Đăng ký khai sinh là quyền và nghĩa vụ của công dân được nhà nước thừa nhận và quy định. Điều 29 Bộ luật Dân sự quy định cá nhân sinh ra có quyền được khai sinh. Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch ra đời với những thủ tục thông thoáng hơn đảm bảo cho mọi công dân khi sinh ra đều được đăng ký khai sinh.
Các quy định mới về đăng ký khai sinh như ủy quyền cho người khác thực hiện khai ký khai sinh, mở rộng thẩm quyền đăng ký khai sinh, đăng ký khai sinh kết hợp với việc nhận con, đăng ký khai sinh cho trẻ bị bỏ rơi… đều nhằm hướng tới đảm bảo quyền khai sinh của công dân. Ngoài ra quan trọng hơn hết là việc đăng ký khai sinh phải theo những trình tự thủ tục theo quy định như phải đăng ký đúng cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền ký, cấp đúng quy định và quan trọng hơn hết là thông tin từ giấy khai sinh phải ghi lưu vào sổ đăng ký khai sinh đúng quy định từ đó giấy khai sinh được cơ quan có thẩm quyền cấp phát cho người dân mới có được giá trị pháp lý trong các quan hệ giao dịch dân sự sau này. Có thể nói trước đây công tác đăng ký và quản lý khai sinh chưa thật sự được quan tâm thấu đáo nên dẫn đến nhiều rắc rối sau này khi quan hệ hành chính liên quan đến nội dung giấy khai sinh.
Đơn cử trường hợp năm 1991, anh Hồ Văn T. đăng ký khai sinh tại UBND xã P.H ghi tên Hồ Văn T. – sinh ngày 10/8/1990, giấy khai sinh được cấp theo quy định và hoàn toàn hợp lệ, nội dung giấy khai sinh được ghi lưu vào sổ đăng ký khai sinh năm 1990 của UBND xã P.H. Nhưng đến ngày 22/7/1998, do mong muốn đi học sớm người thân của đương sự đến nhờ UBND xã “làm” một bản sao khai sinh cũng với tên Hồ Văn T. nhưng sinh năm 1988 và giấy khai sinh này có chứng nhận sao y bản chính của phó chủ tịch UBND xã P.H. Và suốt trong quá trình học tập anh Hồ Văn T. sử dụng bản sao giấy khai sinh này mà không sử dụng bản chính giấy khai sinh đã đăng ký hợp lệ năm 1991. Bản sao giấy khai sinh nêu trên có nhiều nội dung không hợp lệ như không có số thứ tự đăng ký khai sinh, số quyển của sổ đăng ký khai sinh… Hệ quả của việc sử dụng bản sao giấy khai sinh không hợp lệ này là các hồ sơ học tập, văn bằng chứng chỉ, học bạ… đều thể hiện nội dung của bản sao giấy khai sinh này. Nhưng các giấy tờ tuỳ thân của anh T. lại mang nội dung của bản chính giấy khai sinh đăng ký năm 1991. Như vậy xảy ra hiện tượng mâu thuẫn không đồng nhất về thông tin nhân thân của anh T. từ việc anh sử dụng hai giấy khai sinh này. Trong thời gian này anh T. đang chuẩn bị thi tốt nghiệp cho lần hai vì do không khớp với các giấy tờ, văn bằng chứng nhận về nội dung nhân thân của anh nên anh T. không được thi tốt nghiệp cho lần thi thứ nhất. Anh T. phải đến cơ quan có thẩm quyền là UBND xã P.H yêu cầu tra cứu thông tin về bản sao giấy khai sinh đăng ký năm 1998 để bổ sung hồ sơ dự thi tốt nghiệp. Qua tra cứu sổ đăng ký khai sinh năm 1998 thì phát hiện trường hợp đăng ký khai sinh của anh T. không có ghi lưu vào sổ hộ tịch đồng thời cán bộ tư pháp xã phát hiện đây là bản sao khai sinh được ký cấp không hợp lệ và hướng dẫn anh T. đến UBND huyện xem xét giải quyết theo quy định pháp luật. Anh T. đến UBND huyện yêu cầu xem xét giải quyết, UBND huyện sau khi thụ lý căn cứ vào điểm k, khoản 1, Điều 78 Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch ban hành quyết định thu hồi và huỷ bỏ bản sao giấy khai sinh của anh T. do vi phạm về trình tự, thủ tục cấp giấy khai sinh cho anh T.
Hiện tượng cấp giấy khai sinh không hợp lệ không phải là chuyện hiếm thấy trong thời gian trước đây do công tác quản lý việc đăng ký khai sinh chưa được chặt chẽ nên tình trạng nhân thân của một cá nhân không thống nhất dẫn đến khó khăn trong công tác quản lý hộ tịch cũng như ảnh hưởng đến việc học tập quan hệ dân sự sau này của cá nhân đó.
Do đó để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân ngoài việc giải quyết nhanh chóng kịp thời vấn đề đăng ký khai sinh thì cần phải có sự tuân thủ các quy định pháp luật về đăng ký quản lý hộ tịch nhằm tránh các hậu quả gây ra nhiều khó khăn cho người dân sau này./.
Thanh Xuân