- Cuối năm 2015 là thời điểm kết thúc việc tiếp tục thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại một số địa phương theo Nghị quyết của Quốc hội. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về kết quả hoạt động Thừa phát lại sau thời gian triển khai?
Thí điểm chế định Thừa phát lại là một trong các giải pháp thực hiện chủ trương xã hội hóa một số hoạt động tư pháp đã được đề ra tại Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách Tư pháp đến năm 2020. Sau 03 năm thực hiện thành công Nghị quyết số 24/2008/QH12 ngày 14/11/2008 của Quốc hội về thí điểm chế định Thừa phát lại tại Thành phố Hồ Chí Minh, Chính phủ đã xây dựng, trình Quốc hội thông qua Nghị quyết số 36/2012/QH13 của Quốc hội ngày 23/11/2012 cho phép tiếp tục và mở rộng thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại trên địa bàn một số tỉnh, thành phố khác trực thuộc Trung ương.
Triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, ngay từ đầu năm 2013, Bộ Tư pháp đã khẩn trương phối hợp với Bộ, ngành liên quan xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Tiếp tục thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại”, theo đó, trên cơ sở đăng ký của các địa phương, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tài chính lựa chọn và phê duyệt Đề án thí điểm Thừa phát lại của 12 tỉnh, thành phố Hà Nội, Hải Phòng, Vĩnh Phúc, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An, Bình Định, Bình Dương, Đồng Nai, Tiền Giang, An Giang, Vĩnh Long, đồng thời tiếp tục mở rộng thí điểm tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Tuy bị chậm so với yêu cầu nhưng đến nay, nhìn tổng thể có thể khẳng định rằng, việc thí điểm chế định Thừa phát lại theo Nghị quyết số 36/2012/QH13 đã được các Bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện một cách bài bản, nghiêm túc, có trách nhiệm và đã thu được một số kết quả tích cực, thể hiện trên các mặt: Công tác xây dựng Đề án, kế hoạch, thành lập Ban Chỉ đạo, tổ chức quán triệt triển khai đã được thực hiện thống nhất ở cả trung ương và các địa phương thực hiện thí điểm; các văn bản pháp luật về Thừa phát lại được hoàn thiện một bước quan trọng, trong đó một số khó khăn được phát hiện qua thời gian thí điểm tại TP. Hồ Chí Minh đã được tháo gỡ; việc đào tạo, bổ nhiệm Thừa phát lại, thành lập Văn phòng Thừa phát lại đã được thực hiện chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật; công tác phối hợp, chỉ đạo triển khai thực hiện, kiểm tra, khảo sát cũng đã được Bộ Tư pháp, các Bộ, ngành và địa phương liên quan quan tâm thực hiện.
Tính đến ngày 31/10/2014, tại 13 địa phương thực hiện thí điểm đã có 51 Văn phòng Thừa phát lại được thành lập, với 120 Thừa Phát lại đang hành nghề. Nhìn chung, các Văn phòng Thừa phát lại được đầu tư cơ sở vật chất tương đối tốt, đáp ứng yêu cầu hoạt động; nguồn nhân lực Thừa phát lại phần lớn là những người có kinh nghiệm trong các nghề luật như Thẩm phán, Điều tra viên, Luật sư, Công chứng viên, Chấp hành viên..., tâm huyết với nghề cùng với đội ngũ thư ký nghiệp vụ trẻ, năng động. Nhiều Văn phòng Thừa phát lại đã triển khai cả 04 loại hình hoạt động theo quy định Thừa phát lại được làm, đó là tống đạt văn bản của Tòa án và cơ quan Thi hành án, lập vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án và trực tiếp tổ chức thi hành án. Tại thành phố Hồ Chí Minh, các Văn phòng Thừa phát lại đã ổn định về tổ chức, kết quả hoạt động khá tốt, tổng doanh thu trên 56 tỷ đồng, cơ bản đảm bảo cân đối về mặt tài chính, có những lĩnh vực đã tạo ra hiệu ứng tích cực trong xã hội, được người dân, xã hội đánh giá cao, cụ thể như đã có nhiều vi bằng được sử dụng để làm căn cứ trong xét xử và thực hiện các giao dịch, kể cả trong việc giải quyết các tranh chấp quốc tế, tại trọng tài nước ngoài, bảo vệ thương hiệu cho doanh nghiệp Việt Nam. Hoạt động tống đạt văn bản cũng đã góp phần tích cực hỗ trợ giảm tải công việc cho các cơ quan Tòa án, Thi hành án. Đối với các địa phương mới mở rộng thí điểm, các Văn phòng Thừa phát lại cũng đã từng bước đi vào hoạt động, trên một số mặt đã thu được kết quả nhất định.
-Vì là chế định mới nên hẳn việc triển khai cũng nhiều khó khăn, thưa Bộ trưởng?
Bên cạnh kết quả đã đạt được nêu trên, việc triển khai thí điểm cũng đã bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập cần sớm được khắc phục như: Công tác thông tin, truyền thông chưa đáp ứng được yêu cầu, hiểu biết của người dân và xã hội về Thừa phát lại còn thấp; nhận thức của một số cơ quan, cán bộ, công chức về việc thí điểm chế định Thừa phát lại chưa đầy đủ dẫn đến chưa chủ động, tích cực trong triển khai các nhiệm vụ được giao; việc chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ của các cơ quan quản lý Nhà nước ở cả Trung ương và địa phương chưa thật kịp thời, sát sao; các Văn phòng mới được thành lập chậm ổn định tổ chức, bố trí, sắp xếp nguồn lực để triển khai công việc, chậm đi vào hoạt động, kết quả hoạt động chưa đồng đều giữa các mặt, mới chủ yếu là lập vi bằng, tống đạt văn bản, còn việc xác minh điều kiện thi hành án và trực tiếp tổ chức thi hành án chưa nhiều, hiệu quả chưa cao. Đội ngũ Thừa phát lại tại một số địa phương mở rộng thí điểm còn mỏng, kỹ năng, kinh nghiệm hành nghề còn hạn chế; hoạt động của một số Văn phòng Thừa phát lại còn có thiếu sót, sai phạm cần được chấn chỉnh. Công tác phối hợp của các cơ quan có trách nhiệm trên địa bàn triển khai có lúc, có nơi chưa tốt, chưa đáp ứng yêu cầu đề ra.
Mặc dù còn có những khó khăn, hạn chế nêu trên ở 12 tỉnh, thành phố mới thực hiện thí điểm, các Văn phòng Thừa phát lại thực chất mới đi vào hoạt động, nhưng chúng ta có thể tin tưởng rằng Thừa phát lại đã bắt đầu trở thành một nghề, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của mình trong đời sống xã hội và trong hoạt động bổ trợ tư pháp.
-Để hoạt động Thừa phát lại thực sự hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, phục vụ nhu cầu của người dân, xin Bộ trưởng cho biết trong năm tới ngành Tư pháp sẽ thực hiện những công việc trọng tâm gì?
Các nhiệm vụ trọng tâm của việc tiếp tục thí điểm chế định Thừa phát lại trong năm 2015 sẽ được Hội nghị sơ kết tiếp tục thí điểm chế định này thảo luận, cho ý kiến vào hôm nay 4/12. Theo tôi, trong điều kiện thời gian từ nay đến khi tổng kết việc thí điểm chế định này không còn nhiều, để hoạt động Thừa phát lại thực sự hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, phục vụ nhu cầu của người dân, trong năm tới, ngành Tư pháp cần tập trung thực hiện những nhiệm vụ trọng tâm sau:
Thứ nhất, tiếp tục thực hiện có hiệu quả công tác truyền thông, phổ biến về Thừa phát lại nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức trong việc triển khai thực hiện thí điểm cũng như hiểu biết và tiếp cận của người dân đối với dịch vụ này.
Thứ hai, tăng cường quản lý nhà nước về Thừa phát lại; tập trung quyết liệt vào việc chỉ đạo, hướng dẫn giải quyết các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình hoạt động của các Văn phòng Thừa phát lại, đặc biệt là những vướng mắc về trình tự, thủ tục tống đạt văn bản của Tòa án, về xác minh điều kiện thi hành án, tổ chức cưỡng chế thi hành án. Tổng cục Thi hành án dân sự, Sở Tư pháp cần nâng cao trách nhiệm, chủ động hơn nữa trong việc phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan tham mưu, đề xuất các giải pháp nhằm giải quyết kịp thời các khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của Thừa phát lại.
Thứ ba, đẩy mạnh công tác bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho Thừa phát lại, Thư ký và năng lực quản lý, điều hành Văn phòng của các Thừa phát lại đặc biệt là về những quy định, hướng dẫn mới, những nội dung phức tạp, dễ sai sót, vi phạm trong hành nghề… Bên cạnh đó, tăng cường việc giao lưu, học hỏi kinh nghiệm giữa các Văn phòng Thừa phát lại, giữa các cơ quan, đơn vị có chức năng quản lý hoạt động Thừa phát lại, giữa các địa phương với nhau.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm sát, giám sát hoạt động Thừa phát lại. Ban chỉ đạo, các cơ quan Trung ương và địa phương tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra giám sát hoạt động Thừa phát lại để nắm bắt kịp thời tình hình, phục vụ tốt cho sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước; Viện Kiểm sát cần quan tâm kiểm sát hoạt động của Thừa phát lại, kịp thời phát hiện những sai sót, vi phạm để kiến nghị, kháng nghị hoặc yêu cầu Văn phòng thực hiện rút kinh nghiệm, khắc phục.
Thứ năm, tiếp tục thực hiện việc khảo sát, đánh giá kết quả hoạt động của Thừa phát lại và những tác động của thí điểm chế định này đối với việc thực hiện, bảo vệ quyền của cá nhân, tổ chức, đối với xã hội và hoạt động tư pháp; đánh giá khả năng phát triển bền vững của nghề thừa phát lại ở giai đoạn tiếp theo; tổ chức tốt việc tổng kết, báo cáo Chính phủ, Quốc hội và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để xây dựng Luật Thừa phát lại.
Nhân đây, tôi cũng yêu cầu các Thừa phát lại, Văn phòng Thừa phát lại cần nhận thức đầy đủ vinh dự, trách nhiệm của mình, qua đó mà chủ động, nỗ lực hơn nữa, tự khắc phục khó khăn, đề ra nhiều giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động; xây dựng hình ảnh Thừa phát lại chuẩn mực trong lòng dân, mở ra một nghề mới phục vụ xã hội, tổ chức, công dân trong một Nhà nước pháp quyền XHCN./.
-Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
Thu Hằng (thực hiện)