I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Người lao động phản ánh: Sau vụ cháy tại tòa nhà tháp đôi là trụ sở của Tập đoàn, đang xây dựng tại số 11, phố Cửa Bắc (quận Ba Đình, Hà Nội), EVN đã có thông cáo báo chí. Theo EVN, ngay sau khi được Ban Quản lý dự án thông báo, lực lượng Phòng cháy chữa cháy đã kịp thời có mặt và khẩn trương dập tắt đám cháy. "Đến thời điểm này không có thiệt hại về người. Hiện EVN đang tích cực phối hợp với các lực lượng thực hiện công tác cứu hộ", EVN khẳng định. Cũng theo EVN, thông tin ban đầu cho thấy đám cháy xuất phát từ tầng hầm của tòa nhà. "Nguyên nhân đám cháy đang được các cơ quan chức năng xác minh. Thông tin cụ thể về nguyên nhân xảy ra cháy sẽ được cung cấp sau khi có kết luận của cơ quan chức năng", EVN cho biết.
Trong khi đó, theo thông tin ban đầu mà Báo Người Lao động ghi nhận, nguyên nhân vụ cháy có thể là do trong quá trình hàn tại tầng hầm 1, xỉ hàn rơi xuống bông cách âm nên cháy. Trong tầng hầm lại có rất nhiều vật liệu dễ cháy dẫn đến ngọn lửa bốc cao.
Báo cũng phản ánh: Bắt đầu từ ngày 15-12, Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines - VNA) đã tăng giá vé máy bay trên các tuyến nội địa với mức tăng khoảng 15%, khiến người tiêu dùng và các hãng lữ hành kêu trời. Chưa bao giờ mức trần giá vé máy bay được tăng liên tiếp 2 lần trong một năm như năm nay. Gần đây nhất, trần vé máy bay đã được tăng trung bình 22,7% từ ngày 26-4. Tính chung cả hai đợt, giá vé máy bay đã tăng tổng cộng 37,7%.
Việc tăng giá vé máy bay được quyết định vào thời điểm cuối năm cũng gây áp lực lớn đến người tiêu dùng vì cùng lúc vừa phải trả thêm tiền vừa phải “canh me” mua vé Tết. Như vậy, cơ hội cho những người muốn “lần đầu được đi máy bay” chỉ còn ở các hãng kinh doanh theo mô hình hàng không giá rẻ. Jetstar Pacific thỉnh thoảng tung ra đợt vé chỉ 20.000 đồng (chưa thuế) mở bán vào chiều thứ sáu hằng tuần hoặc có các đợt khuyến mãi 350.000 đồng/vé/chiều trên một số chặng nội địa vào mùa thấp điểm. Hãng hàng không thế hệ mới VietJet Air cũng vừa bán hết 2.000 chỗ với giá 20.000 đồng/vé/chiều nhân dịp nhận máy bay mới. Tuy nhiên, vé bay sát ngày của các hãng giá rẻ lại cao hơn mức thông thường của VNA.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Chuyến bay đầu tiên tại nhà ga mới của sân bay quốc tế Đà Nẵng đã cất cánh đi TP.HCM vào lúc 6 giờ 5 phút ngày 15.12 với 110 hành khách. Sau "tối hậu thư" của Bộ trưởng Giao thông Vận tải Đinh La Thăng, nhà ga mới của sân bay Đà Nẵng đã về đích trước hạn nửa tháng.
Riêng trong ngày 15.12, sẽ có tổng cộng 44 chuyến máy bay nội địa và quốc tế của các hãng Vietnam Airline, Jetstar Pacific và Phương Đông (Trung Quốc) đi và đến sân bay Đà Nẵng. Tất cả đều khai thác nhà ga mới để đưa và đón hành khách. Được biết, dự kiến nhà ga sân bay quốc tế hiện đại nhất miền Trung này sẽ chính thức khai trương vào ngày 25.12.
Báo cũng phản ánh: Thú chơi hàng xa xỉ, hàng hiệu để chứng minh đẳng cấp đã thịnh hành vài năm nay, nhưng đến lúc này nhiều người vẫn không khỏi giật mình khi nghe đến những món hàng siêu sang, siêu đắt đang được nhập vào Việt Nam. Bởi mức độ xa xỉ của nó đã vượt quá sự tưởng tượng của họ.
Siêu xe trong suy nghĩ của bạn, chắc chắn là những chiếc xe trị giá chục tỉ đồng hay cả triệu USD? Loại này "xưa rồi" bởi ở VN hiện có tới vài chục chiếc. Giới chơi xe đang lan truyền, siêu xe hàng đầu thế giới với giá lên tới 50 tỉ đồng đang được đặt mua về Việt Nam. Chiếc "lâu đài di động" này liệu có vượt quá tưởng tượng của bạn về siêu xe? Chắc chắn là có bởi loại này, muốn mua cũng khó và trên thế giới, cũng chỉ có 1 - 2 chiếc mà thôi. Thế mới thấy, xét về độ chịu chơi, giới "đại gia" của Việt Nam không thua kém bất cứ một nước giàu có nào trên thế giới. Điều đáng lo ngại là thú chơi hàng xa xỉ đang lan rộng sang mọi lĩnh vực, mọi vật dụng. Nếu trước kia, hàng xa xỉ trong suy nghĩ của nhiều người là siêu xe, điện thoại, đá quý... thì bây giờ, hàng xa xỉ xuất hiện ở những vật dụng quen thuộc nhất. Những chiếc túi hàng hiệu giá vài trăm triệu đồng liên tục phá kỷ lục nhau về giá trị để người ta chứng minh "đẳng cấp". Thiên hạ chưa hết "choáng" với đôi giày giá lên tới trên 200 triệu đồng lại ngã ngửa với chiếc áo mà chủ nhân của nó khẳng định, là "độc nhất vô nhị" trên thế giới nên đã bỏ ra gần 1 tỉ đồng để sở hữu bằng được...
Người ta bảo đó là "đam mê", là thú vui. Mà đã là đam mê, sở thích hay thú vui... thì không thể đong, đếm bằng tiền. Cũng không ít người lại cho rằng, có tiền thì có quyền hưởng thụ. Việt Nam đã hội nhập, chuyện xài hàng hiệu, hàng đắt tiền cũng chứng minh sự phát triển của đất nước... Tất cả những ý kiến này đều hợp lý nếu không xét đến bối cảnh kinh tế nước ta. Đầu tiên là nhập siêu. Đây là một trong những vấn đề nhức nhối nhất của nền kinh tế tồn tại nhiều năm qua. Việc nhập hàng xa xỉ ngày càng tăng đã và đang góp phần làm tăng thâm hụt thương mại, gây áp lực lên tỷ giá, lạm phát và nền kinh tế. Vậy có hợp lý không khi để một bộ phận nhỏ trong xã hội "thỏa mãn đam mê" thì bữa cơm của hàng triệu gia đình đang bị giảm chất lượng; hàng ngàn doanh nghiệp phá sản? Có hỗ thẹn và nhục nhã không khi chúng ta đang góp từng đồng ngoại tệ từ mồ hôi, nước mắt của những người công nhân dệt may, da giày, thủy sản nhưng lại "xuất" hàng tỉ USD nhập siêu xe, hàng hiệu, rượu ngoại? Chúng ta nghĩ gì khi nền sản xuất trong nước đang ngập trong khó khăn về tiêu thụ, về thị trường thì tâm lý "sính ngoại" lại đang ngày càng lan rộng trong xã hội? Chúng ta nghĩ gì trước bài toán "với thu nhập bình quân 1.000 USD/người/năm, nếu không chi tiêu gì thì phải mất tới 750 năm để một người Việt Nam mua được một chiếc siêu xe giá 20 tỉ đồng?".
Miễn, giảm thuế người lao động, cho doanh nghiệp và hoàn lại ngân sách khoản miễn, giảm này bằng cách đánh thuế thật mạnh các mặt hàng xa xỉ nhập khẩu. Việc này không chỉ hạn chế nhập siêu, giảm tâm lý "sính ngoại" mà còn khuyến khích dùng hàng sản xuất trong nước, đồng thời giúp doanh nghiệp, người dân vượt qua khó khăn hiện tại.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Kiểm tra tổng kết thi hành Hiến pháp: Nhiều Bộ, ngành lúng túng. Bài báo phản ánh: Hôm qua 15/12, Ban Chỉ đạo của Chính phủ tổng kết thi hành Hiến pháp 1992 tiến hành kiểm tra việc tổng kết việc thi hành Hiến pháp 1992 của một số Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ. Các thành viên Ban chỉ đạo gồm Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đức Đam, Bộ trưởng Tư pháp Hà Hùng Cường và Bộ trưởng Kế hoạch Đầu tư Bùi Quang Vinh cùng chủ trì buổi làm việc.
Tại Hội nghị kiểm tra, nhiều ý kiến tâm huyết với quá trình sử đổi Hiến pháp cũng đã được nêu ra. Đại diện đến từ Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí minh cho rằng, do Hiến pháp là đạo luật gốc, quyết định những vấn đề chung nhất, do đó cần sự tham gia của đông đảo các nhà khoa học, quản lý. Ngay trong giai đoạn này, sửa đổi Hiến pháp ít nhất phải có ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội trên toàn quốc vì đó là những người đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Liên quan đến Điều 4 Hiến pháp, vị này đề nghị Hiến pháp cần thể hiện theo hướng khẳng định truyền thống vẻ vang của Đảng, vai trò to lớn của Đảng đã được thực tiễn kiểm nghiệm để các thế lực thù địch không thể lợi dụng.
Liên quan đến lĩnh vực quản lý của Bộ, ngành, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Trương Thế Viên lại nhấn mạnh vấn đề về phân cấp. Ông Viên cho biết, với sự phân cấp mạnh mẽ như hiện nay, không phải vấn đề nào Bộ cũng nắm cặn kẽ dù thuộc sự quản lý của mình. Ví dụ như có người hỏi năm rồi có bao nhiêu xã chưa có đường về trung tâm, nhưng vấn đề này không chỉ Bộ GTVT quản lý mà còn nằm ở nhiều Bộ, nhiều địa phương khác. Việc quản lý theo kiểu “cắt khúc” như vậy rất khó cho Bộ, người đứng đầu Bộ: “Việc gì cũng cần có cơ quan, có người chịu trách nhiệm nhưng cũng cần có quy định chặt chẽ, cụ thể”. Đại diện đến từ Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cũng nêu ý kiến: về vấn đề bảo hiểm xã hội, Hiến pháp và Luật bảo hiểm còn “vênh” nhau (ví dụ về loại hình bảo hiểm xã hội tự nguyện). Hiện nay, lĩnh vực này cũng có 4 Bộ tham gia quản lý nhưng lại không được thành lập tổ chức thanh tra, trong khi vi phạm rất nhiều.
“Nhìn” xa hơn, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Nguyễn Văn Thanh hiến kế: Hiến pháp ở nhiều nước do một nhà lãnh đạo uy tín, có trình độ soạn thảo, rồi mới đưa ra lấy ý kiến. Ta có nên như vậy không bởi với đề xuất cả trăm ngàn trang của các Bộ, ngành, nếu không “chắt lọc” kỹ Hiến pháp sắp tới sẽ rất dài vì quá nhiều vấn đề phải giải quyết. Lưu ý các Bộ, ngành “góp ý sửa đổi Hiến pháp không nên giới hạn trong phạm vi Bộ, ngành mình để tránh xé lẻ, manh mún”, theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Vũ Đức Đam, Phó Trưởng Ban chỉ đạo “cần mở rộng hơn, nâng tầm vấn đề lên. Tổng kết để xem có vấn đề gì vướng mắc, cái gì tốt, chưa tốt, đó là yêu cầu bắt buộc với Chính phủ và của Chính phủ với các Bộ, ngành”.
Kết luận Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường, Phó Trưởng ban thường trực Ban chỉ đạo của Chính phủ lưu ý bộ ngành 4 vấn đề cần làm tiếp theo, trong đó Ban Cán sự Đảng, lãnh đạo Bộ cần tập trung, đôn đốc khẩn trương hoàn thành các báo cáo. Làm sao để các báo cáo thể hiện ý chí của tập thể, tránh khoán trắng cho một vài đơn vị. Trước đề nghị của nhiều Bộ ngành, qua trao đổi, Bộ trưởng đồng ý cho “giãn” tiến độ nộp báo cáo tới trước ngày 26/12 nhưng vẫn lưu ý báo cáo phải đảm bảo chất lượng, tránh cục bộ. Bộ trưởng Hà Hùng Cường cũng ghi nhận những nỗ lực của bộ ngành trong tổng kết Hiến pháp và kỳ vọng, là những tư lệnh ngành, trực tiếp va chạm với những quy định của Hiến pháp, Bộ - ngành sẽ có những đề xuất từ thực tiễn, đúng tầm, sát tình hình.
2. Trang web Diễn đàn doanh nghiệp có bài Văn bản giảm tuổi thọ. Bài báo phản ánh: Tư duy nhiệm kỳ và lợi ích nhóm đang khiến "tuổi thọ" của các văn bản quy phạm pháp luật ngày càng ngắn.
Ông Trần Hữu Huỳnh, Phó Tổng thư ký VCCI cho biết, Báo cáo tổng hợp rà soát pháp luật kinh doanh, được VCCI xây dựng trên cơ sở nghiên cứu rà soát 16 luật trong hai năm, tập trung vào làm rõ những vấn đề đang gây cản trở hoạt động của doanh nghiệp. Rõ ràng, nhiều năm trở lại đây chúng ta đã liên tục tiến hành sửa đổi, bổ xung các văn bản pháp luật và thủ tục hành chính song vẫn nảy sinh hàng loạt các bất cập, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các hoạt động của doanh nghiệp nói riêng và xã hội nói chung. Các điều tra từ chỉ số niềm tin doanh nghiệp gần đây vẫn cho thấy doanh nghiêp gặp nhiều khó khăn hơn về các thủ tục hành chính, bị gây phiền hà và cản trở… Thực tế có tình trạng, trong khi Luật Doanh nghiệp "mở" thì các luật chuyên ngành khác lại "đóng" hay siết chặt bằng các loại giấy phép con hoặc những thủ tục phiền hà. Thậm chí còn tồn tại những quy định trái ngược giữa các luật với nhau kéo dài nhiều năm không sửa, mà Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp là những ví dụ tiêu biểu nhất.
Chuyên gia kinh tế Vũ Quốc Tuấn nhận xét, những năm gần đây, tư duy nhiệm kì và lợi ích nhóm đã có tác động nhất định vào việc soạn thảo luật, nghị định và rõ hơn là trong các thông tư. Từ tư duy làm luật chưa được sáng tỏ dẫn đến tình trạng lùng nhùng trong việc soạn thảo các luật. Ông Tuấn cũng chia sẻ, cách đây 10 năm chúng ta từng nói luật có 6 cái "không": không thống nhất, không minh bạch, không công khai… đến bây giờ điều này vẫn có ý nghĩa. Vị Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam còn cho rằng, có nhiều qui định pháp luật xa rời thực tế, không hợp lý, dẫn đến không thể áp dụng được, gây lãng phí, tốn kém cho doanh nghiệp và cả nhà quản lý.
Lý giải nguyên nhân của tình trạng trên, LS Trương Thanh Đức, Phó Tổng giám đốc Maritimebank cho rằng, chính tư duy nhiệm kỳ và 6 cái "không" tồn tại dai dẳng khiến thực trạng "tuổi thọ" của các đạo luật quá ngắn ngày càng phổ biến. Theo vị luật sư này, trong số 16 đạo luật VCCI tiến hành rà soát, tồn tại lâu nhất là Luật Xây dựng và Luật Kế toán, với tuổi thọ được 8 năm, còn lại trung bình chỉ 3-6 năm đã phát lộ nhiều điểm bất cập đến mức phải sửa đổi, bổ sung, thậm chí là đặt ra yêu cầu phải làm mới hoàn toàn như Luật Đầu tư, Luật Kinh doanh Bất động sản, Bộ luật Dân sự. Chưa kể, trong đó có nhiều luật đã ban hành lần thứ 2, lần thứ 3… Cá biệt, còn có những văn bản dưới luật có giá trị dưới 1 tháng! Đây cũng là hạn chế đáng kể trong việc xây dựng luật pháp. Kết quả là có rất nhiều quy định, thủ tục không cần thiết, hoặc thiếu minh bạch, thậm chí gây cản trở, khó khăn cho việc thành lập doanh nghiệp, hiện thực hóa dự án đầu tư.
Đại diện Bộ Tư pháp, ông Lê Hồng Hạnh, cho rằng, cần đổi mới quy trình và tư duy xây dựng pháp luật. Tiêu chí đánh giá của bản báo cáo tổng hợp chưa thống nhất bởi hiện các luật đang "đá nhau tơi bời khói lửa". Ông Hạnh ví von: "Hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay không phải là rừng thông hay rừng bạch dương mà là rừng nhiệt đới. Rừng thông hay bạch dương thì còn đi được, chứ rừng nhiệt đới cây cối chằng chịt, dây rợ rườm rà thì bắt buộc doanh nghiệp phải lách mới đi được". Minh chứng cho sự rườm rà của hệ thống pháp luật, LS Trương Thanh Đức tính toán, chỉ từ năm 1999 đến nay, số ngành nghề và lĩnh vực kinh doanh được qui định trong các luật và nghị định đã tăng hơn 5 lần. Ông nhấn mạnh, việc giấy phép con mới "sinh" và giấy phép con mới "lên đời" trở thành giấy phép to (giấy phép qui định trong các thông tư được đẩy lên cấp nghị định và luật) đang dẫn đến tình trạng loạn giấy phép! Theo các chuyên gia từ VCCI, các điểm hạn chế, bất cập thường nằm ở những văn bản pháp luật chuyên ngành về đầu tư kinh doanh. "Thực tế có tình trạng trong khi Luật Doanh nghiệp "mở" thì các luật chuyên ngành lại "đóng" hoặc các luật của Quốc hội hay văn bản của Chính phủ thì quy định thông thoáng nhưng các cơ quan quản lý lại siết chặt lại bằng những loại giấy phép "con" hay bằng những thủ tục phiền hà không đáng có", báo cáo khẳng định.
Theo nhiều chuyên gia, hướng giải quyết cho vấn nạn trên là khi xây dựng luật phải cụ thể hơn nữa, đến nghị định chỉ là hướng dẫn một số điều trong luật và tốt nhất là xóa hẳn thông tư. Nếu buộc phải còn thông tư thì chỉ nên là văn bản hướng dẫn về hợp đồng mẫu, nghiệp vụ, kỹ thuật tính toán, tuyệt nhiên không đề cập về chính sách trong thông tư. Bên cạnh đó, để tăng dần tính hiệu lực trong việc thi hành luật, Quốc hội hiện nay có chủ trương rất đúng đắn là cố gắng giải quyết dần các luật khung, tăng dần các luật có tính hướng dẫn. Ông Vũ Quốc Tuấn khẳng định: "Cần sửa đổi cách làm luật hiện nay, luật phải cụ thể hơn, trong khi các nghị định chỉ hướng dẫn một số điều, còn thông tư thì ngày càng phải hạn chế. Hiện giờ thông tư cũng đề ra chính sách, thêm vào đó, công văn của các cục, vụ thì nhiều vô kể". Đây là bước đi tiến bộ để tránh việc luật bị méo mó trong quá trình thực hiện, hạn chế tối đa khả năng người thi hành luật có thể đứng ra bảo hộ quyền lợi cho một nhóm lợi ích nào đó. Nếu làm được những điều trên sẽ nâng cao tính thống nhất và tôn nghiêm của các đạo luật, hạn chế việc hướng dẫn các quy định "lạ" trong việc thực hiện luật sau đó.
Từ góc độ giám đốc một doanh nghiệp dân doanh, ông Vũ Xuân Tiền, Chủ tịch VAFM Việt Nam, nhận xét: doanh nghiệp là người nộp thuế, đóng góp vào ngân sách nhà nước. Các bộ công chức nhà nước là đối tượng hưởng lương từ ngân sách. Nhưng khi doanh nghiệp có việc cần phải gặp cán bộ quản lý nhà nước, trong nhiều trường hợp họ thực sự bức xúc về cung cách làm việc của người đại diện cho cơ quan quản lý nhà nước. Do vậy, ông Tiền cho rằng, việc sửa đổi các luật nên nhìn nhận từ góc độ coi doanh nghiệp là đối tượng phục vụ chứ không phải đối tượng quản lý thông thường. Đáng nói, cần luật hóa việc cung cấp thông tin của cán bộ công chức đối với doanh nghiệp với việc quy định rõ ràng trách nhiệm của người cung cấp. Đây là những hành lang pháp lý đảm bảo điều kiện để doanh nghiệp được coi là đối tượng phục vụ.
Với tư duy nhà nước phục vụ, quy trình xây dựng luật sẽ được tiếp cận từ những cách làm mới. Đây cũng là một phần của việc chuyên nghiệp hóa công tác xây dựng và ban hành pháp luật.