Từ cách làm mới trở thành mô hình điểm nhân rộng
Trong thời gian qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật đã được Đảng và Nhà nước rất quan tâm, coi là nhiệm vụ quan trọng, góp phần nâng cao hiểu biết, ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân. Tuy nhiên, dù khẩu hiệu “Sống, làm việc theo Hiếp pháp và pháp luật” đã ra đời từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX, nhiều thể chế đã được ban hành, nhiều giải pháp về PBGDPL đã được triển khai thực hiện, nhưng kết quả của công tác PBGDPL vẫn còn rất hạn chế, đặc biệt là ý thức chấp hành pháp luật của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức và người dân trong xã hội chưa cao, làm ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật.
Trước thực trạng này, Luật PBGDPL được xây dựng, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2013, nhằm tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất cho công tác PBGDPL, tạo chuyển biến căn bản, bền vững về hiệu quả của hoạt động PBGDPL, với việc huy động toàn bộ hệ thống chính trị tham gia công tác PBGDPL, trong đó Nhà nước giữ vai trò nòng cốt; xác lập trách nhiệm và cơ chế phối hợp, huy động các nguồn lực của các cơ quan, tổ chức và xã hội cho công tác PBGDPL. Theo nhận định của các cơ quan chức năng, Luật PBGDPL sẽ góp phần bảo đảm sự công khai, minh bạch của các chính sách, pháp luật của Nhà nước. Thông qua hoạt động PBGDPL mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp đều có quyền và được tạo điều kiện thuận lợi tiếp cận thông tin về pháp luật, qua đó nâng cao hiểu biết pháp luật và ý thức tuân thủ, chấp hành pháp luật.
Điều đặc biệt, Luật đã dành hẳn 1 Điều (Điều 8) để quy định về Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Theo đó, “Ngày 09 tháng 11 hằng năm là Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngày Pháp luật được tổ chức nhằm tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội”.
Ngày 9/11 là ngày ban hành Hiến pháp năm 1946 - đạo luật cơ bản đầu tiên của Nhà nước ta. Trước khi được Luật hóa, mô hình Ngày pháp luật là một cách làm mới, tích cực, góp phần đa dạng hóa các hình thức PBGDPL hiện có. Từ sáng kiến trước đây của một số tỉnh, trong năm 2010 Hội đồng phối hợp công tác PBGDPL của Chính phủ đã hướng dẫn việc nhân rộng Ngày Pháp luật trên phạm vi toàn quốc. Đến nay, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và hầu hết các Bộ, ngành đã triển khai thực hiện mô hình này. Đánh giá bước đầu của Bộ Tư pháp cho thấy, việc thực hiện Ngày Pháp luật ở các Bộ, ngành, địa phương đã đem lại hiệu quả thiết thực.
Để việc thực hiện Ngày Pháp luật được thống nhất, hiệu quả trên phạm vi cả nước, ngày 4/4/2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định 28/2013/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật PBGDPL. Nghị định này sẽ có hiệu lực thi hành từ 27/5/2013. Nghị định nêu rõ, Ngày Pháp luật được tổ chức với các nội dung: “Khẳng định trí, vai trò của Hiến pháp, pháp luật trong quản lý Nhà nước và đời sống xã hội”, “Giáo dục cán bộ, công chức, viên chức và người dân ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật; ý thức bảo vệ pháp luật, lợi ích của việc chấp hành pháp luật”, “Tuyên truyền, phổ biến các quy định của Hiến pháp, pháp luật thiết thực với đời sống của nhân dân, gắn với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị”, “Vận động nhân dân nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật”. Ngày Pháp luật cũng là ngày “Biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân tiêu biểu trong xây dựng pháp luật, thực thi pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật, gương người tốt việc tốt trong thực hiện pháp luật”. Ngày pháp luật có thể được tổ chức dưới các hình thức như Mít tinh, hội thảo, tọa đàm, thi tìm hiểu pháp luật.
Hàng năm, Bộ Tư pháp sẽ hướng dẫn nội dung, hình thức tổ chức Ngày pháp luật trong phạm vi cả nước. Trên cơ sở hướng dẫn tổ chức Ngày Pháp luật của Bộ Tư pháp, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các cấp hướng dẫn về nội dung, hình thức tổ chức Ngày Pháp luật; UBTW MTTQ Việt Nam hướng dẫn nội dung, hình thức tổ chức Ngày Pháp luật cho các tổ chức thành viên.
Cả xã hội chung tay, sẽ xoay chuyển ý thức chấp hành pháp luật
Ở nước ta hiện nay, đội ngũ cán bộ tham gia công tác PBGDPL khá đa dang, bao gồm: cán bộ tư pháp tham gia PBGDPL của các ngành, địa phương; cán bộ công chức có đủ năng lực, đủ tiêu chuẩn, điều kiện tham gia đội ngũ báo cáo viên pháp luật ở Trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện; tuyên truyền viên pháp luật cấp xã; lực lượng phóng viên, biên tập viên; cộng tác viên tham gia PBGDPL; già làng, trưởng bản; hòa giải viên; chức sắc tôn giáo; cán bộ tư vấn pháp luật tại doanh nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội...
Trước khi có Luật PBGDPL, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật chủ yếu cho Nhà nước thực hiện với nguồn lực của nhà nước như kinh phí, cơ sở vật chất, cán bộ dành cho công tác phổ biến, giáo dục pháp luật rất lớn. Tuy nhiên, hiệu quả của công tác này trong thực tiễn chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu. Nhiều doanh nghiệp và người dân vẫn còn hiểu biết hạn chế về các quy định pháp luật liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Một cuộc khảo sát của Bộ Tư pháp đối với đối tượng là cán bộ đoàn thể, công chức Tư pháp các cấp ở các tỉnh: Điện Biên, Hòa Bình, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Thuận, Đồng Nai cho thấy có tới 62,9% người được khảo sát tán thành việc Nhà nước giữ vai trò nòng cốt trong thực hiện, tổ chức thực hiện phổ biến, giáo dục pháp luật nhưng khuyến khích, tạo điều kiện để Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc các cấp, các tổ chức và cá nhân tham gia, hỗ trợ, đóng góp cho hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật. Con số tán thành này trong số cán bộ, công chức các Bộ, ngành, đoàn thể ở trung ương; cán bộ nghiên cứu, giảng dạy trên địa bàn Hà Nội là 94,74% người được khảo sát. Từ những cuộc khảo sát về vấn đề này, Bộ Tư pháp nhận định: xã hội hóa là một trong các giải pháp tiết kiệm nguồn lực của nhà nước, đồng thời phát huy được sức dân đầu tư cho các lĩnh vực mà nhà nước không nhất thiết phải độc quyền, trong đó có công tác PBGDPL.
Thực tế, quy định xã hội hóa công tác PBGDPL tại Luật PBGDPL nhận được sự ủng hộ rất tích cực của dư luận.
Cùng với việc quy định bảo đảm kinh phí PBGDPL, để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia thực hiện PBGDPL hoặc hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động PBGDPL, Nghị định 28 quy định rõ các chính sách hỗ trợ đối với các cá nhân, tổ chức tham gia công tác này. Theo đó, tổ chức, doanh nghiệp tham gia thực hiện PBGDPL hoặc hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động PBGDPL được cơ quan Nhà nước cấp phát tài liệu pháp luật, cung cấp thông tin miễn phí về chính sách, pháp luật liên quan đến lĩnh vực pháp luật được phổ biến, giáo dục; được bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ, kỹ năng phổ biến giáo dục pháp luật không thu tiền trong trường hợp tham gia thực hiện PBGDPL bằng nguồn kinh phí của mình. Các tổ chức, cá nhân tham gia công tác PBGDPL cũng được thực hiện hoạt động quảng cáo khi tham gia phổ biến, giáo dục pháp luật miễn phí hoặc hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động phổ biến, GDPL trên cơ sở thỏa thuận bằng văn bản giữa các bên phù hợp với quy định của pháp luật về quảng cáo; được khen thưởng theo quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng.
Nghị định 28 cũng quy định cá nhân tham gia thực hiện PBGDPL hoặc hỗ trợ kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật được hưởng các chính sách hỗ trợ về thù lao hoặc trợ cấp ưu đãi. Đồng thời, Nhà nước khuyến khích Hội Luật gia Việt Nam, Liên đoàn Luật sư Việt Nam, các hội công chứng, các tổ chức xã hội, nghề nghiệp khác về pháp luật, trung tâm tư vấn pháp luật, tổ chức hành nghề luật sư, công chứng tham gia thực hiện PBGDPL miễn phí cho nhân dân; tạo điều kiện cho thành viên của tổ chức mình tham gia PBGDPL miễn phí cho nhân dân thông qua hoạt động chuyên môn hoặc theo yêu cầu của cá nhân, tổ chức...
Tin rằng, khi cả xã hội chung tay cùng công tác PBGDPL, khi Hiến pháp, pháp luật được tôn vinh thì pháp luật sẽ được thượng tôn trong ý thức mỗi người. Khi đó, việc “Sống, làm việc theo Hiếp pháp và pháp luật” sẽ luôn được tuân thủ.
Lan Phương
Hồng Thúy (3.5 trang)
