Là cơ quan quản lý cấp Nhà nước cao nhất của một ngành, một lĩnh vực, Bộ và cơ quan ngang Bộ cũng là một trong những chủ thể ban hành VBQPPL rất quan trọng. Sau ngày 01/01/2009, khi Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi có hiệu lực, Bộ và cơ quan ngang Bộ sẽ chỉ còn một hình thức VBQPPL duy nhất, đó là Thông tư. Với vai trò là người giữ cửa pháp luật, những nguời làm công tác pháp chế của các Bộ, ngành tất nhiên không thể tránh khỏi những băn khoăn nghiệp vụ khi thời điểm hiệu lực sắp đến gần.
Sẽ ra sao “danh phận” của những Quyết định ?
Trong thời điểm trước đây và hiện hành, “Quyết định” là một trong những hình thức VBQPPL khá phổ biến của Bộ và cơ quan ngang Bộ. Nhưng khi Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi có hiệu lực, “Quyết định” sẽ không được coi là VBQPPL nữa. Vậy, một vấn đề đặt ra ở đây là khi các Bộ, cơ quan ngang Bộ muốn ra một quy chế trong lĩnh vực nào đó, sẽ áp dụng hình thức văn bản gì và số phận của những “Quyết định” chứa quy phạm đang còn hiệu lực sẽ ra sao sau ngày 01/01/2009?
Trả lời vấn đề này, ông Nguyễn Quốc Việt, Vụ trưởng Vụ Hình sự-Hành chính, Bộ Tư pháp cho biết, từ ngày 1/1/2009, những hình thức văn bản đang tồn tại nếu theo Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi không phải là VBQPPL nhưng vẫn chứa quy phạm (ví dụ như “Quyết định”) thì vẫn có hiệu lực bình thường cho đến khi hết hiệu lực hoặc cần thiết phải sửa đổi, bổ sung. Khi tiến hành sửa đổi bổ sung, sẽ dùng hình thức “Thông tư” để thay thế. Thông tư đó sẽ chứa đựng những nội dung quy phạm đã có trong hình thức văn bản cũ, và những nội dung đã được sửa đổi, bổ sung mới.
Cũng từ ngày 01/01/2009, Bộ và cơ quan ngang Bộ khi ban hành một văn bản có chứa quy phạm thì nhất thiết phải dùng hình thức “Thông tư” theo quy định của luật, không kể đến vấn đề được đề cập trong đó có phạm vi lớn hay nhỏ, miễn là vấn đề đó, quan hệ xã hội đó...cần phải được điều chỉnh bằng quy phạm.
Ban hành Thông tư phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình
Theo Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi, “Thông tư” sẽ là hình thức VBQPPL ở cấp thấp nhất, vì thế đòi hỏi nội dung phải được xây dựng hết sức cụ thể và chi tiết để tạo thuận tiện tối đa cho người thực hiện. Có thể sẽ có những Thông tư chỉ chứa đựng duy nhất một quy phạm để sửa đổi hoặc bổ sung vấn đề đã được quy định ở Thông tư ban hành trước đó. Nhưng, dù nội dung nhiều hay ít, ngắn hay dài các quy phạm chứa đựng trong Thông tư phải được xây dựng một cách rõ ràng, minh bạch, công khai và tuân thủ nghiêm ngặt trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL. Tuyệt đối tránh sử dụng những cụm từ không rõ nghĩa, ví dụ như: “những quy định đã ban hành trước đây, nếu trái với....thì bị hủy bỏ”...
Vì không chứa đựng quy phạm nên các hình thức văn bản cá biệt và văn bản áp dụng pháp luật vẫn sẽ được sử dụng bình thường. Còn hình thức văn bản để giải thích hay yêu cầu một cá nhân, tổ chức, địa phương cá biệt nào đó thực hiện những vấn đề của pháp luật cũng không được coi là VBQPPL. Nếu văn bản cá biệt, văn bản áp dụng pháp luật có sai sót, thì quy trình sửa đổi, xử lý sẽ vẫn áp dụng hình thức hiện hành.
Các Cục thuộc Bộ là cơ quan quản lý Nhà nước có con dấu, tài khoản riêng nên có quyền được ban hành văn bản cá biệt hướng dẫn nhiệm vụ. Tuy nhiên, các nhiệm vụ đó phải xuất phát từ thẩm quyền được giao và tuân thủ các quy định của pháp luật.
Nắm vững Luật là yêu cầu tiên quyết
Theo ông Nguyễn Quốc Việt, vì Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi được xây dựng trên tư duy rất đổi mới, nên về cơ bản sẽ không thể tránh khỏi những bỡ ngỡ ban đầu đối với người thực hiện. Tuy nhiên, với vai trò là người gác cửa pháp luật, cán bộ pháp chế nói chung và các Bộ, ngành nói riêng cần nhanh chóng vượt qua sự bỡ ngỡ này để nắm vững, tiến tới áp dụng nhuần nhuyễn các quy định của luật.
Cụ thể, với sự rút gọn tối đa hình thức văn bản ( chỉ còn 1 hình thức cho một cơ quan ban hành, ngoại trừ Thủ tướng Chính phủ có 2 hình thức Quyết định là Quyết định cá biệt và Quyết định quy phạm) Luật Ban hành VBQPPL sửa đổi sẽ tránh cho cán bộ pháp chế khỏi bị sa vào “mê cung” hình thức văn bản, khó phân biệt, phân loại như trước đây. Nhưng, luật mới cũng đòi hỏi người làm công tác pháp chế phải “chắc tay” ngay từ khâu lập chương trình, kế hoạch xây dựng pháp luật của Bộ, ngành mình.
Việc đưa một dự án luật nào đó liên quan đến lĩnh vực Bộ, ngành quản lý vào chương trình xây dựng luật của Quốc hội hàng năm là việc làm rất quan trọng. Vì vậy, trong nội dung công văn đề nghị, pháp chế Bộ ngành bên cạnh việc đánh giá tác động sẽ xảy ra của dự luật đó với đời sống kinh tế-xã hội, thì nhất thiết phải có sự dự kiến nguồn lực để đưa luật đó vào cuộc sống thực tiễn sau khi được Quốc hội thông qua. Hiểu nôm na là mỗi Bộ, ngành phải thể hiện được trách nhiệm với sự sống còn của đứa con tinh thần của mình – là đạo luật. Theo ông Việt, đây là kinh nghiệm rất hữu ích của các nước có nền tư pháp tiên tiến, dù với Việt Nam là khá mới mẻ.
Trong khi soạn thảo luật, phải tuyệt đối tuân thủ trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL đã được luật quy định, đặc biệt chú trọng khâu thẩm định của tổ chức pháp chế (đối với những VBQPPL mang tính nội bộ) và của Bộ Tư pháp (đối với các dự án luật)
Xuân Hoa - Báo PLVN
| Theo dự kiến, Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Ban hành VBQPPL sẽ trình Chính phủ trong tháng 11 tới, để đến khi Luật có hiệu lực sẽ có luôn Nghị định hướng dẫn. Nội dung Nghị định chủ yếu xoay quanh các vấn đề mà luật đã quy định Chính phủ hướng dẫn như việc dịch ra tiếng dân tộc, quy định đăng Công báo. Ngoài ra, còn một số vấn đề khác như khâu góp ý kiến của nhân dân, phản hồi tiếp thu ý kiến của cơ quan soạn thảo... Trong thời gian tới, Bộ Tư pháp sẽ tiếp tục tập huấn những điểm mới của Luật Ban hành VBQPPL, để giải đáp thắc mắc cũng như hướng dẫn thực hiện luật cho cán bộ pháp chế các đơn vị, Bộ, ngành. |