Việt Nam hoàn thành việc nộp Báo cáo giữa kỳ Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị

1. Giới thiệu chung
Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 (Công ước ICCPR) là một trong những điều ước quốc tế quan trọng nhất về quyền con người, với sự tham gia đông đảo của 173 quốc gia thành viên^[1] (tính đến ngày 05/4/2021). Việt Nam trở thành thành viên Liên hợp quốc vào năm 1977. Việt Nam gia nhập Công ước ICCPR vào năm 1982 và kể từ khi gia nhập cho đến nay, Việt Nam đã xây dựng, nộp các Báo cáo quốc gia về tình hình thực thi Công ước ICCPR tại Việt Nam lần lượt vào các năm 1989, 2001 và 2017^[2]. Việc nộp các Báo cáo quốc gia này đã thể hiện thiện chí, nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo thực hiện các cam kết quốc tế.
Trên cơ sở Báo cáo thực thi Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị giai đoạn 2002 - 9/2017, tại kỳ họp lần thứ 125, Ủy ban Nhân quyền Liên hợp quốc (sau đây gọi là Ủy ban Nhân quyền LHQ) đã tổ chức Phiên đối thoại đối với Việt Nam về Báo cáo này vào ngày 11-12/3/2019 tại Geneva, Thụy Sỹ và đưa ra các Bản khuyến nghị đối với tình hình thực hiện Công ước ICCPR tại Việt Nam. Ngày 28/3/2019, Ủy ban Nhân quyền LHQ đã ban hành Bản khuyến nghị về Báo cáo thực thi Công ước ICCPR lần thứ ba tại Việt Nam.
Bản khuyến nghị có tổng cộng 59 đoạn, trong đó tại đoạn 58 của Bản khuyến nghị, Ủy ban Nhân quyền LHQ có yêu cầu Việt Nam cung cấp các thông tin về việc triển khai các khuyến nghị tại các đoạn 24, đoạn 46 và đoạn 52  của Bản khuyến nghị vào ngày 29 tháng 3 năm 2021 (theo hướng dẫn của Ủy ban Nhân quyền LHQ, dung lượng báo cáo không quá 3.500 từ). Tại đoạn 59 của Bản khuyến nghị, Ủy ban Nhân quyền LHQ yêu cầu Việt Nam nộp báo cáo định kỳ tiếp theo vào ngày 29 tháng 3 năm 2023 và có báo cáo cụ thể, cập nhật thông tin về việc triển khai các khuyến nghị được đưa ra tại Bản khuyến nghị và về Công ước nói chung. Phù hợp với Nghị quyết 62/268 của Đại hội đồng, dung lượng của báo cáo không vượt quá 21.200 từ.
2. Về việc xây dựng, hoàn thành nộp Báo cáo giữa kỳ
Theo yêu cầu tại đoạn 58 Bản khuyến nghị nêu trên, Việt Nam được yêu cầu cung cấp thông tin về việc triển khai các khuyến nghị do Ủy ban Nhân quyền LHQ đưa ra đối với các đoạn 24, 46 và 52 đã của Bản khuyến nghị vào ngày 29 tháng 3 năm 2021. Yêu cầu này đã được cụ thể hóa tại Mục II.4.đ Quyết định số 1252/QĐ-TTg ngày 26/9/2019 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Kế hoạch tăng cường thực thi hiệu quả Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị và các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền Liên hợp quốc (sau đây gọi là Quyết định số 1252/QĐ-TTg) và  Mục V.1 Phụ lục ban hành kèm theo Quyết định số 1252/QĐ-TTg.
Thực hiện nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định số 1252/QĐ-TTg nêu trên và nhiệm vụ nêu tại Mục B.I.4 Quyết định số 3028/QĐ-BTP ngày 04/12/2019 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về tăng cường thực thi hiệu quả Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị và các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền Liên hợp quốc (sau đây gọi là Quyết định số 3028/QĐ-BTP), Bộ Tư pháp đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng dự thảo Báo cáo giữa kỳ về tình hình thực hiện các khuyến nghị tại đoạn 24, 46 và 52 của Bản khuyến nghị. Ngày 22/3/2021, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt nội dung, cho phép công bố và nộp Báo cáo giữa kỳ. Trên cơ sở đó, Bộ Tư pháp đã thực hiện các thủ tục để nộp Báo cáo giữa kỳ đến Ủy ban Nhân quyền LHQ đúng hạn. Báo cáo giữa kỳ của Việt Nam đã được đăng tải trên website của Ủy ban Nhân quyền LHQ[3]. Báo cáo giữa kỳ được chia thành 2 phần (Phần I Giới thiệu và Phần II về Tình hình thực hiện các khuyến nghị) với tổng số 27 đoạn, trong đó tình hình thực hiện đối với từng khuyến nghị được phân chia cụ thể, rõ ràng tại Phần II của Báo cáo giữa kỳ. Báo cáo này cũng được trình bày theo đúng yêu cầu của Ủy ban Nhân quyền LHQ với dung lượng Báo cáo giữa kỳ (bản tiếng Anh) đảm bảo không quá 3.500 từ. Cùng với Báo cáo giữa kỳ, Việt Nam đã nộp 04 Phụ lục kèm theo (bao gồm Phụ lục 1 về Quyết định số 1252/QĐ-TTg; Phụ lục 2 Thống kê một số cơ quan ban hành kế hoạch thực hiện các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền LHQ; Phụ lục 3 Danh mục Luật của Quốc hội, Pháp lệnh của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (thời gian thống kê từ năm 2019 đến tháng 02/2021) và Phụ lục 4 Danh mục một số hội nghị, hội thảo và hoạt động liên quan đến triển khai Công ước quốc tế về các quyền dân sự và Chính trị và các khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền LHQ giai đoạn 2019-02/2021).
Trong quá trình xây dựng Báo cáo nêu trên, Bộ Tư pháp đã nghiên cứu kỹ lưỡng các nội dung nêu tại Bản khuyến nghị của Ủy ban Nhân quyền LHQ đối với Việt Nam, trong đó đặc biệt là các khuyến nghị tại đoạn 24, 46 và 52 của Bản khuyến nghị; tổ chức các cuộc họp liên ngành và lấy ý kiến các Bộ, ngành, cơ quan có liên quan bằng văn bản để góp ý hoàn thiện dự thảo Báo cáo giữa kỳ trước khi trình Thủ tướng Chính phủ. Báo cáo được xây dựng dựa trên các nguyên tắc như bám sát, nhất quán và phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về công tác quyền con người; quan điểm của Việt Nam khi trao đổi, đối thoại với nước ngoài trong lĩnh vực này cũng như yêu cầu của Ủy ban Nhân quyền LHQ; phản ánh đầy đủ, kịp thời những thành tựu và nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo đảm và thúc đẩy quyền dân sự và chính trị…
Trong nhiều hoạt động đã triển khai, có thể kể đến việc từ khi Quyết định số 1252/QĐ-BTP được ban hành cho đến hết tháng 02/2021, nhiều Bộ, ngành, địa phương đã xây dựng kế hoạch riêng thực hiện các khuyến nghị trong các lĩnh vực phụ trách. Các khuyến nghị cũng được tiến hành hiệu quả thông qua việc lồng ghép với các chiến lược, chương trình phát triển kinh tế - xã hội, chương trình mục tiêu quốc gia trong nhiều lĩnh vực liên quan như Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030. Một số khuyến nghị liên quan đến rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp luật đã được Việt Nam triển khai thực hiện. Chẳng hạn, trong năm 2019, Bộ luật lao động, Luật Thi hành án hình sự, và Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam đã được ban hành.
3. Kiến nghị, đề xuất
Theo yêu cầu tại đoạn 59 Bản khuyến nghị, Ủy ban Nhân quyền LHQ yêu cầu Việt Nam nộp báo cáo định kỳ tiếp theo vào ngày 29 tháng 3 năm 2023 và có báo cáo cụ thể, cập nhật thông tin về việc triển khai các khuyến nghị được đưa ra tại Bản khuyến nghị và về Công ước nói chung. Để có đầy đủ thông tin về tình hình thực hiện Công ước ICCPR cũng như các khuyến nghị cụ thể cung cấp xây dựng Báo cáo quốc gia định kỳ tiếp theo, trong thời gian tới, các Bộ, ngành, cơ quan liên quan cần có sự quan tâm hơn nữa, ưu tiên nguồn lực để triển khai thực hiện những nội dung được phân công cụ thể tại Quyết định số 1252/QĐ-TTg (xin gửi kèm theo)./.