I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Bộ Tư pháp ra mắt Cục Công tác phía Nam. Bài báo đưa tin: TS. Lê Tiến Châu – nguyên Vụ trưởng, Trưởng Cơ quan Đại diện Bộ Tư pháp tại TP.HCM được Bộ trưởng Bộ Tư pháp bổ nhiệm giữ chức Cục trưởng; ông Hoàng Kim Chiến và bà Huỳnh Thị Lệ Thủy được bổ nhiệm giữ chức Phó Cục trưởng Cục Công tác phía Nam.
Nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã tặng bằng khen cho tập thể Cục và cá nhân ông Lê Tiến Châu, bà Huỳnh Thị Lệ Thủy và bà Mai Thị Thùy Dung (chuyên viên Cục) đã có thành tích xuất sắc trong quá trình xây dựng Nghị định 22/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Tư pháp.
2. Báo Hà Nội mới Online có bài Xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật: Cơ chế thẩm định nhiều lỗ hổng. Bài báo phản ánh: Thời gian qua, dư luận khá nhiều lần "giật mình" với những văn bản quy định thiếu tính thực tế mà nhiều bộ, ngành đưa ra.
Sự kiện gần đây nhất là nội dung "không được quay phim, chụp ảnh hoạt động tuần tra kiểm soát, xử lý vi phạm khi chưa được sự đồng ý của CSGT đang làm nhiệm vụ"; trước đó là đề xuất cộng điểm ưu tiên cho Bà mẹ Việt Nam Anh hùng thi đại học; chứng minh nhân dân phải ghi tên cha mẹ; thịt chỉ được bày bán trong vòng 8 giờ… Tại sao lại có những văn bản kỳ quặc như vậy? Cơ chế, quy trình thẩm định khi ban hành văn bản ra sao, đâu là những lỗ hổng? Ai chịu trách nhiệm về việc này?
Xây dựng ban hành văn bản quy phạm pháp luật (QPPL), đặc biệt là những nội dung liên quan đến quốc kế dân sinh là công việc vô cùng quan trọng. Nhưng những lỗ hổng pháp lý liên quan đến cơ chế, trách nhiệm của các bộ, ngành và cán bộ thực thi đang khiến dư luận lo ngại. Làm gì để triệt tiêu hiện tượng này đang là vấn đề được đặt ra và cần phải có câu trả lời thỏa đáng.
Trong 10 năm qua, hơn 50.000 văn bản "có vấn đề" đã được Cục Kiểm tra văn bản QPPL (Bộ Tư pháp) phát hiện và kiến nghị xử lý ở các mức độ khác nhau. Trong đó, các văn bản bị "tuýt còi" được dư luận đồng tình ủng hộ là: Ghi họ và tên cha mẹ trong chứng minh nhân dân; cấp số để quản lý chó, mèo; không rắc vàng mã, không lắp ô cửa kính trên nắp quan tài; mỗi người chỉ được đăng ký 1 xe mô tô hoặc xe gắn máy; "ngực lép, chân ngắn" không được lái xe… Ngoài ra, còn có 46 văn bản của 31 tỉnh, thành phố về ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm tiền thuê đất; thuế giá trị gia tăng... trái các quy định của Trung ương, tạo ra môi trường đầu tư không bình đẳng giữa các địa phương, cần phải chỉnh sửa.
Tuy nhiên, điều đáng quan tâm là dù nhiều bộ, ngành ban hành những văn bản QPPL không có tính khả thi, gây bất bình trong công chúng, làm suy giảm niềm tin của người dân vào hiệu lực của pháp luật nhưng khi được cơ quan chức năng thẩm định, "tuýt còi" thì rất hiếm cán bộ tham mưu, soạn thảo, ký ban hành các văn bản sai phạm đó bị kỷ luật, nếu có cũng ở mức rất nhẹ là khiển trách. Theo Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản QPPL - TS Lê Hồng Sơn, không phải chúng ta không truy cứu được trách nhiệm. Thực tế, trong từng khâu của quy trình ban hành văn bản đều có phân công rõ ràng, từ công việc của chuyên viên đến vụ phó, vụ trưởng, thứ trưởng, bộ trưởng. Hồ sơ của từng công đoạn theo quy định đều phải có bút tích lưu lại ý kiến của từng cấp, kể cả trên phương tiện điện tử. Vấn đề là cơ chế không thiếu nhưng nhiều bộ, ngành không thật sự muốn tìm "địa chỉ" để truy cứu trách nhiệm. Điều đó khiến cho tình trạng "ngồi trên trời" ra chính sách, "làm luật trong phòng lạnh" xuất hiện ngày càng nhiều, bởi những văn bản QPPL này khi ban hành nếu "có vấn đề" thì cũng chẳng ai làm sao.
Lấy ví dụ văn bản của Cục CSGT đường bộ - đường sắt (Bộ Công an) "quy định" về việc quay phim, chụp ảnh CSGT làm nhiệm vụ đã gặp phải phản ứng mạnh mẽ từ dư luận. Nhiều ý kiến cho rằng, triển khai theo hướng này chẳng khác gì ngành công an bao che cho những "con sâu làm rầu nồi canh". Nhưng theo cơ quan chủ quản, đó chỉ đơn thuần là văn bản chỉ đạo nghiệp vụ mà không nhận thấy có những quy định đưa ra trái với luật pháp hiện hành. Khi Cục Kiểm tra văn bản QPPL "lên tiếng", Bộ Công an đã công bố hủy bỏ nội dung nhạy cảm trên, tuy nhiên vấn đề ở chỗ trách nhiệm những người ban hành văn bản này ra sao?
Theo nhận định của một số chuyên gia tư pháp, việc khó xử lý kỷ luật nghiêm tình trạng này còn do cán bộ cấp dưới tham mưu, xây dựng nội dung nhưng cán bộ cấp trên mới là người ký quyết định ban hành. Như vậy không lẽ người đứng đầu lại tự kỷ luật mình?
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường nhận định, mặc dù còn những dự thảo luật mâu thuẫn với hoạt động của nhiều ngành nhưng với quy trình thẩm định tương đối chặt chẽ hiện nay, các bộ, ngành khó gài lợi ích nhóm vào văn bản. Tuy vậy, có hay không việc "lobby" thì người đứng đầu ngành tư pháp không thể đưa ra kết luận. Theo ông Hà Hùng Cường, nếu có là ở các văn bản điều hành, ví như văn bản điều hành giá cả tại từng thời điểm và những văn bản này không thuộc trách nhiệm thẩm định của Bộ Tư pháp.
Với tư cách là người chịu trách nhiệm chính và trực tiếp thẩm định văn bản theo phân cấp, TS Lê Hồng Sơn thẳng thắn nhận xét: Hiện có đến 2/3 dự thảo nghị định mới qua giai đoạn sơ thảo mà đã được đưa vào thẩm định, rất kém về tính hợp pháp, hợp lý, ngôn ngữ ngô nghê mang tính "đối phó", làm cho xong chuyện. Do đó, dư luận có quyền nghi ngờ, đặt câu hỏi. Còn về việc "lobby", TS Lê Hồng Sơn cho biết thêm: "Tôi cũng từng được vận động để thông qua những dự thảo "có vấn đề". Tôi không chấp nhận, thế nhưng cũng có áp lực. Có những phản ứng mà người ta quên mất vấn đề là phải cãi lý về nội dung của văn bản, chứ không thể dựa vào vị trí quản lý để gây áp lực". Thậm chí, có trường hợp cơ quan chức năng bị đưa vào thế bí, buổi sáng đang xem xét dự thảo, buổi trưa đã có yêu cầu ký quyết định thẩm định, chuyển Văn phòng Chính phủ ký hồ sơ, để chiều Chính phủ xem xét. Vậy là trong một ngày, vừa họp cho ý kiến, vừa thẩm định, vừa trình Chính phủ, làm sao dự thảo văn bản có chất lượng? Trong khi đó, theo quy định hiện hành, thời gian thẩm định đối với dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội là 20 ngày; dự thảo nghị định là 15 ngày; dự thảo quyết định 10 ngày. Lại có những cuộc họp ban soạn thảo của các bộ, ngành mời Cục Kiểm tra văn bản QPPL tham gia, khi đưa ra ý kiến không đồng tình, họ liền gọi ngay cho cấp trên của mình nhắc khéo rằng, đại diện các cơ quan liên quan đều cơ bản nhất trí các nội dung dự thảo, chỉ riêng có Cục Kiểm tra văn bản QPPL không đồng ý. Hay như có những vấn đề, lẽ phải không thuộc về số đông, nếu không đấu tranh kiên quyết thì sự thật khó có thể sáng tỏ. Điển hình là Nghị quyết 23 của HĐND TP Đà Nẵng có nội dung trái với Luật Cư trú, nhưng phải trải qua 7-8 lần họp căng thẳng thì quan điểm của Cục mới được chấp nhận…
Những câu chuyện trên cho thấy, chừng nào cơ chế thẩm định còn cắt khúc; vai trò, vị thế của cơ quan kiểm tra, rà soát chưa độc lập thì không tránh khỏi sự can thiệp. Đã đến lúc cần phải công khai, minh bạch trong xây dựng văn bản pháp luật cũng như trong điều hành của Chính phủ bằng cơ chế, chính sách cụ thể, để người dân và các tổ chức xã hội giám sát, phản biện về quy trình thực thi.
3. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Hàng ngàn người bị... đổi họ vì cán bộ viết “ngọng”. Bài báo phản ánh: Ở xã Phú Thịnh, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long, có đến hàng ngàn người mang họ Nguyễn. Trong khoảng 10 năm gần đây, rất nhiều người bị mang họ “Nguyển” do cán bộ xã cấp giấy khai sinh… viết sai chính tả. Sai sót nhỏ trong giấy tờ không ai phát hiện ra trong gần thập kỷ qua, nay dẫn đến phiền phức lớn khi các con cháu họ đến tuổi nhập học.
Họ Nguyễn là một trong những họ đông dân nhất ở Việt Nam, từ bao đời nay người dân luôn biết chữ Nguyễn được viết bằng dấu ngã. Tuy nhiên, do sơ suất trong lỗi chính tả, một cán bộ xã chuyên làm giấy khai sinh cho người dân trong xã lại mắc một sai lầm không giống ai.
Ông Nguyễn Văn Bảy, Chủ tịch xã Phú Thịnh cho biết, ông Nguyễn Hòa Khởi vào làm cán bộ Tư pháp, Hộ tịch của xã Phú Thịnh từ năm 1994 cho đến năm 2005. Trong công việc ông luôn hoàn thành tốt, không gây phiền hà gì đến ai. Cho đến khi những người dân họ Nguyễn bắt đầu thấy được sự phiền hà khi có việc dùng đến giấy khai sinh của mình.
Trong suốt hơn mười năm làm việc ở xã, mỗi lần khai sinh cho một đứa trẻ mang họ Nguyễn ông đều viết sai họ, từ Nguyễn trở thành Nguyển. Điều đặc biệt là bản thân của ông cũng mang họ Nguyễn nhưng không hiểu vì lý do gì mà ông lại có sự nhầm lẫn tai hại đến như thế.
Những đứa trẻ ra đời từ năm 1994, vào thời điểm ông Khởi nhậm chức có cha họ Nguyễn thì hầu hết đều bị ông Khởi làm giấy khai sinh sai. Lý do vụ việc không được phát hiện sớm là vì người dân khi nhận giấy khai sinh cũng không xem rõ ràng, cho đến khi con em đi học thì có trường hợp nhà trường không để ý cứ nhận bình thường, nhưng cũng có trường hợp phát hiện và yêu cầu người nhà cải chính lại.
Điều đáng nói ở đây là chỉ có giấy khai sinh của những người họ Nguyễn viết sai thành Nguyển, trong khi sổ hộ khẩu, giấy chứng minh nhân dân thì lại viết đúng.
Giấy khai sinh ít khi được sử dụng hơn so với hai loại giấy tờ kia nên sự việc mới kéo dài cho đến tận bây giờ người ta mới phát hiện ra. Vị cán bộ Tư pháp kia cứ thế viết họ Nguyễn trở thành Nguyển trong suốt thời gian mình làm việc tại xã mà không biết mình đang vô tình khai sinh thêm dòng họ mới.
Ông chủ tịch xã cho biết, để sửa chữa trong giấy khai sinh người mang họ “Nguyển” cần mang giấy khai sinh của cha để chứng thực họ của mình mới được xã xác nhận rồi mang lại lên huyện để sửa đổi.
Nghe qua tưởng chừng như cũng khá đơn giản nhưng có những trường hợp lại rơi vào cảnh oái ăm, khi cả giấy khai sinh của cha và con đều viết sai Nguyễn trở thành Nguyển. Điển hình là trường hợp của em Nguyễn Thanh Danh (SN 1996) ngụ ấp Phú Ninh, xã Song Phú (thời điểm khi xã Phú Thịnh và Song Phú chưa tách xã), giấy khai sinh của em Danh được ông Khởi cấp vào thời điểm năm em sinh và bị viết sai họ thành “Nguyển”.
Tuy nhiên, sự việc được phát hiện chỉ vào mấy tháng vừa qua, khi tốt nghiệp THPT xong, em muốn thi vào một trường dạy nghề trong tỉnh, lục lại giấy tờ khai sinh của mình để nộp hồ sơ vào trường mới thì mọi chuyện mới vỡ lẽ: Họ của em trong giấy khai sinh không đúng với họ trong sổ hộ khẩu và chứng minh nhân dân.
Nghiêm trọng hơn, cha của Danh, ông Nguyễn Văn Ghi (sinh năm 1965) trước đây bị mất giấy khai sinh, khi làm lại cùng thời điểm với con trai nên nay trong giấy khai sinh mới của ông cũng mang họ Nguyển. Nay người con đối chứng với cha thấy giống nhau nên hai cha con ông Danh không biết kêu ai để được mang lại họ Nguyễn của mình.
Nhiều hàng xóm dọa ông Ghi nếu không đổi được họ của mình thì có nguy cơ sẽ phải đổi họ cho cả mấy đứa con trở thành họ “Nguyển”. Ông Ghi bức xúc nói: “Từ hồi nào đến giờ họ Nguyễn ai cũng biết là phải viết dấu ngã chứ có ai mang họ “Nguyển” bao giờ.
Bây giờ xã làm sai mà cha con tôi phải khốn đốn thế này. Nhà trường không chịu nhận hồ sơ của con trai tôi, không cho con trai tôi thi nếu không sửa được họ. Mấy tháng nay tôi hết lên huyện rồi xuống xã, nhưng thủ tục rườm rà quá, tôi lại ít học đâu biết gì, phải nhờ thằng cháu giải quyết, vất vả nhiều lắm mà không biết có được không nữa”.
Sau khi “cha đẻ” của dòng họ Nguyển nghỉ việc ở xã thì cũng đúng lúc những đứa trẻ được ông cấp giấy khai sinh tên tuổi bắt đầu nhập học, phiền toái nảy sinh. Từ trường hợp cha con ông Ghi, người dân trong xã lo lắng, vất vả rủ nhau lên xã xuống huyện cách nhau mấy chục cây số để sửa lại họ của mình. Nhưng không phải ai cũng được đổi do nhiều thủ tục lằng nhằng.
Ông Nguyễn Văn Bảy, Chủ tịch xã Phú Thịnh cho biết thêm, vụ việc sai sót trong khâu cấp giấy khai sinh cho người dân trong xã đang được sửa chữa lại khi những ai có yêu cầu. Giải thích sự sơ suất của vị cán bộ Tư pháp, ông bảy cho biết, ông Khởi hiện đã ngoài 60 tuổi. Vào thời điểm những năm 1990, khi lực lượng cán bộ có trình độ học vấn không nhiều, vị cán bộ kia cũng không được học hành bài bản nên xảy ra sai sót.
Trong thời gian ông Khởi làm việc, do nhận thức của dân còn kém nên không ai phàn nàn về chuyện viết sai họ, nên mọi chuyện cứ thế tiếp diễn mà không được sửa chữa. “Vụ việc được phát hiện khi ông Khởi đã nghỉ việc nên cũng khó để kiểm điểm hay nhận trách nhiệm. Hiện tại chúng tôi rất mong người dân thông cảm vì sơ suất này, và sẽ hết sức tạo điều kiện thuận lợi nhất để người dân lấy lại họ của mình”, Chủ tịch xã Phú Thịnh cho biết.
II- THÔNG TIN KHÁC
Báo Lao động có bài Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh BĐS chưa kịp phát huy tác dụng đã lộ bất cập. Bài báo phản ánh: Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM đang có một đợt giám sát thực hiện Luật Nhà ở và Luật Kinh doanh bất động sản (BĐS) sau 8 năm thực hiện Luật Nhà ở, 7 năm thực hiện Luật Kinh doanh BĐS…
Theo đánh giá của các đại biểu, sau 8 năm thực hiện Luật Nhà ở và 7 năm thực hiện Luật Kinh doanh BĐS, mặc dù có những thành công nhất định nhưng có một điểm chung, đó là những nhận định tương đối thống nhất từ đợt giám sát và hội nghị tổng kết là luật chưa thực sự đi vào cuộc song, đã bộc lộ quá nhiều bất cập.
Báo cáo của Bộ Xây dựng, so với năm 1999 thì hiện nay diện tích nhà ở của cả nước tăng gấp 2 lần - từ 709 triệu mét vuông lên khoảng 1,6 tỉ mét vuông. diện tích bình quân nhà ở cũng tăng gần gấp đôi - từ 9,68m2 lên 19m2.
Hiện nay, cả nước có hơn 3.700 dự án nhà ở, khu đô thị mới đã và đang được triển khai đầu tư xây dựng với hơn 90.100ha. Hoạt động kinh doanh BĐS phát triển giúp làm tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Còn theo báo cáo của Bộ Tài chính, năm 2002 thu ngân sách từ BĐS chỉ đạt 5.486 tỉ đồng thì đến năm 2011 tăng lên 67.000 tỉ đồng. Riêng năm 2011 tăng so với năm 2010 là 27.000 tỉ đồng.
Đầu tư nước ngoài vào BĐS cũng tăng cao, cả nước có 303 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đăng ký là 45,9 tỉ USD, chiếm 25 tổng vốn đầu tư nước ngoài vào VN… Đó là một phần của thành quả sau 8 năm thực hiện Luật Nhà ở, 7 năm thực hiện Luật Xây dựng.
Mặc dù có những thành công vượt bậc, tuy nhiên mặt hạn chế vẫn rất nóng bỏng, đặc biệt là những bất cập này liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân.
Đại diện của Sở Tài nguyên-Môi trường TPHCM tại các buổi giám sát cho rằng, do luật chưa quy định chặt chẽ nên người dân không thể an tâm khi mua nhà. Mặc dù có Luật Kinh doanh BĐS, nhưng tính an toàn trong giao dịch gần như không có, không cơ quan nào đảm bảo giao dịch an toàn cho người dân. Hàng loạt vụ tranh chấp xảy ra và người dân là những người nắm dao đằng lưỡi….
Nhiều vụ mua bán thông qua công chứng một cách hẳn hoi, nhưng giấy tờ giả vẫn lọt qua cửa công chứng. Khi xảy ra sự cố thì Luật Kinh doanh BĐS cũng không quy định rõ cán bộ công chứng, cán bộ văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất hay tổ chức nào phải chịu trách nhiệm.
Không chỉ có vậy, hàng loạt dự án nhà ở ra đời sau Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh BĐS do những bất cập, lỗ hổng, nhiều chủ đầu tư dự án BĐS chỉ nhằm đến việc thu tiền của khách hàng trong khi nghĩa vụ chăm lo hệ thống hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật bị làm ngơ hoặc xem nhẹ.
Khi tham gia đoàn giám sát, nghe báo cáo của các địa phương, ông Nguyễn Minh Hoàng - Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn kinh tế của Uỷ ban Trung ương MTTQVN - cho rằng 70% hạ tầng các dự án chưa hoàn thành. DN bán nhà rồi bỏ đi, cuối cùng Nhà nước phải gánh, người dân chịu hậu quả. Chưa có chế tài chặt chẽ, ràng buộc nhà đầu tư như vậy nên luật đi vào thực tế quá ít.
Đại biểu Quốc hội Trần Du Lịch thì cho rằng: “Luật Kinh doanh BĐS ra đời có bớt nhốn nháo không hay cũng y thế, mua đất phân lô bán nền vẫn diễn ra ồ ạt. Tôi thấy tác động của luật này có vấn đề, có quá nhiều bất cập”!