Tiêu chuẩn chất lượng vụ việc tham gia tố tụng là một trong những nội dung cơ bản trong Các tiêu chuẩn theo hình thức trợ giúp pháp lý được quy định tại Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý ban hành kèm theo Quyết định số 11/2008/QĐ-BTP ngày 29 tháng 12 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp nhằm tạo cơ sở pháp lý để người thực hiện trợ giúp pháp lý tự đánh giá chất lượng vụ việc do mình thực hiện hoặc cơ quan, tổ chức có thẩm quyền thực hiện việc đánh giá chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý và cũng để tạo cơ sở cho người có yêu cầu trợ giúp pháp lý được thụ hưởng dịch vụ pháp lý miễn phí với chất lượng tốt nhất.
Theo đó, ngoài các tiêu chuẩn chung như tạo điều kiện thuận lợi cho người được trợ giúp pháp lý tiếp xúc, trình bày và cung cấp thông tin về vụ việc trợ giúp pháp lý; về tính khách quan, toàn diện và kịp thời; đáp ứng được yêu cầu hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý; tuân thủ và phù hợp với pháp luật, không trái đạo đức xã hội; đáp ứng các yêu cầu về trình tự, thủ tục; kiểm soát được hậu quả pháp lý phát sinh từ nội dung trợ giúp pháp lý; về việc lập hồ sơ vụ việc trợ giúp pháp lý thì các vụ việc tham gia tố tụng có chất lượng phải đáp ứng được các tiêu chuẩn theo hình thức trợ giúp pháp lý. Cụ thể:
Đối với vụ việc tham gia tố tụng hình sự, vụ việc có chất lượng khi đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
Thứ nhất, đã bảo đảm các tiêu chuẩn chung quy định tại các điều thuộc Mục 1 Chương Các tiêu chuẩn chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý của Bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý.
Thứ hai, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã thực hiện tư vấn cho người được trợ giúp pháp lý về các quy định của pháp luật có liên quan đến vụ việc trợ giúp pháp lý; đưa ra các giải pháp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp để người được trợ giúp pháp lý lựa chọn.
Thứ ba, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã thông báo kịp thời cho người có yêu cầu về kết quả trợ giúp pháp lý và khi phát hiện ra những tình tiết có thể ảnh hưởng tới quyền, lợi ích hợp pháp của họ hiện đang được cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét giải quyết.
Thứ tư, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã thực hiện đầy đủ các quyền, nghĩa vụ khi tham gia tố tụng theo quy định của pháp luật; nghiên cứu, thu thập, xác minh toàn diện và khách quan các chứng cứ; tiếp xúc với người có yêu cầu để giải thích quy định của pháp luật về tố tụng và thu thập thông tin, xem xét hiện trường, tiếp xúc với nhân chứng, người có liên quan; thu thập tài liệu, thông tin và thực hiện các hoạt động nghiệp vụ khác.
Thứ năm, đã trực tiếp tham gia phiên toà để bào chữa, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người được trợ giúp pháp lý.
Thứ sáu, trong trường hợp thực hiện bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã làm rõ được các vấn đề về nhân thân người phạm tội, tính chất mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi; nguyên nhân, điều kiện, động cơ, mục đích phạm tội, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ, các tình tiết loại trừ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi; vì lợi ích hợp pháp của người có yêu cầu đã đề nghị áp dụng hoặc huỷ bỏ các biện pháp ngăn chặn, các biện pháp tha miễn trách nhiệm hình sự; đưa ra các tình tiết giảm nhẹ, ngoại phạm hoặc loại trừ trách nhiệm hình sự cho người được trợ giúp pháp lý.
Thứ bảy, trong trường hợp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án hình sự, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã làm rõ được mức độ thiệt hại, các quyền, nghĩa vụ về tài sản và thống nhất với người có yêu cầu về mức độ thiệt hại phải bồi thường, mức bồi thường hoặc việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ tài sản theo quy định của pháp luật.
Thứ tám, Bản luận cứ bào chữa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đã phản ánh trung thực sự thật khách quan của vụ việc, cơ sở pháp lý cần áp dụng, lập luận xác đáng, có sức thuyết phục và được các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng ghi nhận trong các văn bản tố tụng.
Đối với vụ việc tham gia tố tụng dân sự, vụ việc có chất lượng khi đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
Thứ nhất, đã bảo đảm các tiêu chuẩn quy định tại các điểm thứ nhất, hai, ba, tư và thứ năm của tiêu chuẩn chất lượng vụ việc tham gia tố tụng hình sự.
Thứ hai, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã xem xét kỹ căn cứ khởi kiện, hướng dẫn người có yêu cầu hoà giải hoặc hoàn thiện hồ sơ khởi kiện, thu thập, củng cố chứng cứ chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm hại để giao nộp cho Toà án theo quy định của pháp luật hoặc yêu cầu Toà án thu thập chứng cứ, áp dụng, thay đổi, huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời, lấy lời khai của người làm chứng, đối chất, định giá tài sản hoặc trưng cầu giám định.
Trong trường hợp quyền, lợi ích hợp pháp của người có yêu cầu trợ giúp pháp lý bị xâm hại thì người thực hiện trợ giúp pháp lý đã phân tích, đánh giá, xác định được mức độ thiệt hại; đưa ra phương án giải quyết vụ việc, biện pháp khôi phục lại quyền, lợi ích và cơ sở pháp lý cụ thể; hướng dẫn về địa chỉ và thủ tục yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.
Thứ ba, Bản luận cứ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đáp ứng các yêu cầu quy định tại điểm thứ tám của tiêu chuẩn chất lượng vụ việc tham gia tố tụng hình sự.
Đối với vụ việc tham gia tố tụng hành chính, vụ việc có chất lượng khi đáp ứng các tiêu chuẩn sau:
Thứ nhất, đã bảo đảm các tiêu chuẩn quy định tại các điểm thứ nhất, hai, ba, tư và thứ năm của tiêu chuẩn chất lượng vụ việc tham gia tố tụng hình sự.
Thứ hai, người thực hiện trợ giúp pháp lý đã xem xét kỹ căn cứ khởi kiện, hướng dẫn người có yêu cầu hoàn thiện hồ sơ khởi kiện, thu thập, củng cố chứng cứ chứng minh quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm hại, giao nộp cho Toà án. Trong trường hợp cần thiết, hướng dẫn để người có yêu cầu làm đơn đề nghị Toà án thu thập chứng cứ, áp dụng, thay đổi, huỷ bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời; tham gia cùng với người được trợ giúp pháp lý để thoả thuận với người bị kiện về việc giải quyết vụ án hành chính.
Thứ ba, Bản luận cứ bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp đã phản ánh được đầy đủ, trung thực sự thật khách quan của vụ việc, cơ sở pháp lý cần áp dụng, đưa ra phương án giải quyết có sức thuyết phục và được các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng ghi nhận trong các văn bản tố tụng.
Tuấn Minh