I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo điện tử Đài TNVN có bài Mưa lũ ở miền Trung làm 6 người chết và mất tích. Bài báo phản ánh: Đêm qua (16/10), các tỉnh miền Trung tiếp tục có mưa vừa đến mưa to, nước trên các sông Kiến Giang, Gianh tại Quảng Bình, sông Thạch Hãn tại Quảng Trị tiếp tục lên cao. Thống kê sơ bộ tại tỉnh Quảng Bình có hơn 6.100 nhà bị ngập sâu gần 1m. Nước lũ cũng làm 3 người bị chết và mất tích. Những địa phương bị nặng nhất là Lệ Thủy, Quảng Ninh, Quảng Trạch. Lệ Thủy là vùng thường xuyên bị ngập lụt của tỉnh Quảng Bình, chính quyền và người dân đã chủ động hơn trong công tác phòng chống, do đó đã hạn chế thấp nhất thiệt hại.
Quảng Trị cũng có 2 người thiệt mạng, hơn 4.000 nhà dân bị ngập sâu. Đêm 16/10, Quảng Trị tiếp tục có mưa to đến rất to, lại bị mất điện trên diện rộng, gây khó khăn cho công tác sơ tán, di dời người dân.
Người dân các tỉnh miền Trung lại đang gồng mình chống lũ. Nếu thời tiết tiếp tục có mưa to kéo dài thì miền Trung lại chìm ngập trong bể nước.
Tuyến Quốc lộ 1A đoạn qua các huyện Lệ Thủy, Quảng Ninh và Bố Trạch (Quảng Bình) nhiều nơi bị ngập sâu đến 0,5 m. Để đảm bảo giao thông được thông suốt, Phòng Cảnh sát giao thông - Công an tỉnh Quảng Bình huy động hơn 50 cán bộ, chiến sĩ phối hợp với Công ty Quản lý đường bộ 494 thành lập các tổ kiểm soát phân luồng và hướng dẫn giao thông tại các điểm bị ngập lụt; đồng thời bố trí lực lượng ứng trực thường xuyên 24/24 giờ.
2. Báo Lao động có bài Tài sản tham nhũng nhiều..., thu hồi được ít. Bài báo phản ánh: Chiều 14.10, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) nghe và cho ý kiến vào báo cáo của Chính phủ về về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2011. Giống như các năm trước, bản báo cáo lần này tổng hợp chi tiết những vấn đề từ kết quả về xây dựng và hoàn thiện thể chế, góp phần PCTN đến những thống kê số liệu về kết quả PCTN, những tồn tại và hạn chế...
Theo Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh, công tác PCTN năm 2011 được triển khai đồng bộ và thu được nhiều kết quả tích cực. Một số vụ án tham nhũng có yếu tố nước ngoài được đánh giá là khó khăn, phức tạp đã được xử lý triệt để...
Theo thống kê 10 tháng qua, cả nước phát hiện, khởi tố 183 vụ tham nhũng với 394 bị can (giảm 24% số vụ và 32% số bị can so với cùng kỳ năm trước). Việc truy tố, xét xử dù đã tính cả những vụ đã khởi tố điều tra từ năm trước cũng vẫn giảm khá nhiều. Đây là năm thứ tư liên tiếp, số vụ tham nhũng được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử giảm. Tuy nhiên, thống kê ấy lại làm nhiều uỷ viên UBTVQH băn khoăn; nhất là khi trong báo cáo vẫn tiếp tục nhận định tham nhũng còn nghiêm trọng và diễn biến phức tạp.
Báo cáo thẳng thắn thừa nhận còn nhiều tồn tại và hạn chế như công tác tuyên truyền còn chưa tạo được tác động thực sự. Tâm lý chấp nhận tham nhũng, tiêu cực để được việc vẫn còn phổ biến; việc khắc phục những bất cập trong thể chế còn chậm như chưa có quy định áp dụng một số biện pháp điều tra đặc biệt với hành vi tham nhũng; chưa có quy định về trách nhiệm giải trình của người có chức vụ, quyền hạn với khối tài sản tăng bất thường...
Theo đánh giá của Uỷ ban Tư pháp thì những tồn tại trên chậm được khắc phục, kéo dài trong nhiều năm. Trong báo cáo các cơ quan thanh tra, kiểm toán phát hiện nhiều sai phạm, kiến nghị thu hồi cho Nhà nước hàng chục nghìn tỉ đồng và hàng nghìn hécta đất...
Tuy nhiên, báo cáo chưa tách bạch được số tiền, tài sản do tham nhũng mà có với số tiền, tài sản do các vi phạm khác gây ra; chưa đánh giá rõ việc xử lý cá nhân vi phạm. Ngoài ra, hậu quả do hành vi tham nhũng rất lớn với tổng giá trị lên đến 11.400 tỉ đồng, tuy nhiên việc thu hồi đạt tỉ lệ rất thấp: 300 tỉ đồng (đạt 2,6%). Uỷ ban Tư pháp cho rằng, thực trạng trên chưa đạt được mục tiêu ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tham nhũng, chưa tạo được lòng tin trong nhân dân.
Cũng theo Uỷ ban Tư pháp thì thực trạng phát hiện, xử lý tham nhũng liên tục giảm là điều cần phải được xem xét, đánh giá một cách cẩn trọng, chính xác. Đồng tình với báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Tư pháp, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng, báo cáo của Chính phủ về công tác PCTN năm 2011 còn chung chung, chưa đánh giá hết, chưa vẽ được “bức tranh” về công tác PCTN. Ông cũng tỏ ra đặc biệt lo ngại với tình trạng “nhờn thuốc” với biểu hiện “người dân và cán bộ quen dần với hành vi tham nhũng, nếu chúng ta không có biện pháp hiệu quả và quyết liệt hơn” - ông Lý nhấn mạnh.
Một điểm mới đáng lưu ý trong báo cáo lần này là việc đề nghị cho thí điểm bí thư hoặc chủ tịch HĐND tỉnh làm trưởng ban chỉ đạo PCTN cấp tỉnh, thay cho mô hình hiện nay do chủ tịch UBND tỉnh đảm nhiệm. Chủ tịch QH Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, việc đề xuất này là không có căn cứ. Theo Chủ tịch, trong lúc các cơ quan còn chưa có tổng kết, đánh giá xem mô hình ban chỉ đạo ở cấp tỉnh có tồn tại hạn chế gì, hoạt động như thế nào; chưa có đề án thì việc đề xuất thí điểm như trên là không có căn cứ.
Cũng trong chiều qua (14.10), UBTVQH đã nghe và cho ý kiến vào báo cáo của Chính phủ về kết quả thực hiện Luật thực hành tiết kiệm và chống lãng phí.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Bài học công khai, minh bạch. Bài báo phản ánh: Cuối tuần trước, báo chí được mời dự, đưa tin buổi họp của Ủy ban Thường vụ QH cho ý kiến đối với báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2011, cũng như nghe Ủy ban Tư pháp trình bày kết quả thẩm tra báo cáo này.
Cả hai văn bản nói trên đều là chính thức, không đóng dấu mật nhưng lại không được cung cấp cho báo chí. Mà như thế, việc phản ánh thông tin về công tác PCTN khó có thể đầy đủ, chính xác.
Thực ra việc cung cấp thông tin cho báo chí chỉ là một khía cạnh thực tế của công tác PCTN. Thời gian qua, từ khi có Luật PCTN, việc Chính phủ báo cáo QH về công tác PCTN hằng năm đã trở thành bắt buộc và luôn thu hút sự quan tâm của dư luận. Tuy nhiên, cả nhiệm kỳ QH khóa XII, chưa bao giờ các kỳ họp cuối năm dành hẳn thời gian riêng để thảo luận công tác quan trọng này. Thậm chí cả nhiệm kỳ, QH có một lần duy nhất, thông qua Ủy ban Tư pháp, tiến hành giám sát về công tác PCTN. Thế nhưng kết quả cuộc giám sát là báo cáo giám sát thì đóng dấu mật, gửi tới đại biểu QH để tự nghiên cứu chứ không đưa ra thảo luận, chứ đừng nói gì là truyền thông.
Theo tinh thần Luật PCTN, công khai, minh bạch được xác định là giải pháp cơ bản, lâu dài để phòng ngừa tham nhũng. Nhưng chỉ riêng việc thực thi công khai, minh bạch thế nào với công tác PCTN thì vẫn là câu hỏi lớn cần giải đáp.
Trăn trở để trả lời câu hỏi này, Thanh tra Chính phủ - cơ quan quản lý nhà nước về công tác PCTN, đang xây dựng một chiến lược truyền thông về PCTN. Trong các mục tiêu đề ra, đáng chú ý là nội dung “nâng cao tính công khai, minh bạch các thông tin về tình hình tham nhũng và kết quả thực hiện công tác PCTN ở các cấp, các ngành”. Kèm theo mục tiêu ấy là giải pháp công khai các báo cáo PCTN hằng quý, sáu tháng, chín tháng, hằng năm của Chính phủ, Ban Chỉ đạo PCTN, các bộ, ngành, địa phương. Đo đếm kết quả thực hiện chiến lược này là đến năm 2016, 100% báo cáo công tác PCTN được công khai “theo quy định pháp luật”, 100% cơ quan thuộc Chính phủ, UBND cấp tỉnh cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí về công tác PCTN.
Chiến lược mới chỉ là dự thảo và cũng chưa biết công tác PCTN rồi sẽ được công khai “theo quy định pháp luật” thế nào. Nhưng việc đề ra chiến lược với các mục tiêu, chỉ tiêu, giải pháp như trên cho thấy sau năm năm Luật PCTN được ban hành, cơ quan chuyên trách về PCTN đã thấm thía hơn bài học về công khai, minh bạch. Rõ ràng muốn “ngăn chặn và từng bước đẩy lùi tham nhũng” như nghị quyết của Đảng đề ra thì trước hết phải công khai, minh bạch trong chính công tác PCTN.
4. Báo Hà Nội mới có bài Thu hồi đất cho các dự án tại Hà Nội: Quy trình nào phù hợp? Bài báo phản ánh: Kể từ ngày 28-1-2010, quy trình GPMB được áp dụng theo Quyết định 02/2010/QĐ-UBND của UBND TP Hà Nội ban hành quy định về thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư và làm nhà ở nông thôn tại điểm dân cư nông thôn trên địa bàn thành phố Hà Nội. Theo quy trình mới này, sau khi UBND cấp huyện thẩm định hồ sơ, phương án đền bù, GPMB, thay vì làm tiếp bước phê duyệt và chi trả tiền đền bù GPMB cho người dân, cơ quan này phải nộp toàn bộ hồ sơ cho Sở Tài nguyên và Môi trường thẩm định. Sau khi thẩm định, Sở Tài nguyên và Môi trường sẽ trình UBND TP xem xét, phê duyệt tổng thể. Trên cơ sở phê duyệt của UBND TP, UBND cấp huyện mới được phép quay lại bước phê duyệt từng phương án và tiến hành chi trả tiền đền bù, GPMB.
Dễ nhận thấy là quy trình mới có thêm ít nhất là hai khâu, nói theo ngôn ngữ cải cách hành chính là có thêm "hai cửa". Điều này khiến quy trình GPMB hiện nay phức tạp và tốn thời gian hơn. Mặc dù quy trình mới tăng cường khả năng kiểm soát, hạn chế sai sót trong đền bù, GPMB, nhưng lại không phát huy được tính chủ động, tinh thần trách nhiệm của các quận, huyện, thị xã. Xem ra, điều này không phù hợp lắm với chủ trương tăng cường phân cấp, nâng cao tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm đối với các cấp chính quyền địa phương của thành phố bấy lâu nay.
Quyết định 02 mới áp dụng được gần hai năm đã nảy sinh nhiều bất cập. Có ý kiến cho rằng, nếu điều chỉnh ngay là quá sớm, thậm chí có ý kiến là nên chờ Luật Đất đai sửa đổi. Ý kiến nào cũng có lý. Nhưng thực tế bất cập thì không ai có thể phủ nhận. Nhiều dự án bị đình trệ do thủ tục, quy trình phức tạp gây lãng phí hàng tỷ đồng cũng không có cách gì chặn lại được.
II- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Giáo dục và Thời đại, Báo Pháp luật Việt Nam đưa tin: Sáng ngày 15/10, Lễ công bố quyết định thành lập và khai giảng khóa I của trường Trung cấp Luật Thái Nguyên – Trường Trung cấp Luật đầu tiên ở khu vực miền núi phía Bắc - đã long trọng được tổ chức tại TP.Thái Nguyên. Trường cũng là “món quà tri ân” của Bộ Tư pháp đến Đảng bộ, nhân dân chiến khu Việt Bắc và nằm trong hệ thống các trường trung cấp Luật do Bộ Tư pháp thành lập trên cả nước (sau trường Trung cấp Luật Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) và Vị Thanh (Hậu Giang).
2. Báo Dân trí có bài Cán bộ trợ giúp pháp lý cầm tiền "chạy án" cho con bạc? Bài báo phản ánh: Ngày 13/10, CQĐT CA huyện Anh Sơn (Nghệ An) cho biết đang điều tra vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản đối với ông Nguyễn Văn Hùng, Trưởng Chi nhánh Trợ giúp pháp lý số 3 (thuộc Trung tâm Trợ giúp pháp lý tỉnh Nghệ An).
Trước đó, CA huyện Anh Sơn trong lúc làm nhiệm vụ đã bắt quả tang hai vụ đánh bạc tại xã Hoa Sơn, tạm giữ hình sự 13 đối tượng để điều tra. Trong quá trình điều tra của CA, ông Hùng đã đến nhà một số đối tượng vận động đưa tiền cho ông để “chạy” cho họ được tại ngoại. Tuy nhiên, những người này đã đến nhà ông Hùng đòi lại tiền và tố giác. Theo CQĐT, ông Hùng đã nhận 17 triệu đồng của 5 gia đình. Khi biết CQĐT CA huyện Anh Sơn “sờ gáy”, ông Hùng đã cho người nhà đến 5 gia đình trên trả lại tiền.
CA huyện Anh Sơn đã có công văn gửi Chi bộ Trợ giúp pháp lý Nhà nước và Đảng bộ Sở Tư pháp tỉnh Nghệ An đề nghị có hình thức xử lý về mặt đảng đối với ông Hùng. Cũng theo CQĐT, việc làm của ông Hùng có đủ chứng cứ để khởi tố vụ án, khởi tố bị can về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. CA huyện Anh Sơn đang tiếp tục điều tra làm rõ và chờ ý kiến từ phía Chi bộ Trợ giúp pháp lý Nhà nước và Đảng bộ Sở Tư pháp tỉnh Nghệ An để làm rõ hành vi của ông Hùng trong thời gian sớm nhất.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Khiếu nại vì bị bán nhà đất lúc nào không hay. Bài báo phản ánh: Chi cục Thi hành án (THA) Dân sự huyện Long Thành (Đồng Nai) hiện đang vướng chưa thể giao tài sản bán đấu giá cho người mua để chờ cơ quan có thẩm quyền giải quyết khiếu nại vì đương sự cho rằng quy trình định giá, bán đấu giá tài sản có sai sót.
Theo trình bày của ông Võ Văn Tám, ông phải thi hành quyết định của TAND huyện trả nợ cho một chi nhánh ngân hàng hơn 400 triệu đồng. Sau đó, THA huyện đã cưỡng chế kê biên nhà đất của ông. Giữa năm 2010, THA huyện ủy quyền cho Trung tâm Bán đấu giá tài sản tỉnh Đồng Nai định giá và bán đấu giá tài sản trên.
Tuy nhiên, theo ông Tám, các cơ quan đã tự định giá tài sản mà không hề thông báo cho ông biết. Tiếp đó, trước khi bán đấu giá tài sản, Trung tâm Bán đấu giá cũng không đá động gì đến ông, chờ cho xong việc thì mới cho ông hay. Bởi quyết định bán đấu giá ký ngày 9-9-2010 nhưng theo dấu bưu điện mãi đến ngày 2-12-2010, trung tâm mới gửi cho ông (ngày 3-12, ông nhận được). Trong khi thực tế tài sản đã được trung tâm bán xong cho người khác vào ngày 27-10-2010 và người mua đã nộp tiền đầy đủ cho THA (có văn bản mua tài sản). Cho nên khi vừa nhận được thông báo bán đấu giá thì ông lại nhận được ngay thông báo buộc giao tài sản cho người mua… Từ đó, ông yêu cầu hủy kết quả định giá và bán đấu giá tài sản nói trên để tổ chức lại vì nó ảnh hưởng đến quyền lợi của ông.
Theo một luật sư Đoàn Luật sư TP.HCM, khiếu nại của ông Tám bước đầu có cơ sở vì Điều 98 Luật THA Dân sự quy định chỉ khi đương sự không thỏa thuận được về giá và tổ chức thẩm định giá thì chấp hành viên mới được ký hợp đồng dịch vụ với tổ chức thẩm định giá. Cạnh đó khoản 1 Điều 28 Nghị định 27 ngày 4-3-2010 của Chính phủ quy định: “Đối với bất động sản, tổ chức bán đấu giá tài sản phải niêm yết việc bán đấu giá tài sản tại nơi bán đấu giá, nơi có bất động sản bán đấu giá và UBND xã, phường, thị trấn nơi có bất động sản bán đấu giá chậm nhất là 30 ngày trước ngày mở cuộc bán đấu giá”. Ở đây, ông Tám không biết và không được cơ quan liên quan thông báo việc định giá, bán đấu giá nên ông có quyền khiếu nại để bảo vệ quyền lợi của mình...
4. Báo Khoa học & Đời sống có bài Dân bức xúc vì công chứng xã không đưa biên lai. Bài báo phản ánh: Ngày 14/10, hàng trăm phụ huynh ở xã vùng xa Tân Hà, huyện Lâm Hà (Lâm Đồng) bức xúc khi tới UBND xã Tân Hà công chứng sổ hộ khẩu phải đóng phí với số tiền khá lớn nhưng không ai được nhận biên lai.
Theo phản ánh của người dân, những gia đình có con em theo học mẫu giáo tại địa phương muốn được hưởng hỗ trợ của Nhà nước phải nộp cho nhà trường 4 sổ hộ khẩu photo công chứng nhưng chỉ hẹn thu những sổ hộ khẩu này vào một ngày nhất định.
Do thời gian quá gấp nên nhà nhà, người người đổ xô đi công chứng sổ hộ khẩu tại UBND xã Tân Hà. Phí công chứng ít nhất là 15.000đ, nhiều nhất là gần 100.000đ, tùy thuộc vào “độ dày” sổ hộ khẩu của mỗi gia đình.
Việc phải đóng phí công chứng với số tiền lớn nhưng không được ghi hóa đơn khiến cho hàng trăm phụ huynh nơi đây rất búc xúc.
Liên quan đến vụ việc trên, ông Nguyễn Văn Lập, Chủ tịch UBND xã Tân Hà lại cho rằng các công chứng viên của xã đều làm việc đúng theo quy định, phí công chứng hết bao nhiêu đều vào sổ, ghi biên lai cho người dân. “Nhưng vì biên lai nhỏ nên rất có thể người dân đánh rơi mà không biết đó thôi” – ông Chủ tịch UBND xã nói.
Trong khi đó, nhiều phụ huynh đi công chứng tại UBND xã Tân Hà ngày 14/10 cho rằng: Trong hàng trăm người đi công chứng không lẽ ai cũng đánh rơi biên lai hay sao?
5. Báo Pháp luật & Xã hội có bài Vì sao những đứa trẻ chưa có giấy khai sinh...? Bài báo phản ánh: Sau mấy ngày mưa, nắng lên khiến lối nhỏ đi ra bờ sông Hồng, nơi có mấy chục con người sinh sống trên những "nhà nổi" đỡ trơn trượt. Đây là nơi cư trú của 14 hộ gia đình, với 44 nhân khẩu, trên mặt sông Hồng, thuộc địa bàn cụm dân cư số 1, phường Phúc Xá, quận Ba Đình, Hà Nội. Hơn 20 năm qua, họ sống, sinh con đẻ cháu, từ vài hộ trở thành một "xóm" và người dân xung quanh gọi là xóm "trôi nổi" hay xóm "đẻ chui".
Ông Hoàng Ngọc Thanh - cán bộ tư pháp phường Phúc Xá đã thành "khách quen" của xóm "nhà nổi". Biết nhiều cháu nhỏ ở đây chưa có giấy khai sinh, ông đã đến xác minh, đồng thời hướng dẫn người dân đi đăng ký khai sinh cho con, nhưng ngặt nỗi vừa nghèo khó, vừa "ngại", nên chẳng ai mặn mà với sự nhiệt tình của ông. Khó ở chỗ, những hộ dân này đều có quê quán, gốc tích rõ ràng, mà theo luật, thì chỉ những người không có hộ khẩu thường trú mới được khai sinh ở nơi tạm trú nên phường Phúc Xá không thể đăng ký khai sinh cho bọn trẻ. Chưa kể, những hộ dân sống ở bãi nổi này cũng chẳng đăng ký tạm trú ở phường Phúc Xá vì nơi ở của họ không phải là nhà, cũng chẳng phải tàu thuyền để có đăng ký bến đầu, bến cuối… Theo ông Thanh, những người mẹ này nếu về quê gốc đều có thể làm được đăng ký khai sinh quá hạn cho con. UBND phường Phúc Xá sẽ xác nhận cho họ đang cư trú tại địa bàn, có mấy con, chưa từng đăng ký khai sinh và đề nghị chính quyền nơi họ có hộ khẩu thường trú đăng ký khai sinh để đảm bảo quyền công dân cho các cháu.
14 "căn nhà" ở đây đều được làm bằng những miếng gỗ, bạt, áo mưa, thùng phuy, xốp… mà chủ nhân của nó nhặt được, trông tả tơi khó che nổi nắng mưa. Cái nghèo đeo bám dai dẳng dường như khiến họ trở nên thờ ơ với tất cả. Giấy khai sinh là giấy tờ tùy thân đầu tiên thể hiện mối quan hệ pháp lý giữa một công dân và Nhà nước, cũng là cơ sở để thực hiện quyền công dân của mỗi người, nhưng nếu những bậc cha mẹ đừng ngại (hay nói thẳng ra là lười) thì những đứa con, đứa cháu của họ sẽ được đăng ký khai sinh, có "cái tên được pháp luật thừa nhận". Chín đứa trẻ "chưa được đặt tên" đều có mong ước giản dị như bao đứa trẻ khác là được đi học và được có cái tên "chính thức", nhưng có lẽ, với cảnh này, với những bà mẹ này ước mơ đó không dễ thành hiện thực…
6. Báo Sài Gòn giải phóng Online có bài Để Luật Khiếu nại minh bạch hơn. Bài báo phản ánh: Tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIII sắp tới, dự thảo Luật Khiếu nại sẽ được đưa ra thảo luận và thông qua. Tuy nhiên, để luật đảm bảo tính minh bạch và sát với thực tế cuộc sống hơn nữa, vẫn còn những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung.
Có thể thấy dự thảo Luật Khiếu nại đã có nhiều điểm mới tiến bộ hơn như đưa vào quy định về khiếu nại đông người hay bổ sung quy định về việc tổ chức đối thoại vào quy trình giải quyết khiếu nại lần đầu... Tuy nhiên, vẫn còn những nội dung cần nghiên cứu, sửa đổi để đảm bảo sự minh bạch hơn nữa.
Thứ nhất, đề nghị bổ sung vào phạm vi điều chỉnh của luật các “tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan, tổ chức khác hoặc người có thẩm quyền trong các cơ quan đó”. Bởi lẽ, cho đến nay, việc tổ chức và quản lý các cơ quan này về cơ bản vẫn theo nguyên tắc tổ chức, quản lý các cơ quan hành chánh, các công chức, viên chức nhà nước.
Hơn nữa, nếu không bổ sung đối tượng trên, lại phải có một văn bản riêng về việc khiếu nại, giải quyết khiếu nại đối với các tổ chức, cơ quan và các cá nhân nói trên, làm tăng thêm văn bản quy phạm pháp luật không cần thiết và có thể dẫn đến sự chồng chéo, thiếu minh bạch.
Thứ hai, về người có quyền, nghĩa vụ liên quan, dự thảo Luật Khiếu nại mới chỉ xét đến đối tượng là người khiếu nại. Điều này chưa hợp lý vì người có quyền, nghĩa vụ liên quan phải được xét ở cả hai đối tượng: người khiếu nại và người bị khiếu nại. Do đó, khoản 7 điều 2 nên sửa lại như sau: “Người có quyền, nghĩa vụ liên quan là người có quyền và nghĩa vụ chịu tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính mà không phải là người khiếu nại và người bị khiếu nại”.
Thứ ba, điều 7 dự thảo luật quy định về trình tự khiếu nại như trình tự đang áp dụng hiện nay. Thực tế cho thấy, quy định “người khiếu nại khiếu nại lần đầu đến người đã ra quyết định hành chính hoặc cơ quan có người có hành vi hành chính” đã tạo ra cơ chế “vừa đá bóng, vừa thổi còi” vì người bị khiếu nại lại trở thành người giải quyết khiếu nại.
Do đó, việc giải quyết khiếu nại thiếu khách quan, thậm chí có trường hợp cố tình không giải quyết và bưng bít thông tin. Đó là nguyên nhân dẫn đến tình trạng khiếu nại vượt cấp và tình trạng chuyển đơn khiếu nại lòng vòng giữa các cơ quan quản lý nhà nước. Vì vậy, đề nghị áp dụng phương án: người khiếu nại lần đầu khiếu nại đến thủ trưởng cấp trên trực tiếp của người hoặc cơ quan có hành vi bị khiếu nại. Nếu không chấp nhận quyết định giải quyết lần đầu, người khiếu nại có quyền khởi kiện ra Tòa hành chính.
Thứ tư, hình thức khiếu nại trực tiếp được đưa vào dự thảo luật là hợp lý vì trong thực tế có những trường hợp người khiếu nại không thể viết được đơn khiếu nại và không có đủ điều kiện hoặc không muốn thuê luật sư. Tuy nhiên, để đảm bảo khách quan, minh bạch cần thay cụm từ “người tiếp nhận ghi lại việc khiếu nại bằng văn bản” bằng quy định “người tiếp nhận lập biên bản ghi lại những nội dung trình bày của người khiếu nại, có sự chứng kiến của người thứ ba. Biên bản phải có chữ ký hoặc điểm chỉ của người khiếu nại, người ghi biên bản và người chứng kiến”.
Thứ năm, nhiều ý kiến cho rằng quy định thời hiệu khiếu nại là 90 ngày như dự thảo luật là ngắn. Để thực sự tôn trọng quyền khiếu nại của công dân, đề nghị quy định thời hiệu khiếu nại là 120 ngày kể từ ngày nhận quyết định hành chính hoặc biết được hành vi hành chính.
Thứ sáu, dự thảo luật quy định một trong những khiếu nại không được thụ lý giải quyết là “quyết định hành chính có chứa đựng các quy phạm pháp luật do cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ban hành theo trình tự, thủ tục của pháp luật về ban hành văn bản quy phạm pháp luật”.
Trong điều kiện chưa có Tòa án Hiến pháp, đề nghị cho phép công dân và các doanh nghiệp được phép khiếu nại đối với các quyết định hành chính có chứa đựng các quy phạm pháp luật. Bởi lẽ, Luật Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật năm 2008 không có quy định về vấn đề này. Trong khi đó, có không ít quyết định, thông tư, thậm chí là các công văn có chứa nội dung quy phạm pháp luật của các bộ, cơ quan ngang bộ không đúng hoặc không đúng từng phần gây thiệt hại rất lớn cho công dân và các doanh nghiệp.
Thứ bảy, về thẩm quyền giải quyết khiếu nại, điều 17 dự thảo luật quy định: “Chủ tịch ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (gọi chung chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã); thủ trưởng cơ quan thuộc ủy ban nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của người có trách nhiệm do mình quản lý trực tiếp”. Từ điều 18 đến điều 23 cũng có quy định tương tự đối với thủ trưởng cơ quan hành chính các cấp khác.
Theo chúng tôi, cơ chế này không chỉ tạo ra cơ chế “vừa đá bóng, vừa thổi còi” mà còn rất khó đảm bảo sự khách quan, minh bạch. Vì vậy, đề nghị sửa lại là “… giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của thủ trưởng đơn vị hoặc cán bộ, công chức, viên chức đơn vị cấp dưới trực tiếp của mình”.
Cuối cùng, việc kiểm tra, thanh tra công tác giải quyết khiếu nại hiện đang là “một khoảng trống pháp lý” trong thực tế nhưng dự thảo luật lại chưa đề cập. Vì vậy, đề nghị bổ sung vào chương VII một điều khoản về vấn đề này theo hướng cơ quan thanh tra thuộc đơn vị quản lý cấp trên có trách nhiệm tổ chức kiểm tra, thanh tra công tác giải quyết khiếu nại của đơn vị cấp dưới trực tiếp và thông báo công khai cho nhân dân.