I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo An ninh Thủ đô phản ánh: Năm nay, Việt Nam được xếp hạng 98 trong tổng số 183 nền kinh tế trên thế giới, thấp hơn năm ngoái ở hạng 90, tức là đã bị đánh tụt hạng mất 8 bậc. Đó là đánh giá trong báo cáo “Môi trường kinh doanh 2012” do Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC) mới công bố. Bị tụt hạng là chuyện chẳng vui vẻ gì, nhưng nó phản ánh trung thực những gì đang diễn ra.
Cố vấn trưởng về cải cách và thể chế của dự án “Nâng cao năng lực cạnh tranh”, chỉ vào một bức ảnh chụp dàn nhạc giao hưởng để nói về cách làm và phối hợp chính sách ở Việt Nam. Theo ông, nếu làm chính sách mỗi nơi một kiểu, thì cũng giống như các nhạc công mỗi người mỗi phách, âm thanh to đến mấy cũng không thành dàn nhạc. Báo cáo “Năng lực cạnh tranh toàn cầu 2011-2012 do Diễn đàn kinh tế thế giới công bố, Việt Nam xếp hạng 113 trong số 143 quốc gia về gánh nặng quy định thủ tục.
Liệu Việt Nam có thể cải thiện môi trường kinh doanh được không để tránh tụt hạng và giành lại vị trí? Câu trả lời là có thể. Theo kết quả của Đề án 30, doanh nghiệp và người dân đã đỡ tốn tới 1,4 tỷ USD mỗi năm do đã cắt giảm được 8,8% và đơn giản hóa 77% trong tổng số 5.421 thủ tục hành chính. Một chuyên gia nước ngoài về cải cách và thể chế cho rằng, Việt Nam còn có thể cắt giảm tiếp 30-50% thủ tục hành chính còn lại. Nếu làm được điều này, GDP có thể tăng thêm 9 tỷ USD hàng năm, tương đương 104 USD/người/năm.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Lãi suất cao, thanh khoản thấp, hàng tồn kho nhiều, nợ đến hạn lớn... đang bủa vây các doanh nghiệp (DN) bất động sản (BĐS). Nhiều ý kiến cho rằng đây sẽ là cuộc thanh lọc để thị trường phát triển lành mạnh hơn. Điều này đúng nhưng chưa đủ. Nói chưa đủ là bởi, hậu quả của thực trạng hiện nay có lỗi rất lớn từ những quy định, chính sách trước đó.
Vấn đề đặt ra hiện nay là làm thế nào để vừa giữ dư nợ tín dụng sản xuất 16% như kế hoạch, vừa thanh lọc những DN năng lực kém để lành mạnh hóa thị trường BĐS nhưng không gây hậu quả nặng nề cho nền kinh tế. Điều này đòi hỏi sự nhập cuộc, chia sẻ của tất cả các bên liên quan. Đầu tiên là cơ quan quản lý mà cụ thể là NHNN. Vẫn là dư nợ tín dụng phi sản xuất 16% nhưng thay vì "chia bình quân" trên cả hệ thống, nên có sự điều chỉnh dựa theo thể trạng và thực trạng của mỗi NH. Bởi trên thực tế, tỷ lệ cho vay BĐS của mỗi NH khác nhau, nếu phân bổ hợp lý có thể giảm thiểu hậu quả của việc "rút oxy" tín dụng đột ngột như nói trên. Về phía các NH, nên có sự chia sẻ rủi ro với các DN BĐS "con nợ". Ví dụ thống nhất bán hạ giá dự án thế chấp. Phần lỗ, NH chịu một tỷ lệ (có thể bù bằng quỹ dự phòng rủi ro), DN chịu một tỷ lệ tùy vào sự thỏa thuận giữa 2 bên. Bởi nếu NH cứ "thẳng tay" giải chấp, phát mãi theo luật thì chưa chắc kết quả thu được đã tốt bằng việc chủ động chia sẻ rủi ro với khách hàng. Đó là chưa kể những hệ quả phát sinh sau đó. Cuối cùng là nhân vật chính - các DN BĐS. Có thể khẳng định, hạ giá là giải pháp khả thi nhất để tự cứu mình lúc này. Thực tế đã chứng minh, nhu cầu trên thị trường không hề nhỏ, vấn đề thanh khoản phụ thuộc vào giá. Vụ Công ty Sài Gòn Mekong giảm giá căn hộ An Tiến được thị trường đón nhận nhiệt tình cho thấy liều thuốc giảm giá vẫn có tác dụng. Nên nếu DN thực sự khó khăn, họ phải chấp nhận hạ giá BĐS, chấp nhận lỗ để "thoát" ra khỏi tình trạng nguy hiểm. Cùng chịu trách nhiệm, chịu hậu quả và chia sẻ rủi ro, giải pháp thanh lọc khôn ngoan có thể là đáp án cho bài toán thị trường BĐS hiện nay.
3. Báo Người lao động có bài Vịnh Hạ Long tạm thời "đậu" 7 kỳ quan thiên nhiên thế giới mới. Bài báo phản ánh: Kết quả kiểm phiếu ban đầu tính tới 2 giờ 07 phút sáng nay, 12-11, cho thấy vịnh Hạ Long của Việt Nam đã lọt vào danh sách 7 kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới.
Trang mạng bình chọn www.new7wonders.com đăng tải 7 kỳ quan thiên nhiên mới của thế giới gồm có: rừng Amazon (Nam Mỹ); Vịnh Hạ Long (Việt Nam); thác nước Iguazu (giữa Brazil và Argentina); đảo Jejju (Hàn Quốc); đảo Komodo (Indonesia); sông ngầm Puerto Princesa (Philippines) và Núi Bàn (Nam Phi). Ban tổ chức trang mạng bình chọn này cũng nhấn mạnh rằng thứ tự 7 kỳ quan nói trên được liệt kê theo thứ tự alphabet chứ không phải theo vị trí thứ hạng và vẫn có thể sẽ có thay đổi.
Hiện tại, công tác tính toán phiếu bầu vẫn đang được kiểm tra, xác nhận độc lập, và những đề cử giành chiến thắng cuối cùng sẽ được công bố vào đầu năm 2012 trong lễ chính thức.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Người lao động có bài Cần gia hạn việc thí điểm. Bài báo phản ánh: * Phóng viên: TPHCM là địa phương đầu tiên của cả nước được Chính phủ cho phép thí điểm thành lập 5 văn phòng thừa phát lại (TPL). Ông có thể đánh giá hiệu quả của chế định này đối với xã hội sau gần 2 năm hoạt động?
- Ông Trần Văn Bảy, Trưởng Phòng Bổ trợ tư pháp - Sở Tư pháp TPHCM: Trong 4 công việc TPL được làm, lập vi bằng là việc làm phổ biến hiện nay của TPL. Qua gần 2 năm hoạt động cho thấy nhu cầu về vi bằng trong nhân dân là rất lớn với tổng số vi bằng đã lập và đăng ký tại Sở Tư pháp là 2.714, tổng doanh thu gần 5 tỉ đồng. Một số dạng vi bằng đã được lập phổ biến là ghi nhận việc giao nhận tiền, ghi nhận hiện trạng nhà ở đang sử dụng, ghi nhận các thỏa thuận về phân chia tài sản giữa vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân, việc lập và ký tên vào di chúc, vi bằng xác nhận việc tổ chức cuộc họp của đại hội cổ đông công ty cổ phần… Có thể nói với việc lập vi bằng, các văn phòng TPL đã góp phần hỗ trợ tích cực cho cá nhân, tổ chức xác lập chứng cứ, hạn chế tranh chấp, rủi ro về pháp lý trong các giao dịch dân sự, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng cho người dân. Văn phòng TPL cũng góp phần giảm tải cho các cơ quan tòa án và thi hành án dân sự khi thực hiện việc tống đạt văn bản, giấy tờ từ các cơ quan này để giúp tòa án và thi hành án dân sự có điều kiện tập trung vào việc thực hiện việc một cách có hiệu quả chức năng chính của mình.
* Lĩnh vực thi hành án là lĩnh vực người dân hay than thì nay TPL tham gia cũng đã giúp người dân giảm bớt phiền hà. Song trên thực tế số vụ thi hành án của các văn phòng TPL rất ít (kết thúc thi hành án 16 vụ và đang thụ lý 20 vụ việc). Vậy nguyên nhân do đâu, thưa ông?
- Người được thi hành án còn e ngại, chưa thật sự tin tưởng vào khả năng thi hành án của các văn phòng TPL, vẫn còn phổ biến suy nghĩ rằng việc thi hành án là rất khó khăn, ngay như cơ quan thi hành án dân sự của Nhà nước với đội ngũ cán bộ hùng hậu, chuyên nghiệp, với quyền lực và sức mạnh tổng hợp nhưng việc tổ chức thi hành án còn chưa thật hiệu quả thì các văn phòng TPL là mô hình tư nhân, vốn còn non trẻ thì khó có thể tổ chức thi hành án được… Ngoài ra, việc thi hành án bị giới hạn bởi địa hạt của quận nơi có văn phòng TPL, do vậy nhiều trường hợp văn phòng TPL phải từ chối thụ lý do không đúng thẩm quyền về địa hạt. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến về chế định TPL chưa sâu rộng, trong khi đó bản thân các văn phòng TPL chưa chủ động và chưa tìm được cách thức hữu hiệu để tiếp cận khách hàng.
* Theo phản ánh của người dân, hoạt động TPL trong thời gian qua còn nhiều hạn chế, vậy Sở Tư pháp đã nắm bắt để báo cáo lãnh đạo TP?
- Việc tống đạt văn bản, giấy tờ tồn tại những thiếu sót. Đơn cử như các cơ quan tòa án và thi hành án dân sự còn e ngại, chưa thật sự có niềm tin vào năng lực tống đạt của các văn phòng TPL. Do vậy, việc ký kết hợp đồng tống đạt bị chậm trễ, kéo dài nhiều tháng. Một số cơ quan, tổ chức và cán bộ địa phương chưa thật sự hỗ trợ, giúp đỡ cho thư ký TPL trong việc tống đạt văn bản, giấy tờ… Cũng phải nói rằng thù lao tống đạt chưa thật phù hợp, chưa đủ trang trải chi phí cho các văn phòng TPL. Đối với việc lập vi bằng, trong thực tế còn có một số vướng mắc và hạn chế như phạm vi và trình tự, thủ tục lập vi bằng chưa thật sự cụ thể dẫn đến sự lúng túng trong quá trình tác nghiệp; chưa có quy định về khung giá (giá sàn - giá trần) cho việc lập vi bằng nên mức thu không thống nhất dễ dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh; chưa có quy định cụ thể về việc xử lý kịp thời đối với những vi bằng được xác lập không đúng pháp luật và thực tế khách quan…
* Nghị quyết của Quốc hội cho phép thí điểm chế định TPL trong thời gian 3 năm (từ 1-7-2009 đến 1-7-2012). Vậy là hoạt động của 5 văn phòng TPL cũng sắp kết thúc trong khi thực tế nhu cầu xã hội rất cần đến hoạt động của chế định này?
- Có thể khẳng định việc thí điểm chế định TPL là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước, quá trình triển khai thực hiện rất quyết liệt và hiệu quả cũng rất lớn như đã phân tích ở trên. Do đó, Sở Tư pháp sẽ kiến nghị UBND TPHCM có đề xuất Trung ương cho phép tiếp tục thí điểm chế định TPL. Cụ thể, cho phép TPHCM được thành lập thêm một số văn phòng TPL cũng như cho phép một số tỉnh, TP trực thuộc Trung ương nếu đủ điều kiện thì được thực hiện việc thí điểm chế định TPL. Đồng thời cho phép việc thí điểm chế định TPL được kéo dài thêm 2 năm vì theo Nghị quyết 24/2008/QH12 của Quốc hội, việc thí điểm chỉ thực hiện trong 3 năm nhưng trên thực tế nếu tính đến thời điểm kết thúc vào tháng 7-2012 thì các văn phòng TPL mới chính thức hoạt động khoảng 2 năm.
2. Báo điện tử Dân trí có bài Đề nghị làm rõ “động cơ” can thiệp báo chí vụ án 194 phố Huế. Bài báo phản ánh: Sau khi Dân trí đăng tải gần 20 bài báo phản ánh các dấu hiệu sai phạm trong vụ án 194 phố Huế, đã nhận được sự ủng hộ, khuyến khích của đông đảo bạn đọc. Kết quả bước đầu sau loạt bài trên là việc Cơ quan điều tra Viện KSND Tối cao đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội "Ra quyết định trái pháp luật" xảy ra tại Chi cục Thi hành án Hai Bà Trưng.
Liên quan đến vụ án này, báo Dân trí đã nhận được hàng nghìn phản hồi của bạn đọc. Trong số đó, có phản hồi của bạn đọc Phạm Xã Hội (email: xahoi@yahoo.com.vn) gửi lời cảm ơn báo Dân trí đã dũng cảm theo đuổi và vạch trần vụ việc. Bạn đọc này nhấn mạnh: “Liên quan đến vụ việc mà báo Dân trí đăng tải, đã có nhiều ý kiến và tôi nghĩ những vấn đề khác để Cơ quan điều tra tiếp tục làm rõ. Chỉ riêng với hai lỗi tóm tắt nêu ở trên (Chống lệnh cấp trên và gian dối để che mắt thiên hạ nhằm đạt mục đích cá nhân), Cơ quan Thi hành án quận Hai Bà Trưng mà cụ thể là ông Trịnh Ngọc Chung (và cả những người khác liên quan) nên bị tạm đình chỉ công tác ngay (đặc biệt là tạm dừng chức vụ để tránh hậu quả tiếp theo có thể xảy ra), và tôi hy vọng pháp luật sẽ xử lý nghiêm minh để làm gương răn đe những cán bộ công quyền khác. Bên cạnh đó tôi thấy có 3 vấn đề cần đặt ra và báo Dân trí cần chuyển đến các cơ quan chức năng khác để làm rõ:
1. Việc Viện KSND quận Hai Bà Trưng với chức năng kiểm tra và giám sát của mình đã không tham gia vào vụ cưỡng chế khi còn chưa rõ ràng là đáng hoan nghênh về mặt tinh thần, nhưng còn về trách nhiệm, Viện KSND quận Hai Bà trưng đã có biện pháp, hành động nào (ngoài việc không tham gia) để ngăn chặn việc cưỡng chế không đúng đó ? Nếu có thì tại sao sự việc vẫn xảy ra và ách tắc ở đâu?
2. Đề nghị báo Dân trí yêu cầu Tổng cục Thi hành án (Bộ Tư pháp), xem xét lại động cơ của công văn 1376/THA ngày 23/08/2011 của ông Dương Minh Công, Phó Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự TP Hà Nội ? Tại sao lại can thiệp một cách trắng trợn như vậy? Cần xem xét và chí ít nên điều chuyển công việc ngay với những người ở cương vị như vậy để tránh việc xin xỏ cho những người làm sai.
3. Đề nghị báo Dân trí kiểm tra và thông báo lại theo quy định của Luật Báo chí cũng như các văn bản pháp luật khác liên quan, thì khi các Báo đã có văn bản gửi đến các cơ quan liên quan thì sau bao lâu phải có văn bản trả lời dù là văn bản trả lời phải đợi chờ một khoảng thời gian nào đó vì những lý do này kia... Hay phải chăng Tổng cục Thi hành án (Bộ Tư pháp) và Cục Thi hành án TP Hà Nội không cần thiết phải trả lời các cơ quan báo chí ?”.
3. Báo Công an nhân dân online có bài Hội Luật gia Quảng Bình tư vấn pháp luật lưu động cho phạm nhân. Bài báo phản ánh: Nhằm giúp các bị can, bị cáo và phạm nhân nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật trong và sau thời gian tạm giam; sớm trở thành người công dân tốt sau khi được cải tạo, ngày 13/11, Hội Luật gia tỉnh Quảng Bình đã cùng phối hợp với Trại tạm giam - Công an tỉnh Quảng Bình tổ chức tư vấn pháp luật cho phạm nhân đang giam giữ. Việc tuyên truyền, tư vấn pháp luật mỗi tháng được tổ chức một lần.
Buổi tuyên truyền, tư vấn pháp luật đã có hơn 40 phạm nhân tham gia. Các tư vấn viên của Hội Luật gia tỉnh đã tiến hành phổ biến các nội dung căn bản pháp luật liên quan đến quyền, lợi ích của phạm nhân được quy định trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án, Luật Đặc xá và những nội dung pháp luật liên quan khác, để các bị can, bị cáo và phạm nhân nhận thức được hành vi của mình, có thái độ hợp tác với cơ quan điều tra trong việc làm rõ tình tiết vụ việc đã xảy ra. Đồng thời xác định trách nhiệm, nghĩa vụ của các đương sự đối với Trại tạm giam, góp phần nâng cao hiệu quả việc giáo dục người đang bị tạm giam và người chấp hành hình phạt tù. Tại buổi tuyên truyền, tư vấn đã có 36 phiếu yêu cầu tư vấn pháp luật của phạm nhân đã được các luật gia trực tiếp tư vấn tại chỗ.
4. Trang web Đôthị.net có bài Chung cư mini: Nghị định “xô đổ” luật. Bài báo phản ánh: Mặc dù rủi ro về pháp lý cao nhưng lợi thế về giá rẻ đã khiến chung cư mini trở thành sự lựa chọn hàng đầu của nhiều người. Nghị định 71/2010/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở được ví như “đèn xanh” cho chung cư mini “trăm hoa đua nở”, thế nhưng quy định này lại “xô đổ” Luật Kinh doanh bất động sản (BĐS) khi Luật này chỉ cho phép tổ chức, cá nhân phải thành lập doanh nghiệp (DN) hoặc HTX phải có vốn pháp định và đăng ký kinh doanh BĐS mới được kinh doanh BĐS. Với ưu thế giá rẻ, những chung cư này vẫn đang là sự lựa chọn của người dân mặc dù rủi ro pháp lý cao.
Với số tiền trên dưới 1 tỷ đồng anh T.V.N tìm mờ mắt không mua được một ngôi nhà ở quận nội thành để tiện cho sinh hoạt của 2 vợ chồng và 2 đứa con, dẫu chỉ là nhà cấp 4. Thế nhưng với số tiền đó, anh N có nhiều sự lựa chọn khi tìm đến chưng cư mini được rao bán nhan nhản trên các trang rao vặt. Thậm chí có chung cư mini ở Đồng Nhân, Hoài Đức, Hà Nội giá mỗi căn hộ chỉ khoảng 460 triệu đồng (diện tích 33m2). Hầu hết các chủ đầu tư chung cư loại này đều khẳng định giá trị pháp lý của việc mua bán chung cư (có hợp đồng mua bán và sổ đỏ), song điều đó không phải là mối quan tâm hàng đầu so với giá bán và nhu cầu bức xúc về nhà ở.
Điều 8 Luật Kinh doanh BĐS quy định điều kiện đối với tổ chức, cá nhân hoạt động kinh doanh BĐS phải thành lập DN hoặc hợp tác xã, phải có vốn pháp định và đăng ký kinh doanh BĐS theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, Khoản 3, Điều 43, Nghị định 71/2010/NĐ-CP Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở lại quy định “Trường hợp hộ gia đình, cá nhân xây dựng nhà ở tại đô thị từ hai tầng trở lên mà tại mỗi tầng có từ hai căn hộ trở lên và mỗi căn hộ được thiết kế, xây dựng theo kiểu khép kín (có phòng ở riêng, khu bếp riêng, nhà vệ sinh, nhà tắm riêng) thì diện tích sàn xây dựng mỗi căn hộ tối thiểu là 30 m2 và phải đáp ứng các quy định về nhà chung cư theo quy định tại Điều 70 của Luật Nhà ở”.
Khoản 4 của Điều này được xem là cơ sở pháp lý đầu tiên cho loại hình chung cư mini phát triển khi quy định: “Đối với nhà ở có đủ điều kiện quy định tại Khoản 3 điều này mà hộ gia đình, cá nhân có yêu cầu thì được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với từng căn hộ trong nhà ở đó, hộ gia đình, cá nhân chỉ được bán, cho thuê các căn hộ này sau khi đã có giấy chứng nhận quyền sở hữu đối với các căn hộ đó. Khi bán căn hộ thì hộ gia đình, cá nhân phải làm thủ tục chuyển quyền SDĐ cho người mua theo hình thức đất sử dụng chung”. Song cũng chỉ dừng ở đó và không có thêm bất cứ hướng dẫn nào cho loại chung cư này và thực tế các chủ đầu tư áp dụng điều khoản này theo quy trình ngược: Xây nhà bán, cho thuê và làm sổ đỏ sau và việc các chung cư này không được cấp sổ đỏ cũng là điều dễ hiểu.
Về khía cạnh pháp lý, Luật sư Lê Nga, Công ty Luật Hà Việt, cho rằng quy định này ra đời đã xô đổ quy định có liên quan của Luật Kinh doanh BĐS và tạo ra một làn sóng đầu tư ồ ạt trên thị trường BĐS ở phân khúc chung cư mini. “Các nhà làm luật đã hơi chủ quan khi đưa điều khoản này vào phần nhà ở riêng lẻ của hộ gia đình, cá nhân vì nghĩ rằng chỉ người có sẵn đất mới thực hiện việc xây các căn hộ như trên và cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu cho họ là một việc nên làm. Thực tế, nhiều người kinh doanh BĐS đã lợi dụng điều khoản này để thu gom đất, xây dựng và bán mà không phải đáp ứng bất cứ điều kiện nào của Luật Kinh doanh BĐS…”, Luật sư Nga phân tích. Theo Luật sư Nga, một quy định trái với luật và nửa vời như vậy không nên tồn tại. Nó làm hỗn loạn thị trường BĐS và góp phần đánh lừa người mua rằng chung cư kiểu này trước sau gì cũng được cấp sổ đỏ. Thế nhưng chung cư mini đã tồn tại và là nhu cầu thực. Để giải được bài toán này không đơn giản, nhất là khi các văn bản pháp luật chưa hoàn thiện.