Khuyến khích hạn chế xử phạt
Một nghiên cứu của Anh chỉ ra rằng, đối với rất nhiều người chưa thành niên, những hình phạt chính thức của pháp luật chỉ góp phần thêm vào việc làm hình thành bản chất tội phạm của họ. Khi một người chưa thành niên (NCTN) bị “gắn mác” là tội phạm chưa thành niên, họ sẽ tiếp thu những thái độ và hành vi tội phạm. Do đó, thay vì giúp NCTN từ bỏ hành vi phạm tội, việc xử phạt chính thức sẽ chỉ làm củng cố thêm tính cách và hành vi tội phạm của NCTN đó.
Một nghiên cứu khác của Maxwell và các cộng sự tại New Zealand (năm 2004) cũng cho thấy, những NCTN vi phạm pháp luật bị xử lý thông qua hệ thống Toà án Thanh thiếu niên có xu hướng tái phạm cao gấp hai lần số NCTN được xử lý bằng các biện pháp xử lý chuyển hướng. Kết quả này cũng thống nhất với nghiên cứu của Luke và Lind (năm 2002) trong đó chỉ ra rằng NCTN được xử lý thông qua biện pháp Hội nghị gia đình ở New South Wales có xu hướng tái phạm thấp hơn NCTN vi phạm pháp luật bị xét xử tại toà án từ 15% đến 20%.
Chính vì lý do này, hiện nay, pháp luật quốc tế, đặc biệt là các công ước quốc tế về quyền trẻ em khuyến khích cơ quan Công an hay các cơ quan khác áp dụng các biện pháp xử lý NCTN vi phạm pháp luật mà không cần viện đến các thủ tục tư pháp, hạn chế đến mức thấp nhất việc xử lý chính thức.
Thực tế ở nước ta, trước khi có Luật XLVPHC, các biện pháp xử lý chuyển hướng như cảnh cáo, hoà giải tại cộng đồng và giám sát bởi gia đình hay họ hàng đã được sử dụng trên toàn quốc để giải quyết những vi phạm nhỏ mà chưa cần đến các biện pháp chế tài hình sự hay hành chính. Tuy nhiên, pháp luật của Việt Nam chưa có quy định chính thức liên quan đến các biện pháp này. Vì vậy, khi NCTN vi phạm pháp luật, cơ quan có thẩm quyền phải tiến hành xử lý đúng theo pháp luật và không có lựa chọn để áp dụng các biện pháp không chính thức.
Nhân đạo, không phân biệt đối xử
Theo quy định tại Dự thảo Nghị định quy định chi tiết biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính đang được Bộ Tư pháp khẩn trương hoàn thiện, việc áp dụng biện pháp nhắc nhở được áp dụng đối với người thực hiện hành vi VPHC là NCTN từ đủ 14 tuổi đến đưới 18 tuổi thực hiện hành vi vi phạm các quy định về quản lý nhà nước thuộc trường hợp bị xử phạt VPHC. Việc nhắc nhở được thực hiện bằng lời nói, ngay tại chỗ và không phải lập thành biên bản để chỉ ra những vi phạm do người chưa thành niên thực hiện.
Biện pháp quản lý tại gia đình được áp dụng đối với người từ đủ 14 đến dưới 18 tuổi 2 lần trở lên có hành vi vi phạm quy định tại khoản 3 Điều 90 Luật XLVPHC. Trước khi xem xét ra quyết định áp dụng biện pháp quản lý tại gia đình, Chủ tịch UBND cấp xã yêu cầu cha mẹ hoặc người giám hộ nhận trách nhiệm quản lý người chưa thành niên có cam kết bằng văn bản về việc quản lý, giáo dục người chưa thành niên.
Đặc biệt, người được áp dụng biện pháp thay thế XLVPHC không bị phân biệt đối xử; được lao động, học tập, sinh hoạt tại nơi cư trú; được tham gia các chương trình học tập hoặc dạy nghề, các chương trình tham vấn, phát triển kỹ năng sống tại cộng đồng…. Người được áp dụng biện pháp thay thế XLVPHC có quyền khiếu nại về quyết định áp dụng biện pháp thay thế XLVPHC và các hành vi vi phạm trong quá trình thi hành quyết định áp dụng đối với mình.
Bà Nguyễn Kim Thoa, Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự - hành chính, Bộ Tư pháp nhận định, nhắc nhở, giám sát tại gia đình được xem là biện pháp nhân đạo, hạn chế được sự kỳ thị của cộng đồng đối với NCTN vi phạm, đồng thời huy động được sự quan tâm của gia đình và người thân vào việc hướng dẫn, giúp đỡ con em mình, san sẻ gánh nặng cho các cơ quan nhà nước trong việc thưc hiện công tác bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội.
Tuy nhiên, để bảo đảm tính răn đe và đạt được mục đích của công tác giáo dục, Luật XLVPHC quy định trong thời gian giám sát tại gia đình nếu người chưa thành niên tiếp tục vi phạm pháp luật thì người có thẩm quyền quyết định chấm dứt việc áp dụng biện pháp này và xử lý theo quy định của pháp luật.
Dự kiến, Nghị định quy định chi tiết biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn và các biện pháp thay thế xử lý vi phạm hành chính sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2013, cùng với thời điểm có hiệu lực thi hành của Luật XLVPHC.
Lan Phương