I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Lao động có bài Vụ “hậu cổ phần hóa Cty XNK Quảng Trị”: Rao bán “khu đất vàng” để trả nợ. Bài báo phản ánh: Báo Lao Động ngày 28.11.2012 đăng bài “Hậu cổ phần hóa Cty xuất nhập khẩu (XNK) Quảng Trị: Nhà nước mất tài sản, người lao động mất việc làm”.
Sau khi báo phát hành, Cục Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Trị đã làm việc với các bên liên quan để vào trung tuần tháng 1.2013 sẽ đưa ra bán đấu giá tài sản của Cty XNK Quảng Trị tại “khu đất vàng” 18 Lê Lợi - TP.Đông Hà (148 mét mặt tiền) với giá khởi điểm là 16,7 tỉ đồng để thu hồi nợ cho ngân hàng.
Theo thông báo ngày 1.1.2013 của Cục Thi hành án tỉnh này thì Cty CP XNK Quảng Trị có tổng số tiền phải thi hành án là 34,6 tỉ đồng, đến thời điểm này vẫn còn nợ ngân hàng số tiền gốc trên 11,2 tỉ đồng. Trước khi bán khu 18 Lê Lợi, cơ quan thi hành án địa phương đã bán 5 đơn vị tài sản được hình thành từ vốn ngân sách hoặc là vốn vay ngân hàng thương mại nhà nước để thu hồi nợ cho ngân hàng, trong đó có nhiều tài sản bán thấp dưới mức giá do cơ quan nhà nước định giá nhiều lần như khách sạn Hòa Bình, Trung tâm thương mại Lao Bảo, các cửa hàng xăng dầu 30/4 và 1/5...
2. Báo Pháp luật Việt Nam có bài “Nóng” tình trạng Tòa án tùy tiện hủy hàng loạt phán quyết trọng tài. Bài báo phản ánh: Chỉ trong 1 tháng, có tới 3 phán quyết Trọng tài bị Tòa án tuyên hủy một cách “lãng xẹt” khiến cho “đương sự” cũng phải “mắt tròn mắt dẹt”. Kinh ngạc hơn, số phán quyết bị hủy này chiếm tới già nửa trong tổng số phán quyết bị Tòa án tuyên hủy suốt 8 năm qua (từ 2006 tới 2012). Sự việc đang làm dấy lên những quan ngại về hệ thống tư pháp Việt Nam, trong bối cảnh các vụ kiện phải “đáo tụng đình” ngày một gia tăng.
Thống kê sơ bộ của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cho thấy từ năm 2006 đến 2011 chỉ có khoảng 3 phán quyết Trọng tài (PQTT) bị Toà án tuyên huỷ. Thế nhưng từ khi Luật Trọng tài thương mại chính thức có hiệu lực (từ 1/1/2011) tỷ lệ PQTT bị hủy bỗng nhiên tăng vọt với 4 PQTT bị tuyên hủy. Thậm chí, chỉ trong tháng 11 năm 2012 vừa qua, có tới 3 PQTTbị huỷ, tỷ lệ PQTT bị hủy trong vòng 1 năm đã bằng tổng số 8 năm về trước.
Việc Tòa hủy PQTT còn bất thường ở chỗ lý do hủy khá tùy tiện. Tìm hiểu việc hủy PQTT của 4 vụ mới nhất (từ 2011 tới nay) cho thấy có những PQTT bị hủy chỉ vì Hội đồng Trọng tài dùng ngôn từ mang tính chất…thân thiện.
Theo đó, Hội đồng Trọng tài gửi thông báo mời các bên đến dự phiên họp giải quyết tranh chấp. Mặc dù thông báo này nêu rõ thời gian và địa điểm tổ chức phiên họp, được gửi hợp lệ đến các bên tranh chấp nhưng Toà lại tuyên hủy PQTT với lý do thông báo của Hội đồng Trọng tài không ghi chữ “triệu tập”, chỉ ghi là “mời” nên các bên có thể đến hoặc không đến???
Một số PQTT khác bị hủy không với lý do “lãng xẹt” nhưng lại khiến “người trong cuộc” cũng phải ngỡ ngàng vì việc áp dụng luật “mỗi nơi một kiểu”. Chẳng hạn, theo quy định tại Điều 81 Luật Trọng tài thương mại 2010, đối với các thoả thuận trọng tài ký trước ngày luật có hiệu lực thì áp dụng pháp luật tại thời điểm ký thoả thuận trọng tài.
Tuân thủ quy định này, các Hội đồng Trọng tài đã áp dụng Pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003 đối với các vụ kiện có thoả thuận trọng tài ký trước ngày Luật Trọng tài có hiệu lực. Tuy nhiên, Toà đã tuyên huỷ các PQTT này với lý do Hội đồng Trọng tài không áp dụng các quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010 vì Phán quyết được tuyên tại thời điểm Luật Trọng tài thương mại 2010 đã có hiệu lực.
Cũng liên quan tới việc áp dụng luật, Hội đồng Trọng tài không triệu tập người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan vì quá trình tố tụng trọng tài chỉ ràng buộc đối với các bên ký thoả thuận trọng tài. Trọng tố tụng trọng tài không có khái niệm người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan như trong tố tụng Toà án. Vì vậy, Hội đồng Trọng tài không có thẩm quyền triệu tập người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Thế nhưng có những PQTT bị hủy chỉ với lý do Hội đồng trọng tài đã không triệu tập người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.
Tình trạng PQTT bị hủy với số lượng lớn, lý do hủy thiếu thuyết phục nếu như không muốn nói là “lãng xẹt” đang dấy lên những quan ngại về môi trường pháp luật và đầu tư, trong bối cảnh các vụ kiện phải “đáo tụng đình” ngày một gia tăng. VIAC cho biết thực tế số PQTT bị hủy có thể nhiều hơn con số thống kê với một số PQTT bị hủy mà VIAC cũng không biết Toà án không…thông báo cho dù Luật Trọng tài 2010 quy định việc gửi Quyết định huỷ hoặc không huỷ PQTT phải được gửi cho các Trung tâm trọng tài sau 05 ngày Tòa ra quyết định.
Trao đổi với PLVN Online, bà Nguyễn Hải Chi, Phó Tổng thư ký VIAC cho hay tình trạng huỷ PQTT với những căn cứ không xác đáng đang làm vô hiệu hoá phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài và làm giảm uy tín của hệ thống Toà án Việt Nam trong con mắt của các doanh nghiệp nhất là các nhà đầu tư nước ngoài. Điều này làm cho môi trường pháp luật và đầu tư của Việt Nam bị ảnh hưởng.
Bà Nguyễn Hải Chi phân tích: “Giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp được ưa chuộng tại nhiều nước phát triển. Trong tố tụng trọng tài, yếu tố tự do thoả thuận của các bên tranh chấp được tôn trọng, Hội đồng Trọng tài đáp ứng tối đa các thoả thuận của các bên nếu không trái quy định của pháp luật. Do đó, tố tụng trọng tài mang tính linh hoạt, thân thiện và hiệu quả. Đó là những điểm ưu việt của tố tụng Trọng tài so với tố tụng Toà án. Nếu đem tư duy của tố tụng dân sự tại Toà án để xem xét và quy chiếu vào tố tụng trọng tài thì sẽ mất hết những ưu điểm vốn có của tố tụng trọng tài”.
Cũng cần thông tin thêm rằng, Luật Trọng tài năm 2010 đã hoàn thiện một bước đáng kể về thủ tục tố tụng trọng tài so với Pháp lệnh Trọng tài thương mại năm 2003, giúp cho việc xét xử của trọng tài được khách quan, vô tư và chính xác hơn. Bên cạnh đó, sau 20 năm tồn tại của hệ thống trọng tài, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm xét xử của đội ngũ trọng tài viên cũng đã được nâng lên đáng kể.
Do vậy, về mặt lý thuyết, chất lượng xét xử trọng tài đang ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên trên thực tế số lượng phán quyết trọng tại bị hủy lại gia tăng so với trước đây ( khi chưa có Luật Trọng tài). Đây là điều rất không bình thường và các cơ quan có thẩm quyền cần phải nghiên cứu để tìm ra nguyên nhân để có giải pháp khắc phục cụ thể.
3. Báo Sài Gòn giải phóng Online có bài Trách nhiệm khi làm mất giấy tờ nhà của dân. Bài báo phản ánh: Trong đơn gửi đến Báo SGGP, bà Nguyễn Thị Xuyến ngụ tại 15/22/22/5 đường HT-39, phường Hiệp Thành (quận 12, TPHCM), cho biết sáng 20-6-2011, bà đến UBND phường Hiệp Thành để sao y bản chính giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở (gọi tắt là giấy chứng nhận - GCN), và một chứng minh nhân dân (CMND). Nhưng sau khi nộp hồ sơ thì bị thất lạc. Sự việc kéo theo nhiều hệ lụy.
Thấy nhân viên tiếp nhận hồ sơ chối bỏ trách nhiệm, bà Xuyến đến công an phường trình báo sự việc, lúc này UBND phường mới ra văn bản xác nhận: “Bà Xuyến đến tổ tiếp nhận và trả hồ sơ nộp sao y chứng thực 1 GCN và một giấy CMND. Trong quá trình nộp để chờ giải quyết hồ sơ (người dân đến công chứng đông) nên đã thất lạc”. Tuy nhiên, UBND phường vẫn không nhận trách nhiệm làm mất hồ sơ, cũng không có cách khắc phục. Rất nhiều lần khiếu nại nhưng phường không giải quyết, giữa tháng 5-2012, bà Xuyến gửi đơn cớ mất đến Phòng TN-MT quận 12. Ngày 6-6-2012, Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất quận 12 ra thông báo công bố mất GCN do bà Nguyễn Thị Xuyến đứng tên. Nhưng sau khi niêm yết tại UBND phường Hiệp Thành, đến nay UBND vẫn chưa báo cáo kết quả cho Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất quận 12 để cấp lại GCN.
Thật bất ngờ, cuối tháng 10-2012, một người phụ nữ đến nhà bà Xuyến, xưng tên Vũ Thị Tuyết Mai và nói đang giữ GCN của bà Xuyến bị mất và ra giá chuộc 50 triệu đồng. Bà Mai cho biết GCN này do bà Nguyễn Thị Kha ngụ tại 141/7/24 đường số 11 (khu phố 4, quận Bình Tân) thế chấp cho bà. Ngoài hợp đồng thế chấp, bà Mai còn đưa ra hợp đồng mua bán nhà giữa bà Xuyến và bà Kha. Cả hai hợp đồng này viết bằng tay, không công chứng xác nhận, và chữ ký bà Xuyến là giả.
Trả lời PV Báo SGGP về những phản ánh của bà Nguyễn Thị Xuyến, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch UBND phường Hiệp Thành, nói: “Theo quy trình, người dân đến phường sao y, chứng thực phải cho hồ sơ vào một bì nhựa có số thứ tự và đặt vào rổ trên bàn nhân viên. Trong thời gian chờ kết quả, bà Xuyến phải tự theo dõi, quản lý hồ sơ của mình. Dù hồ sơ có nằm trong rổ trên bàn nhưng nhân viên chưa cầm trên tay thì bà Xuyến phải tự chịu trách nhiệm việc thất lạc, mất hồ sơ (?!)”. Còn về việc phường không báo cáo kết quả niêm yết công bố mất GCN của bà Xuyến theo thông báo của Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất, vì mới đây đại diện của đơn vị này và Phòng TN-MT quận đã có xuống làm việc trực tiếp với phường.
Về phía quận, ông Thân Thế Hùng, Trưởng phòng TN-MT quận 12, cho biết để đảm bảo đúng quy trình, thủ tục, phòng sẽ có văn bản yêu cầu UBND phường Hiệp Thành báo cáo cụ thể kết quả niêm yết việc công bố mất GCN của bà Nguyễn Thị Xuyến. Nếu không có tranh chấp phát sinh, phòng sẽ tham mưu UBND quận ban hành quyết định hủy giấy GCN và cấp GCN mới cho bà Xuyến. Ông Hùng cũng cho biết 2 hợp đồng mua bán nhà và hợp đồng vay thế chấp do bà Mai đưa ra không có giá trị pháp lý, cũng không lấy đó làm căn cứ là căn nhà bà Xuyến đang có tranh chấp, vì với tài sản là nhà đất có giấy tờ hợp pháp, việc mua bán phải công chứng, còn việc vay thế chấp chỉ có ngân hàng cho người dân vay thế chấp. Do đó, việc bà Mai mang các hợp đồng giấy tay đến nhà bà Xuyến yêu cầu đưa tiền chuộc lại GCN là có dấu hiệu lừa đảo. Bà Xuyến cần trình báo toàn bộ sự việc đến cơ quan điều tra để làm rõ.
Qua sự việc này cho thấy vấn đề cần được quan tâm: Tại nhiều nơi làm thủ tục hành chính, người dân phải nộp bản chính nhưng không có biên nhận gì, rất dễ xảy ra việc kẻ gian trà trộn đánh cắp các giấy tờ quan trọng để đòi tiền chuộc. Thiết nghĩ chỉ nên yêu cầu dân nộp bản photocopy, khi đến lượt được gọi xem xét giải quyết mới trực tiếp trình bản chính.
II- THÔNG TIN KHÁC
Báo Nhân dân điện tử đưa tin Khởi tố nguyên Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng (Hải Phòng). Bài báo phản ánh: Chiều 2-1, thượng tá Phạm Duy Diên, Chánh văn phòng, Người phát ngôn Công an TP Hải Phòng cho biết, Cơ quan cảnh sát điều tra (Công an Hải Phòng) đã ra Quyết định số 07 khởi tố bị can đối với ông Lê Văn Hiền, nguyên Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng để điều tra, xử lý về hành vi “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo điều 285 của Bộ Luật Hình sự.
Hiện, ông Hiền bị áp dụng biện pháp ngăn chặn là cấm đi khỏi nơi cư trú.
Ông Lê Văn Hiền bị khởi tố về hành vi “Thiếu tinh thần trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” do có liên quan đến vụ cưỡng chế thu hồi đất nuôi trồng thủy sản đã hết thời hạn đối với ông Đoàn Văn Vươn trên diện tích 19,3 ha, tại khu đầm Cống Rộc, xã Vinh Quang, huyện Tiên Lãng, Hải Phòng vào sáng 5-1-2012.
Khi đó, ông Hiền là Phó Bí thư Huyện uỷ, Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng.
Ngày 5-1-2012, huyện Tiên Lãng đã thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất nuôi trồng thủy sản đã hết thời hạn đối với ông Đoàn Văn Vươn trên diện tích 19,3 ha, tại khu đầm Cống Rộc, xã Vinh Quang. Do không chấp hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất của UBND huyện Tiên Lãng, ông Đoàn Văn Vươn đã tập hợp một số người trong gia đình bàn bạc, mua mìn, kíp nổ, súng đạn hoa cải, bình gas… và thực hiện việc chống đối lại lực lượng cưỡng chế làm bảy người bị thương.
Ngày 28-12, Cơ quan CSĐT Công an TP. Hải Phòng đã có kết luận vụ án “Giết người, chống người thi hành công vụ” và đề nghị truy tố sáu bị can. Gồm: ông Đoàn Văn Vươn, sinh năm 1963; Đoàn Văn Quý, sinh năm 1966, cùng trú tại xã Vinh Quang, huyện Tiên Lãng; Đoàn Văn Sịnh, sinh năm 1957, trú tại xã Đông Hưng, huyện Tiên Lãng; Đoàn Văn Vệ, sinh năm 1974, trú tại xã Bạch Đằng, huyện Tiên Lãng đồng can tội “giết người”; Bà Nguyễn Thị Thương, Phạm Thị Hiền đồng can tội “chống người thi hành công vụ”.
Trong quá trình cưỡng chế, ngôi nhà của ông Đoàn Văn Quý và Đoàn Văn Vươn bị phá huỷ. Công an TP Hải Phòng đã điều tra và đề nghị truy tố ông Nguyễn Văn Khanh, nguyên Phó Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng; Phạm Xuân Hoa, nguyên Trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện; Phạm Đăng Hoan, nguyên Bí thư xã Vinh Quang và Lê Thanh Liêm, nguyên Chủ tịch UBND xã Vinh Quang cùng về tội "Hủy hoại tài sản”.
Liên quan đến vụ việc này, cơ quan điều tra cũng kết luận ông Lê Văn Hiền, nguyên Chủ tịch UBND huyện Tiên Lãng đã thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng và bị khởi tố bị can để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật.