I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo điện tử Vnexpress phản ánh: 16 Bộ ngành, địa phương và 9 tập đoàn, tổng công ty Nhà nước đã lần lượt trình bày báo cáo về quá trình 10 năm đổi mới, sắp xếp doanh nghiệp trước khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng kết luận Hội nghị ngày 8/12 bằng một phát biểu nhiều tâm huyết.
Theo Thủ tướng, một trong những thành công lớn của 10 năm đổi mới, sắp xếp lại doanh nghiệp Nhà nước vừa qua là đưa được số làm ăn thua lỗ hoặc hoà vốn từ 60% xuống 20%. Con số này tuy còn cao nhưng theo người đứng đầu Chính phủ, cần được đặt trong điều kiện các doanh nghiệp không chỉ sản xuất kinh doanh đơn thuần mà còn đóng vai trò “lực lượng vật chất” để Nhà nước can thiệp thị trường, ổn định vĩ mô. Một ví dụ được Thủ tướng đưa ra là việc EVN phải chịu lỗ khoảng 10.000 tỷ đồng trong thời gian qua để giữ ổn định giá điện. “Chính phủ đã thấy trước điều này nhưng đây là khoản lỗ mà chúng ta phải chịu để giữ lạm phát không vượt quá 18%”, ông khẳng định.
Tuy vậy, đại diện Chính phủ cũng thẳng thắn thừa nhận rất nhiều tập đoàn, tổng công ty hiện hoạt động thiếu hiệu quả ngay trong lĩnh vực chủ chốt của mình. Quá trình sắp xếp đổi mới tại các doanh nghiệp này, phần vì khủng hoảng kinh tế, phần vì chỉ đạo thiếu quyết liệt nên đã có dấu hiệu chững lại trong những năm gần đây. “Tồn tại này trước hết là do điều hành của Chính phủ”, Thủ tướng thẳng thắn kiểm điểm. Tuy vậy, ông cho rằng nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những bất cập trong điều hành là do cơ chế xác định quyền hạn, nghĩa vụ của Nhà nước tại doanh nghiệp – với cả 2 tư cách là cơ quan quản lý và chủ sở hữu – tính đến nay vẫn chưa rõ ràng.
Mặc dù có đến 6 cấp quản lý đối với một tập đoàn (hội đồng thành viên, Bộ chủ quản, các Bộ tổng hợp, Thủ tướng, Chính phủ và SCIC) nhưng câu chuyện ai làm việc gì, trách nhiệm đến đâu vẫn chưa rõ ràng. Vinashin một lần nữa được Thủ tướng gọi là một nỗi đau khi ông lấy ra làm dẫn chứng. “Khi xảy ra vụ việc thì cuối cùng Thủ tướng nhận trách nhiệm. Trách nhiệm ở đây là trách nhiệm chính trị với tư cách là người đứng đầu Chính phủ chứ tôi chưa bao giờ ra quyết định nào cho Vinashin làm bậy cả”, ông chia sẻ. Hàng loạt bất cập khác cũng được Thủ tướng nêu ra và coi là rào cản cho việc sắp xếp lại doanh nghiệp như khuôn khổ quản lý sản xuất kinh doanh, quy chế giải thể phá sản còn nhiều bất cập. “Báo cáo cho thấy 10 năm qua chỉ có 50 doanh nghiệp được cho phá sản. Như vậy là quá ít”, ông nhận xét.
Để khắc phục tình trạng này, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng quyết liệt giao nhiệm vụ cho các Bộ, ngành và doanh nghiệp khẩn trương xây dựng và trình Chính phủ đề án sắp xếp, đổi mới, cổ phần hoá hơn 100 tập đoàn, tổng công ty nhà nước còn lại ngay trong tháng 12 này. Riêng với các đơn vị chưa thể sớm cổ phần hoá trong 5 năm tới để thực hiện nhiệm vụ chính trị (trong đó có Tập đoàn Dầu khí) cũng cần có báo cáo làm rõ. Ngoài ra, Thủ tướng cũng yêu cầu rà soát lại các phương án cổ phần hoá đã được duyệt để cân nhắc tăng số lượng doanh nghiệp, giảm tỷ lệ nắm giữ của Nhà nước. Đại diện Chính phủ cũng cho biết không khuyến khích việc giữ lại các doanh nghiệp có tỷ lệ vốn Nhà nước nắm giữ dưới 50%. “Đối với các doanh nghiệp này có thể cho cổ phần hoá toàn bộ”, Thủ tướng gợi ý.
Báo cũng phản ánh: Chiều 8/12, đại biểu HĐND Hà Nội đã thảo luận về đề xuất phí trông giữ xe máy, xe đạp và lệ phí trước bạ do UBND thành phố đề xuất. Theo UBND Hà Nội, những năm gần đây phương tiện giao thông cá nhân (ôtô dưới 10 chỗ) tăng nhanh trong khi hạ tầng giao thông tăng chưa kịp đáp ứng gây ùn tắc giao thông, nhất là vào các giờ cao điểm. Do đó, cần tăng một số loại phí để góp phần giảm ùn tắc giao thông, tăng thu ngân sách. Cụ thể, Hà Nội đề xuất tăng lệ phí trước bạ đối với ôtô chở người dưới 10 chỗ ngồi lần đầu lên 20% (hiện nay là 12%), lệ phí trước bạ lần thứ hai trở đi vẫn giữ nguyên là 12%. Phí cấp biển ôtô dưới 10 chỗ không hoạt động kinh doanh vận tải là 20 triệu đồng (hiện nay là 2 triệu đồng). Phí cấp mới giấy đăng ký kèm biển số xe máy trị giá 15-40 triệu là 2 triệu đồng, xe máy trị giá trên 40 triệu đồng là 4 triệu đồng và giữ nguyên mức phí đối với xe máy dưới 15 triệu đồng là 500.000 đồng.
Sau phần thảo luận gay gắt, HĐND TP Hà Nội đã thông qua đề xuất tăng lệ phí trước bạ, phí trông giữ ôtô trên địa bàn, nhưng không thông qua đề xuất tăng phí trông giữ xe đạp, xe máy, giữ nguyên mức phí như hiện nay.
2. Báo Thanh niên có bài Khuyết tật của nền hành chính. Bài báo phản ánh: Phải gần 1 tháng sau khi báo chí phát hiện 108 tấn chân gà thối “bốc hơi” khỏi cảng Hải Phòng thì Bộ Tài chính mới có văn bản “báo cáo” Thủ tướng. Ở đây không bàn đến chuyện làm thế nào mà 108 tấn chân gà có thể thoát khỏi tầng tầng lớp lớp các quy định về kiểm dịch để ra khỏi cảng, trước khi cơ quan kiểm dịch tuyên bố nó đã “bị phân hủy và có mùi ôi”, mà là câu hỏi về việc có cần thiết phải “báo cáo Thủ tướng” một việc mà đã có đầy đủ quy định luật pháp và thẩm quyền để giải quyết hay không? Mặc dù thừa nhận căn cứ các quy định luật pháp thì Hải quan Móng Cái và Hải quan Đình Vũ (Hải Phòng) giải quyết thông quan cho lô hàng khi chưa có kết quả kiểm dịch là sai, nhưng viện lý do hàng hóa chưa kịp “thẩm lậu” vào nội địa nên Bộ Tài chính rất khiêm tốn trong việc chỉ đạo “tổ chức kiểm điểm những cá nhân liên quan”. Việc xử lý một lô hàng không đủ chất lượng, cũng như xử lý cán bộ sai phạm trong trường hợp này lẽ ra không cần phải có ý kiến của Thủ tướng.
Rất nhiều câu chuyện, chứng tỏ não trạng hoạt động của bộ máy hành chính hiện nay có tình trạng đùn đẩy nhau, sợ chịu trách nhiệm. Muốn đăng ký hộ khẩu đòi có chủ quyền nhà, muốn cấp chủ quyền nhà đòi có hộ khẩu. Nộp hồ sơ đòi phải có bản chính để so nhưng lại đòi bản photo có công chứng... Câu chuyện ba bộ cùng chịu trách nhiệm an toàn thực phẩm, nghe buồn cười nhưng là sự thật. Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, Bộ NN-PTNT chịu trách nhiệm; bảo quản thực phẩm tươi sống bán trên thị trường thuộc Bộ Công thương chịu trách nhiệm; người dân ăn vào có chuyện ngộ độc xảy ra thì đến Bộ Y tế chịu trách nhiệm... Điều này bắt nguồn từ sự khiếm khuyết trong hệ thống các quy định, sự chưa rõ ràng của các văn bản quản lý. Nhưng nó cũng nảy sinh từ sự vô cảm, hoạt động thiếu thông suốt của các cơ quan công quyền.
Có nhiều chuyện cứ phải đưa lên Thủ tướng xử lý mới xong. Chẳng hạn như chuyện xử lý Vedan đầu độc sông Thị Vải, lúc đầu dư luận đã rất bức xúc trước sự đùn đẩy trách nhiệm giữa Bộ TN-MT và UBND tỉnh Đồng Nai. Cuối cùng Thủ tướng phải ra tay, mặc dù bộ và tỉnh đều được giao trách nhiệm và có đủ thẩm quyền xử lý. Vụ Tổng công ty du lịch Hà Nội lấy gần 10.000m2 đất của công viên Thống Nhất để góp vốn xây dựng khách sạn trong công viên ở Hà Nội hồi năm 2009 cũng vậy. Một việc rõ ràng trong thẩm quyền giải quyết của thành phố. Nhưng trước sự phản ứng dữ dội của dư luận, phản biện thuyết phục của cơ quan chuyên môn, UBND TP. Hà Nội thay vì thu hồi quyết định của mình thì lại chọn cách... báo cáo Thủ tướng. Có lẽ quyết định dừng xây khách sạn trong công viên của Thủ tướng giúp chính quyền thành phố dễ dàng “ăn nói” với nhà đầu tư hơn chăng?
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Giáo dục và thời đại có bài Sớm kiện toàn tổ chức, nhân sự làm công tác pháp chế ngành GD. Bài báo phản ánh: ngày 8/12, tại Bộ GD&ĐT đã diễn ra Hội nghị liên bộ về công tác pháp chế ngành giáo dục. Đến dự có Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Nghĩa, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long, lãnh đạo Vụ Pháp chế - Bộ GD&ĐT, lãnh đạo Vụ các vấn đề chung – Bộ Tư pháp.
Hệ thống pháp chế ngành giáo dục từ Bộ đến các sở GD&ĐT, các trường ĐH, CĐ đã được kiện toàn, thực hiện tốt chức năng tham mưu cho lãnh đạo đơn vị trong công tác soạn thảo văn bản, kiểm tra rà soát văn bản, phổ biến, giáo dục pháp luật. Đến nay đã có 01 sở GD&ĐT thành lập được Phòng Pháp chế, 62 sở GD&ĐT đã thành lập bộ phận pháp chế với hình thức phòng Thanh tra – pháp chế, bộ phận pháp chế thuộc Phòng Thanh tra, Văn phòng hoặc cử cán bộ chuyên trách, cán bộ kiêm nhiệm công tác pháp chế. Có 307 cơ sở giáo dục ĐH thành lập tổ chức pháp chế hoặc cử cán bộ làm công tác pháp chế, trong đó ĐH là 148 trường, CĐ là 124 trường; dự bị là 05 trường và 01 khoa.
Tại Hội nghị, đã có rất nhiều ý kiến đóng góp cho công tác pháp chế, như Vụ Pháp chế - Bộ GD&ĐT và Bộ Tư pháp cần quan tâm đề xuất với Chính phủ được kéo dài việc hoạt động của đề án 1928; Bộ GD&ĐT cần quan tâm hơn nữa tới việc giảng dạy môn Giáo dục công dân trong các nhà trường (vấn đề về tài liệu giảng dạy, chế độ với giáo viên...); Cần đưa môn Giáo dục công dân là môn học chính thống (bắt buộc) đối với các Trung tâm Giáo dục thường xuyên, Trung tâm học tập cộng đồng; Đưa giáo dục pháp luật vào trong các nhà trường là một việc hết sức cần thiết để giúp thầy cô, học sinh, phụ huynh học sinh có những nhận thức và hành vi đúng đắn...
2. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Bộ trưởng Hà Hùng Cường kiểm tra thi hành Hiến pháp tại Nghệ An. Bài báo phản ánh: Trước khi kết thúc chuyến kiểm tra tổng kết thi hành Hiến pháp tại các tỉnh miền Trung, chiều qua (8/12), Bộ trưởng Tư pháp Hà Hùng Cường và Đoàn công tác Ban chỉ đạo của Chính phủ đã làm việc với tỉnh Nghệ An. “Luật pháp ghi nhận quyền hạn của HĐND rất lớn, tuy nhiên, giữa quy định của luật pháp và thực tế là một khoảng cách khá xa. Trong mối quan hệ với UBND có lúc không thực quyền. Nguyên nhân một phần do chính các quy định của pháp luật”- Báo cáo tổng kết thi hành Hiến pháp 1992 trên địa bàn tỉnh Nghệ An chỉ rõ.
UBND tỉnh Nghệ An cũng thẳng thắn chỉ ra một thực tế là hoạt động của HĐND còn mang tính hình thức, quyền hạn của HĐND, đại biểu HĐND chưa được phát huy và thể hiện rõ nét trong đời sống chính trị xã hội. Hiến pháp, Luật tổ chức HĐND và UBND chưa cụ thể, chưa phân định rạch ròi, rõ ràng về trách nhiệm, nghĩa vụ giữa tỉnh, huyện và xã; các quy định thẩm quyền, nhiệm vụ của các cấp HĐND, UBND gần giống nhau, do đó, trong thực tế có tình trạng cùng một vấn đề cả ba cấp HĐND cùng “quyết”. Trong mối quan hệ giữa HĐND và UBND, tổng kết thi hành Hiến pháp của Nghệ An nêu rõ, có lúc không thực quyền, trong khi UBND thể hiện sức mạnh thực sự của mình thì HĐND lại chủ yếu thể hiện ở thường trực HĐND và các Ban với biên chế hoạt độngc huyên trách còn ít. Thẩm quyền giữa các cấp chính quyền địa phương, giữa HĐND và UBND cùng cấp và nội dung quản lý nhà nước trên các địa bàn lãnh thổ chưa được rõ nét. Ngoài ra, Nghệ an cũng phân tích rõ những bất cập trong tổ chức của HĐND, UBND theo cấp hành chính, mối quan hệ giữa HĐND, UBND với Quốc hội, UBTVQH, Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ…
Nhiều kiến nghị, đề xuất sửa đổi Hiến pháp được Nghệ An đưa ra, trong đó có đề nghị phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của mỗi cấp chính quyền địa phương. Đối với những công việc được xác định của địa phương thì trung ương không làm thay, không can thiệp trực tiếp mà chủ yếu chỉ thực hiện việc thanh, kiểm tra. Hiến pháp lần này cần làm rõ những khác biệt giữa chính quyền nông thôn và chính quyền đô thị để tổ chức bộ máy phù hợp. Theo đó, các luật liên quan cũng cần kịp thời sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới. Bên cạnh đó, việc thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường là chủ trương lớn nhưng cần có đánh giá thật khách quan, làm cơ sở cho việc nghiên cứu sửa đổi toàn diện phần bộ máy nhà nước trong Hiến pháp. Quá trình tổng kết Hiến pháp 1992, Nghệ An cũng nêu lên những khó khăn như vấn đề về thời gian, kinh phí, nhân lực…Tuy nhiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An Thái Văn Hằng vẫn thể hiện quyết tâm “sẽ cố gắng hoàn thiện báo cáo có chất lượng nhất, đảm bảo đúng tiến độ về thời gian”.
Tâm huyết với nhiều vấn đề mà Nghệ An nêu, bà Nguyễn Kim Thoa, Quyền Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự hành chính, Bộ Tư pháp thành viên, Thư ký tổ giúp việc Ban Chỉ đạo của Chính phủ thừa nhận: HĐND đứng ở đâu, vị trí như thế nào, phân cấp về thẩm quyền, mối quan hệ ra sao còn nhiều điểm chưa rõ ràng. Báo cáo chuyên đề của Nghệ An cần phân tích kỹ các vấn đề này để có những đề xuất cụ thể. Đặc biệt, Nghệ An có đặc thù là có cả chính quyền nông thôn và đô thị, do đó cần “nhận diện” đúng những vướng mắc từ thực tiễn. Bà Thoa đồng tình với nhiều cách làm của Nghệ An, và cho rằng đề xuất vấn đề gì, cần đi từ những quy định của Hiến pháp. Phát biểu kết luận, Bộ trưởng Tư pháp Hà Hùng Cường đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sửa đổi Hiến pháp lần này. Hiện nay, công việc này đang được triển khai đồng loạt ở tất cả các địa phương, Bộ trưởng cho rằng nhiệm vụ của Nghệ An khá “nặng” vì bên cạnh báo cáo chung còn xây dựng một chuyên đề về chính quyền địa phương. Tuy nhiên, Bộ trưởng đánh giá “Nghệ An đã rất tích cực, triển khai một cách bài bản, sít sao, nội dung dự thảo báo cáo cơ bản bám sát gợi ý của Ban chỉ đạo của Chính phủ, nhiều đề xuất có chất lượng”
Bộ trưởng đề nghị thời gian tới Ban Thường vụ Tỉnh ủy, HĐND, UBND Nghệ An đôn đốc, chỉ đạo các đơn vị chưa có báo cáo gửi về tỉnh đảm bảo tiến độ, nhưng không được “sao nhãng” về chất lượng. Bộ trưởng cũng gợi ý một số vấn đề cho Nghệ An và lưu ý các đề xuất cần đúng “tầm”, bảo đảm tính toàn diện tránh đi vào sự vụ, cục bộ ngành, hoặc những vấn đề nhạy cảm, dễ bị lợi dụng. Bộ trưởng cũng ghi nhận, giải đáp một số đề xuất của tỉnh và kỳ vọng Nghệ An - mảnh đất địa linh nhân kiệt, quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người đã viết bản Hiến pháp đầu tiên sẽ có những ý kiến chất lượng vào quá trình sửa đổi Hiến pháp.