Trong buổi sáng ngày 08/4/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: UBND TP Hà Nội vừa ra quyết định hỗ trợ học phí đối với học sinh các trường dân lập, tư thục, bán công trên địa bàn TP Hà Nội, có hiệu lực từ ngày 1-9 tới.
Theo đó, ở bậc mầm non và THCS, học sinh có cha mẹ làm nông nghiệp sẽ được hỗ trợ 15.000 đồng/học sinh/tháng. Đối với huyện Sóc Sơn và các xã miền núi của huyện Mỹ Đức, Quốc Oai, Thạch Thất, Ba Vì, mức hỗ trợ là 10.000 đồng/học sinh/tháng. Học sinh có cha hoặc mẹ làm các ngành nghề khác thì được hỗ trợ 50.000 đồng/học sinh/tháng đối với mẫu giáo, 70.000 đồng/học sinh/tháng đối với nhà trẻ và 20.000 đồng/học sinh/tháng đối với bậc THCS. Ở bậc THPT, nếu cha mẹ làm nông nghiệp, mỗi học sinh sẽ được hỗ trợ 25.000 đồng/tháng. Đối với huyện Sóc Sơn và các xã miền núi của huyện Mỹ Đức, Quốc Oai, Thạch Thất và Ba Vì, được hỗ trợ mức 20.000 đồng/học sinh/tháng. Các thành phần khác được hỗ trợ 30.000 đồng/học sinh/tháng. Với những học sinh học hệ B, mức hỗ trợ không quá 90.000 đồng/học sinh/tháng.
2. Báo Dân trí phản ánh: UBND tỉnh Phú Thọ vừa có chỉ đạo chính thức giải thể Trung tâm bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Lâm (thị trấn Hùng Sơn, huyện Lâm Thao). 12 cháu bé đang lưu tại cơ sở nuôi dưỡng này sẽ được chuyển sang Trung tâm bảo trợ trẻ em của tỉnh. Chánh văn phòng UBND huyện Lâm Thao cho biết, lãnh đạo huyện đã nhận được văn bản chỉ đạo của tỉnh hôm qua 7/4/2009.
Sau những thông tin phản ánh trên Dân trí điện tử về những sai phạm cũng như điều kiện tạm bợ, không đảm bảo việc nuôi dưỡng trẻ, các cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ đã tiếp tục thanh kiểm tra toàn diện trung tâm Việt Lâm. Ngày 2/4, UBND tỉnh Phú Thọ kiểm tra, kết luận chấm dứt chức năng hoạt động từ thiện của trung tâm tư nhân này.
Ngay trước đó, 27/3, UBND huyện Lâm Thao, cơ quan quản lý nhà nước trực tiếp với trung tâm này cũng kết luận nhiều dấu hiệu 12 trẻ được nuôi dưỡng tại trung tâm thiếu thốn, quá nửa mắc bệnh. Điều kiện vật chất của trung tâm vi phạm hầu hết các quy định đối với cơ sở hoạt động nhân đạo, từ thiện. Huyện đã ra “tối hậu thư” yêu cầu trung tâm khắc phục các sai phạm trước 10/4, nếu không phải tự xin giải thể.
Kiên quyết hơn, UBND tỉnh Phú Thọ đã quyết định đóng cửa trung tâm này ngay lập tức. 12 cháu bé “tồn” lại sau khi tỉnh quyết định đình chỉ chức năng cho nhận con nuôi quốc tế của trung tâm sẽ được chuyển tới cơ sở nuôi dưỡng trẻ tàn tật, mồ côi của tỉnh Phú Thọ, điều kiện sinh hoạt đảm bảo hơn cho trẻ.
Quyết định giải thể Trung tâm bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Lâm sẽ được thực hiện ngay để trong thời gian sớm nhất 12 cháu bé ổn định cuộc sống. Những nghi vấn, sai phạm có dấu hiệu hình sự tại trung tâm, công an tỉnh Phú Thọ vẫn đang điều tra để làm rõ.
3. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Ngày 7-4, Bộ Công thương đã có văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ đảm bảo kinh phí cho việc thuê công ty luật Hoa Kỳ, tổ chức đoàn công tác liên ngành sang tham vấn với Bộ Thương mại Hoa Kỳ và các chi phí khác phục vụ công tác kháng kiện vụ các công ty Hoa Kỳ kiện chống trợ cấp đối với mặt hàng túi bằng sợi polyethylene của Việt Nam.
Theo Bộ Công thương, vụ kiện này tuy không lớn về kim ngạch xuất khẩu nhưng có tầm quan trọng đặc biệt. Vì đây là vụ kiện chống trợ cấp đầu tiên đối với Việt Nam, có nguy cơ trở thành tiền lệ cho các vụ kiện chống trợ cấp trong tương lai, nhằm vào các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn của Việt Nam như: dệt may, giày dép…
Trước đó, hai công ty Hoa Kỳ đã đệ đơn lên Bộ Thương mại và Ủy ban Thương mại Hoa Kỳ kiện chống bán phá giá đối với mặt hàng túi nhựa nhập khẩu từ Việt Nam, Đài Loan (Trung Quốc) và Indonesia. Riêng 59 doanh nghiệp Việt Nam còn bị kiện cả nội dung chống trợ cấp. Phía Hoa Kỳ cũng đã ấn định thời gian tham vấn với Việt Nam chậm nhất là ngày 15-4-2009 trước khi khởi xướng điều tra vụ việc chống trợ cấp đối với các DN xuất khẩu túi nhựa của Việt Nam.
Báo cũng cho biết: Bộ Xây dựng đã có công văn gửi các sở xây dựng địa phương đề nghị chuẩn bị 7 nội dung để báo cáo về tình hình thực hiện và quản lý giá dịch vụ chung cư trên địa bàn. Cụ thể, rà soát lại những văn bản pháp lý hiện có của địa phương về quản lý, sử dụng nhà chung cư; thực trạng thực hiện và quản lý giá dịch vụ nhà chung cư ở địa phương; giá dịch vụ của một số nhà chung cư (khu chung cư) điển hình ở địa phương; những vướng mắc, khó khăn trong việc thực hiện và quản lý giá dịch vụ nhà chung cư; tình hình triển khai công tác quản lý, sử dụng nhà chung cư theo các quy định của Nhà nước và địa phương; những đề xuất cơ bản để triển khai thực hiện và quản lý giá dịch vụ nhà chung cư tại địa phương.
Ông Phạm Văn Khánh, Vụ trưởng Vụ Kinh tế xây dựng, Bộ Xây dựng, cho biết, sau khi thu thập thông tin từ cơ sở, bộ sẽ ra thông tư hướng dẫn về việc quản lý giá dịch vụ nhà chung cư.
Mặc dù luật pháp quy định chính quyền địa phương quy định mức phí nhưng hiện nay Sở Xây dựng TPHCM chỉ dừng lại việc đề xuất thu phí đối với chung cư. Theo đó, đối với chung cư mới chia làm 4 loại, cao nhất là 9.000 đồng/m²/tháng, thấp nhất là 4.000 đồng/m²/tháng. Vì chưa có mức phí rõ ràng nên việc thu phí bất nhất ở nhiều chung cư đang xảy ra mâu thuẫn gay gắt giữa khách hàng và chủ đầu tư…
4. Báo Diễn đàn doanh nghiệp phản ánh: Quyền lập Hội vẫn chưa được tôn trọng, nội dung nặng tính “xin-cho”, chưa tạo điều kiện cho xã hội dân sự phát triển..., dự thảo sửa đổi Nghị định 88/2003/NĐ-CP về tổ chức, hoạt động và quản lý Hội do Bộ Nội vụ soạn thảo tiếp tục gây thất vọng cho các tổ chức trong hệ thống Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam.
TS Hoàng Ngọc Giao (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng so với Nghị định 88, nội dung văn bản mới không thay đổi được bao nhiêu và còn nhiều vấn đề thực tiễn chưa được nêu ra. Đó là quan hệ giữa Hội và cơ quan nhà nước, theo ông Giao, là quan hệ bình đẳng giữa một bên là thiết chế xã hội (xã hội dân sự) và một bên là thiết chế chính trị - pháp lý (nhà nước), chưa được tôn trọng nên muốn lập Hội vẫn phải xin phép. Theo ông Giao, khoản 1 Điều 3 trong dự thảo nên thay cụm từ “xin phép” bằng cụm từ “đăng ký”. “Quyền lập Hội không kém gì quyền kinh doanh. Người muốn kinh doanh phải đăng ký. Những người muốn lập Hội cũng nên như vậy”- ông Giao thẳng thắn phát biểu.
Chính vì chưa tôn trọng quyền lập Hội nên dự thảo vẫn tiếp tục đưa ra những quy định khắt khe không cần thiết như để “Bộ trưởng Bộ Nội vụ quy định cụ thể điều kiện trở thành Hội” (Điều 5); “Bộ trưởng Bộ Nội vụ quy định chi tiết về việc thành lập Ban vận động thành lập Hội” (Điều 6)... Do thiếu tính thực tiễn nên nhiều yếu tố như tính liên thông, liên ngành của Hội hay hội viên quốc tế chưa được giải quyết trong dự thảo này.
Đánh giá dự thảo ở một góc độ khác, PGS.TS Hồ Uy Liêm - Quyền Chủ tịch Liên hiệp hội Việt Nam cho rằng, dự thảo cũng giống như Nghị định 88 chưa xem trọng vai trò của giới trí thức, nhất là ở thời điểm hiện nay thì hoàn toàn trái ngược với Nghị quyết 27-NQ/TW về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. Ông Liêm đề nghị Liên hiệp hội Việt Nam cần được đối xử bình đẳng như 6 đoàn thể chính trị-xã hội khác (Mặt trận Tổ quốc, Tổng Liên đoàn Lao động, Đoàn thanh niên, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Hội Liên hiệp phụ nữ), do đó Liên hiệp hội Việt Nam không chịu sự điều chỉnh của dự thảo sửa đổi Nghị định 88.
Nhiều đại biểu cũng không chấp nhận đánh đồng tổ chức phi chính phủ với tổ chức thực hiện nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước. “Nhà nước phải có trách nhiệm với các tổ chức chính trị-xã hội. Trách nhiệm này phải thể hiện bằng cơ chế cụ thể chứ không quản lý thắt chặt như Nghị định 88 và dự thảo sửa đổi Nghị định này” – GS.TSKH Nguyễn Hữu Tăng - Phó Chủ tịch Liên hiệp hội Việt Nam - nói.
Theo ông Trần Đức Chính - đại diện Văn phòng Chính phủ thì: “Đã có quá nhiều góp ý cho Bộ Nội vụ nhưng dự thảo Nghị định dường như không thay đổi. Nếu tiếp tục góp ý nhưng không được tiếp thu thì khó đạt kết quả. Liên hiệp hội Việt Nam nên thành lập Ban soạn thảo phối hợp với một số hội khác xây dựng một văn bản trình lên Bộ Chính trị, Quốc hội... chứ không thể trông chờ sự thay đổi từ phía Bộ Nội vụ”.
5. Báo Thanh niên có bài Nên mở rộng diện Việt kiều được mua nhà. Bài báo phản ánh: Đó là ý kiến của đa số đại biểu tại buổi họp do Đoàn đại biểu QH TP.HCM tổ chức chiều 7.4 để góp ý Luật sửa đổi, bổ sung điều 126 Luật Nhà ở; sửa đổi, bổ sung điều 121 Luật Đất đai, liên quan đến vấn đề Việt kiều mua nhà ở trong nước.
Theo ông Trần Du Lịch - Phó trưởng đoàn ĐBQH TP.HCM, nhu cầu mua nhà trong nước của Việt kiều suốt nhiều năm qua vướng mắc nhiều vấn đề về luật, thủ tục cũng như các văn bản hướng dẫn nên số lượng Việt kiều được sở hữu nhà ở trong nước còn rất hạn chế. Nhiều đại biểu cho rằng việc sửa đổi các văn bản luật liên quan đến mua nhà của Việt kiều hoặc đầu tư vào lĩnh vực nhà ở là vấn đề rất cấp thiết.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
Báo điện tử Vietstock có bài "Luật cho - không dám; luật cấm - được làm?". Bài báo phản ánh: Trong một xã hội văn minh, các doanh nghiệp không được làm những gì mà pháp luật ngăn cấm và được làm tất cả những gì mà pháp luật không cấm đoán. Tuy nhiên, trong hoạt động tín dụng hiện nay, dường như khó làm được điều đơn giản ấy?
Điều 57, Hiến pháp và điều 7, Luật Doanh nghiệp khẳng định công dân và doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh các ngành, nghề mà pháp luật không cấm. Nhưng trong hoạt động tín dụng ngân hàng, có những điều pháp luật đã quy định rõ là được làm, mà các ngân hàng lại vẫn không dám làm. Đó là việc thu các loại phí liên quan đến hoạt động cho vay như phí cấp hạn mức tín dụng, phí thẩm định tài sản bảo đảm tiền vay, phí gia hạn nợ... Các khoản phí này là bình thường theo thông lệ quốc tế và cũng rất hợp lý ở chỗ, ngân hàng sẽ thu thêm phí khác nhau đối với một số khoản vay, trong trường hợp phải bỏ ra nhiều thời gian và chi phí hơn, thay vì nâng lãi suất đồng loạt đối với khách hàng vay vốn. Điều 54, Luật Các tổ chức tín dụng có nhắc đến một trong những quyền của tổ chức tín dụng (TCTD) trong cho vay là “được miễn, giảm lãi suất, phí”.
Quy chế cho vay của TCTD đối với khách hàng do Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành cũng nêu rõ việc thu loại phí trả nợ trước hạn. Các loại phí khác tuy không được đề cập đến, nhưng tuyệt nhiên không có văn bản pháp luật nào ngăn cấm hay hạn chế thu phí tín dụng, kể cả các nghị định, thông tư về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực ngân hàng. Tuy nhiên, ngày 10-6-2008, NHNN lại có Công văn số 5158, tiếp đó là Công văn số 5455 ngày 19-6-2008 yêu cầu “các tổ chức tín dụng không được thu phí liên quan đến hoạt động cho vay”.
Cho đến thời kỳ này, hai công văn này vẫn ràng buộc các ngân hàng không được thu bất kỳ loại phí cho vay nào, kể cả trường hợp cho vay dưới trần lãi suất. Như vậy là pháp luật thì cho phép, nhưng NHNN chỉ bằng những công văn mà lại cấm thu tất cả các loại phí cho vay là không hợp lý, đặc biệt là loại phí trả nợ trước hạn đã được điều 478, Bộ luật Dân sự quy định rất rõ: “Bên vay có quyền trả lại tài sản trước kỳ hạn, nhưng phải trả toàn bộ lãi theo kỳ hạn, nếu không có thỏa thuận khác”.
Tuần trước, các phương tiện thông tin đại chúng đồng loạt trích dẫn lời của Thống đốc NHNN: “Luật pháp nghiêm cấm triệt để hành vi đảo nợ trong bất luận trường hợp nào. Bởi vì, một nền kinh tế chấp nhận cho vay đảo nợ, tức là chấp nhận cách làm ăn không mang lại hiệu quả, đồng thời gây thất thoát tài sản, chưa kể gây rối ren trong công tác quản lý” (“Không chấp nhận cho vay đảo nợ” - Thời báo Kinh tế Việt Nam ngày 23-3-2009). Nếu trích dẫn trên là đúng, thì lại là một ví dụ nữa cho thấy, các ngân hàng không được phép làm một việc mà pháp luật không hề cấm đoán.
Điều 54, Luật Các TCTD đã quy định rất rõ: “Việc đáo nợ được thực hiện theo quy định của Chính phủ”, tức không phải là hành vi bị cấm. Tiếp đó, điều 9, Quy chế cho vay của TCTD đối với khách hàng hiện hành do NHNN ban hành đã cụ thể hóa hơn nữa: “Việc đảo nợ, các tổ chức tín dụng thực hiện theo quy định riêng của NHNN Việt Nam”. Đã hơn 11 năm nay, các TCTD mòn mỏi mong chờ hướng dẫn nghiệp vụ trên. Nay người đứng đầu ngành ngân hàng lại phủ nhận điều luật trên, phủ nhận trách nhiệm chậm trễ của ngành mình?
Lãi suất cho vay trong nền kinh tế nói chung, của các ngân hàng nói riêng không được vượt quá 150% lãi suất cơ bản do NHNN quy định. Giới hạn này đã có hiệu lực từ ngày 1-1-2006 theo Bộ luật Dân sự năm 2005. Tuy nhiên, cho đến tận ngày 19-5-2008, thì các ngân hàng mới “phải” thực hiện, sau khi có Quyết định số 16 của NHNN. Trước đó, các ngân hàng tha hồ cho vay vượt 150% lãi suất cơ bản. Chính NHNN cũng áp lãi suất đấu thầu giấy tờ có giá lên tới 171% lãi suất cơ bản vào giữa tháng 2-2008.
Điều luật trên vẫn giữ nguyên giá trị, nhưng lại được các văn bản dưới luật vận dụng ngược lại hoàn toàn so với việc thu phí cho vay nói trên. Ngày 3-12-2008, NHNN ban hành Quyết định số 33, cho phép Quỹ tín dụng nhân dân cơ sở cho vay với mức khống chế là 165% lãi suất cơ bản. Ngày 23-1-2009, NHNN ban hành Thông tư số 01 hướng dẫn các TCTD được cho vay phục vụ đời sống không bị giới hạn theo mức lãi suất 150% nói trên.
Tuy trong văn bản không thể hiện rõ điều này, nhưng trên thực tế đang được chấp nhận lãi suất cho vay trên 200% lãi suất cơ bản. Các văn bản này được ban hành sau khi có Nghị quyết ngày 6-11-2008 của Quốc hội, trong đó có nội dung: “Các TCTD điều hành lãi suất cho vay trên cơ sở lãi suất cơ bản của NHNN theo quy định của pháp luật và được phép cho vay theo lãi suất thỏa thuận đối với một số dự án sản xuất - kinh doanh có hiệu quả cao”.
Với câu chữ như thế này, thì không thể hiểu rằng pháp luật đã cho phép cho vay vượt 150% lãi suất cơ bản, đặc biệt là đối với loại cho vay tiêu dùng. Không những thế, cả về nguyên lý cũng như thực tế, thì những “dự án sản xuất - kinh doanh có hiệu quả cao” sẽ là những khoản vay có lãi suất thấp nhất chứ hoàn toàn không cần đến nghị quyết “bật đèn xanh” để cho vay vượt trần lãi suất.
Như vậy, trước yêu cầu thực tiễn thì có thể là cần thiết, nhưng tất cả lại đều chưa đủ cơ sở pháp lý và việc được làm hay phải làm của các ngân hàng đều không bảo đảm về luật pháp. Ngân hàng không thể không lo ngại nếu giao dịch bị đưa ra xử kiện trước toà án.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 08/4/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.