Thảo luận ở hội trường ngày 12/11 về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội đề nghị quy định rõ hơn về quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng; xem xét kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra là tiêu chí để đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù, xét giảm án tha tù trước thời hạn.
Quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể - quy định nhân văn, nhân đạo
Về quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng, Đại biểu Nguyễn Thanh Sang (Đoàn TP Hồ Chí Minh) tán thành quy định về việc hiến mô, bộ phận cơ thể như dự thảo Luật vì đây là quy định rất nhân văn, nhân đạo sâu sắc, thể hiện được nguyện vọng của phạm nhân được cống hiến cho gia đình, cho cộng đồng. Tuy nhiên, đây là vấn đề rất nhạy cảm bởi chủ thể của việc này là một chủ thể rất đặc biệt, đó là người đang thi hành án phạt tù. Đây là quy định mới trong khi chúng ta chưa đánh giá đầy đủ tác động về chính trị, xã hội, pháp lý cũng như điều kiện đảm bảo, đặc biệt là đánh giá về khả năng lao động, học tập, cải tạo của phạm nhân sau khi hiến mô, hiến tạng và trong việc phạm nhân không đảm bảo thực hiện các nghĩa vụ sau khi đã hiến mô, hiến tạng.
Do đó, Đại biểu đề nghị chỉ cho phép phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể con người cho người thân thích của mình theo quy định tại Điều 3 dự thảo là ông, bà, cha, mẹ, cô, bác, anh, chị, cháu, chắt kèm theo những điều kiện chặt chẽ như phạm nhân tự nguyện, không vì mục đích lợi nhuận, có đủ điều kiện sức khỏe và phải còn thời gian thi hành án phạt tù từ 5 năm trở xuống. Việc quy định như vậy khi đưa vào thực tiễn thực hiện sẽ thuận lợi hơn và sau khi thực hiện nếu thấy ổn thì sẽ cho thực hiện ngoài cộng đồng.
Hoàn toàn đồng ý với Đại biểu Nguyễn Thanh Sang, Đại biểu Huỳnh Thanh Phương (Đoàn Tây Ninh) cho rằng, đối tượng hiến mô, bộ phận cơ thể người trong trường hợp này hết sức đặc biệt là phạm nhân, những người đang chấp hành án rất nhạy cảm. Nếu chúng ta chỉ đưa vào Luật để đảm bảo đầy đủ quyền con người mà chưa có đánh giá toàn diện thì trước mắt nên cân nhắc chưa đưa vào. Nếu vẫn giữ như dự thảo, Đại biểu đề nghị nên đánh giá chặt chẽ thêm các điều kiện khác như Đại biểu Sang đề xuất.
Đại biểu Tô Văn Tám. (Ảnh trong bài: quochoi.vn)
Đại biểu Tô Văn Tám (Đoàn Quảng Ngãi) cũng đánh giá, đây là quy định thể hiện điểm tiến bộ, nhân văn trong pháp luật, phản ánh sự tôn trọng các quyền cơ bản của con người ngay cả khi họ đang chấp hành án phạt tù, thể hiện rằng giá trị nhân phẩm của họ vẫn được bảo vệ và cũng thể hiện sự nhân đạo, nhân văn trong tư duy quản lý hình sự nước ta, không chỉ là trừng phạt mà cao hơn là giáo dục, cải tạo và tôn trọng nhân phẩm con người. Tuy nhiên, ở đây các quy định này cũng cần phải rà soát thêm để quy định chặt chẽ hơn, tạo điều kiện cho phạm nhân và các cơ quan khác thực hiện quyền này cũng như để tránh sự lạm dụng, lợi dụng quyền này trong quá trình thực hiện.
Về việc giải quyết nguyện vọng hiến mô, bộ phận cơ thể người và lưu giữ trứng, tinh trùng, dự thảo quy định giải quyết nguyện vọng hiến mô và bộ phận cơ thể người, nhưng lại chưa có quy định giải quyết nguyện vọng được lưu giữ trứng và tinh trùng. Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu bổ sung thêm để đầy đủ và dễ thực hiện hơn.
Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, Đại tướng Lương Tam Quang, Bộ trưởng Bộ Công an trân trọng cảm ơn các đại biểu Quốc hội đã có những đóng góp ý kiến sâu sắc đối với dự án Luật. Báo cáo giải trình làm rõ thêm nội dung mà các đại biểu Quốc hội quan tâm như trên, Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra chỉnh lý về quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể, được lưu trữ trứng, tinh trùng của phạm nhân trong dự thảo Luật trên cơ sở nguyên tắc: Thứ nhất, phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể khi đảm bảo đủ các điều kiện như tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể, đủ điều kiện sức khỏe để hiến mô, bộ phận cơ thể.
Thứ hai, đảm bảo sức khỏe để tiếp tục thi hành án sau khi hiến mô và bộ phận cơ thể.
Thứ ba, phải tự chịu các chi phí hiến mô, bộ phận cơ thể, chăm sóc sức khỏe bản thân sau khi hiến mô và bộ phận cơ thể.
Thứ tư, người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng thuộc trường hợp tội phạm lần đầu và thời gian chấp hành án còn dưới 3 năm.
Thứ năm, hiến mô, bộ phận cơ thể cho thân nhân của phạm nhân.
Về quyền lưu trữ trứng và tinh trùng của phạm nhân, theo Bộ trưởng, một số ý kiến đại biểu cho rằng những quy định này mang tính nhân văn, nhân đạo và tiến bộ, nhưng không nên quy định trong luật vì thiếu tính khả thi, do việc này đòi hỏi kỹ thuật y tế cao, chi phí lớn, khó thực hiện tại các cơ sở giam giữ. Về nội dung này, cơ quan chủ trì soạn thảo cho rằng việc quy định quyền này là chính sách nhân văn, nhân đạo, tuy nhiên tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với cơ quan thẩm tra nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi báo cáo Quốc hội thông qua dự án Luật.
Khắc phục hậu quả do phạm tội gây ra là tiêu chí bắt buộc phải có khi xét giảm án, tha tù hoặc đặc xá
Về xếp loại chấp hành án phạt tù, Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) đồng tình với dự thảo Luật bỏ quy định xếp loại theo tuần, 6 tháng nhưng đề nghị giữ lại quy định xếp loại theo tháng, quý và năm, để cuối năm tổng kết xếp loại. Đại biểu cũng cho rằng, việc khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra của phạm nhân là điều rất quan trọng, là tiêu chí hàng đầu trong việc xét ân giảm phạm nhân được tha tù trước thời hạn.
Còn theo Đại biểu Nguyễn Thanh Sang, Điều 35 Luật Thi hành án hình sự hiện hành quy định “kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra để nhận xét, đánh giá và xếp loại chấp hành án phạt tù cho phạm nhân” nhưng dự thảo Luật đã bỏ quy định này. Theo Đại biểu, việc giữ lại quy định như hiện hành là phù hợp, bởi qua việc thành khẩn khắc phục hậu quả sẽ đánh giá được ý thức chấp hành bản án do hành vi phạm tội gây ra của phạm nhân; đồng thời đảm bảo quyền lợi của người bị hại trong việc được bồi thường; qua đó khuyến khích, động viên người phạm nhân khắc phục hậu quả.
Đại biểu Nguyễn Thanh Sang nêu rõ, trong giai đoạn tố tụng gồm điều tra, truy tố, xét xử thì khắc phục hậu quả hay nói cách khác, bồi thường thiệt hại là tình tiết được xem xét giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi Hội đồng xét xử quyết định. Trong giai đoạn thi hành án - giai đoạn rất quan trọng lại không quy định kết quả khắc phục hậu quả là tình tiết để xem xét xếp loại loại chấp hành án phạt tù thì không công bằng. Do đó, Đại biểu đề nghị thực hiện như quy định hiện hành.
Khác quan điểm về vấn đề này, Đại biểu Tô Văn Tám cho rằng, tình tiết khắc phục hậu quả đã được xem xét giảm án khi lượng hình, nếu phạm nhân có khả năng thì đã khắc phục ở giai đoạn này. “Giờ đưa tình tiết này vào dự thảo Luật để xem xét xếp loại chấp hành án phạt tù nữa, như vậy có phải xem xét 2 lần không? Bên cạnh đó, điều này có thể tạo ra tâm lý giữa các phạm nhân có điều kiện và không có điều kiện. Vì vậy theo cá nhân tôi, việc không quy định kết quả khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra để nhận xét, đánh giá và xếp loại chấp hành án phạt tù cho phạm nhân cũng phù hợp”, Đại biểu nêu quan điểm.
Báo cáo về xếp loại thi hành án phạt tù, Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, quy định của dự thảo Luật về đánh giá kết quả chấp hành án của phạm nhân không loại bỏ tiêu chí khắc phục hậu quả khi xét giảm án, tha tù trước thời hạn có điều kiện. Thực tế cho thấy, hiện nay nhiều phạm nhân có kết quả tốt trong học tập, lao động, cải tạo nhưng do hoàn cảnh khó khăn chưa có điều kiện để bồi thường, khắc phục hậu quả nên không được chấp hành án loại khá tốt. Ở đây, cơ quan chủ trì soạn thảo chỉ phân loại chấp hành trong quá trình thi hành án, do chưa được khắc phục nên theo quy định hiện hành thì chỉ có trung bình và yếu, kém, sẽ không công bằng và cũng không khích lệ được phạm nhân trong quá trình phấn đấu và cải tạo.
Mặt khác, căn cứ kết quả khắc phục do hành vi phạm tội gây ra thì xếp loại chấp hành án phạt tù không ảnh hưởng đến khắc phục hậu quả. Khắc phục hậu quả do phạm tội gây ra quy định tại Điều 23 và Điều 27 dự thảo Luật là tiêu chí bắt buộc phải có khi tiến hành xét giảm án, tha tù chức thời hạn có điều kiện hoặc đặc xá khi phạm nhân có đủ các điều kiện về chấp hành án. Do vậy, Bộ trưởng báo cáo các đại biểu Quốc hội rằng nội dung này đã được quy định là nếu khắc phục hậu quả thì mới được xét giảm án hoặc đặc xá và đây cũng là một điều kiện để phạm nhân sẽ tích cực vận động người thân, gia đình nộp tiền, tài sản để được hưởng khoan hồng trong điều kiện thi hành án. Do đó, quy định như trong dự thảo Luật là nhân văn, khách quan, khả thi và phù hợp với thực tiễn của công tác thi hành án phạt tù.
PV