Ngày 20/7, tại Hội nghị sơ kết công tác Tư pháp 06 tháng đầu năm 2023 do đồng chí Lê Thành Long, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp chủ trì, công tác xây dựng pháp luật là một trong những lĩnh vực được quan tâm, thảo luận nhằm đánh giá những khó khăn, vướng mắc để kịp thời đưa ra giải pháp khắc phục trong 6 tháng cuối năm 2023.
Trong bối cảnh đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới theo tinh thần Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, cùng với việc tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật thì các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xây dựng, ban hành VBQPPL cần tăng cường thực hiện các biện pháp kiểm soát quyền lực, gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương để kiên quyết, kiên trì đấu tranh, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật.
Nâng cao nhận thức cán bộ, công chức về tầm quan trọng của việc phòng ngừa nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong quá trình xây dựng pháp luật
Tại Hội nghị, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật Nguyễn Hồng Tuyến cho biết, thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác xây dựng pháp luật và thi hành pháp luật, Vụ các vấn đề chung về xây dựng pháp luật - Bộ Tư pháp đã tham mưu Lãnh đạo Bộ trình Chính phủ xem xét để trình Quốc hội ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020), với nhiều đổi mới nhằm khắc phục căn bản những tồn tại hạn chế, nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong công tác xây dựng pháp luật. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật chứa đựng nhiều quy định có liên quan trực tiếp, góp phần vào việc phòng ngừa các hành vi cài cắm, lồng ghép lợi ích nhóm, cục bộ, tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật.
Đồng chí Nguyễn Hồng Tuyến nhấn mạnh, Ban cán sự đảng, Lãnh đạo Bộ Tư pháp đặc biệt quan tâm, chú trọng quán triệt, tăng cường nhận thức và ý thức trách nhiệm của cán bộ, công chức của Bộ Tư pháp về vai trò, tầm quan trọng của việc phòng ngừa nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong quá trình xây dựng pháp luật, cụ thể: Chính phủ tổ chức Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật và thi hành pháp luật (tháng 11/2020); Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp chủ trì Hội nghị quán triệt một số nội dung về công tác xây dựng pháp luật, thẩm định, góp ý, kiểm tra VBQPPL (tháng 5/2022); tập thể Lãnh đạo Bộ Tư pháp chủ trì Hội nghị về công tác xây dựng pháp luật (tháng 02/2023). Theo đó, công tác xây dựng pháp luật của bộ, ngành, địa phương nói chung và của Bộ Tư pháp nói riêng ngày càng đi vào nền nếp và đạt được một số kết quả như sau:
Về công tác lập đề nghị xây dựng VBQPPL
Nhìn chung công tác lập đề nghị xây dựng VBQPPL đã tuân thủ đúng trình tự, thủ tục theo quy định. Bộ Tư pháp và các bộ, cơ quan ngang bộ đã chủ động rà soát đường lối, chủ trương của Đảng, các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị; các văn bản chỉ đạo của Quốc hội; Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ… để nghiên cứu, lập đề nghị xây dựng mới hoặc sửa đổi, bổ sung các luật, nghị quyết của Quốc hội. Hồ sơ đề nghị được chuẩn bị đầy đủ, công phu, theo đúng quy định của Luật Ban hành VBQPPL. Việc đánh giá tác động của chính sách, lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động của văn bản ngày càng được chú trọng, qua đó góp phần nâng cao tính khả thi của VBQPPL, đồng thời cũng bảo đảm phòng ngừa lợi ích nhóm và nguy cơ tham nhũng, tiêu cực ngay từ giai đoạn hình thành chính sách.
Nội dung đề nghị xây dựng VBQPPL cơ bản bám sát và thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng; đáp ứng yêu cầu về nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Thực tiễn công tác lập dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm của Quốc hội cho thấy, hầu hết các đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết của Chính phủ đều được Quốc hội chấp thuận đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm.
.jpg)
Đồng chí Lê Thành Long, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp và các đồng chí Thứ trưởng Bộ Tư pháp: Nguyễn Khánh Ngọc, Mai Lương Khôi, Nguyễn Thanh Tịnh đồng chủ trì Hội nghịVề công tác soạn thảo, trình ban hành hoặc ban hành văn bản theo thẩm quyền
Công tác soạn thảo, trình ban hành hoặc ban hành văn bản theo thẩm quyền bảo đảm kịp thời, tuân thủ đúng trình tự, thủ tục Luật định. Về cơ bản, việc thành lập và hoạt động của Ban soạn thảo, Tổ biên tập các dự án, dự thảo được các bộ, ngành thực hiện đầy đủ, nghiêm túc. Theo đó, thành phần Ban soạn thảo, Tổ biên tập bảo đảm sự tham gia của đại diện các bộ, ngành, cơ quan, tổ chức có liên quan, các chuyên gia, nhà khoa học am hiểu các vấn đề chuyên môn liên quan đến dự án, dự thảo văn bản giúp huy động tối đa trí tuệ tập thể, bảo đảm tính khách quan và ngăn ngừa có hiệu quả việc cài cắm lợi ích nhóm vào dự án, dự thảo VBQPPL.
Về phía Bộ Tư pháp, việc tổ chức các cuộc họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập dự án, dự thảo VBQPPL do Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành được tiến hành theo đúng kế hoạch soạn thảo VBQPPL đã được Lãnh đạo Bộ phê duyệt, bảo đảm tuân thủ quy định của Luật Ban hành VBQPPL. Bên cạnh đó, trong quá trình soạn thảo các VBQPPL, các đơn vị thuộc Bộ được giao chủ trì soạn thảo đã chủ động lấy ý kiến Ban cán sự đảng Bộ Tư pháp đối với những nội dung lớn, quan trọng, phức tạp, nhạy cảm hoặc còn ý kiến khác nhau trong dự án, dự thảo VBQPPL trước khi đăng tải, lấy ý kiến. Đối với các dự án luật quan trọng, Bộ Tư pháp đều báo cáo Chính phủ... xin ý kiến về những chủ trương, chính sách lớn.
Về công tác lấy ý kiến đối với đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL
Công tác này đã có nhiều chuyển biến tích cực. Việc đăng tải công khai các đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL trên Cổng thông tin điện tử, Trang thông tin điện tử để lấy ý kiến Nhân dân, doanh nghiệp được các bộ, ngành, địa phương thực hiện nghiêm túc, bảo đảm thời hạn đăng tải theo quy định của Luật. Các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp được giao chủ trì tham mưu lập đề nghị, chủ trì soạn thảo đều đã thực hiện việc tổng hợp, nghiên cứu, tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến góp ý; đăng tải công khai báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến góp ý trên Cổng thông tin điện tử (như: dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Ban hành VBQPPL; dự án Luật Công chứng (sửa đổi)…)
Về công tác thẩm định đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL
Công tác thẩm định đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL được các đơn vị thuộc Bộ Tư pháp được tổ chức chặt chẽ, đúng quy định, chất lượng ngày càng được nâng cao. Ý kiến thẩm định tập trung giải quyết các điểm nghẽn, khắc phục, tháo gỡ khó khăn về sản xuất - kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hạn chế đặt ra các giấy phép, thủ tục không hợp lý có thể tạo cơ chế “xin - cho”; đồng thời bảo đảm thực hiện nghiêm yêu cầu “không lồng ghép các quy định về tổ chức bộ máy, biên chế vào các luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội không thuộc lĩnh vực tổ chức bộ máy nhà nước” (theo đúng Nghị quyết số 56/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội về tiếp tục cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả).
Kết quả thẩm định góp phần nâng cao chất lượng đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL, bảo đảm phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, qua đó có thể giúp phòng ngừa một cách có hiệu quả nguy cơ cài cắm lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực trong đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL.
.jpg)
Hình ảnh Hội nghị tại các điểm cầu
Nhìn chung, các quy định về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật bước đầu được hoàn thiện nhưng nằm rải rác ở nhiều văn bản và chủ yếu mang tính định hướng. Pháp luật hiện hành của Nhà nước cũng chưa có quy định cụ thể, trực tiếp về nhiệm vụ phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật, cũng như chưa có tiêu chí để xác định nội dung các chính sách, quy định có dấu hiệu lồng ghép, cài cắm lợi ích nhóm, tham nhũng, tiêu cực làm căn cứ cho việc phát hiện và xử lý các hành vi này trong thực tiễn.
Kiên quyết, kiên trì đấu tranh, đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật
Để tiếp tục nâng cao chất lượng, bảo đảm tiến độ xây dựng, ban hành VBQPPL và ngăn ngừa tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật, đồng chí Nguyễn Hồng Tuyến đã đề xuất nhiều giải pháp căn cơ, trong đó chú trọng một số giải pháp sau:
Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, công tác chỉ đạo, điều hành trong công tác xây dựng pháp luật, quán triệt, tăng cường nhận thức của cấp ủy, tổ chức đảng ở các cơ quan, đơn vị tham mưu lập đề nghị, soạn thảo, thẩm định VBQPPL về vai trò, tầm quan trọng và phạm vi, nội dung lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng đối với việc thể chế hóa kịp thời, chính xác chủ trương, đường lối của Đảng trong xây dựng VBQPPL và phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác này; chủ động, kịp thời báo cáo, xin ý kiến của các cấp ủy, tổ chức Đảng theo quy định; định kỳ, tổ chức Hội nghị toàn quốc về công tác xây dựng pháp luật cho cán bộ, công chức làm công tác xây dựng pháp luật, pháp chế của các bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương; nghiên cứu kỹ các văn bản của Đảng để hiểu đúng nội dung, mục đích, tinh thần của đường lối, chủ trương của Đảng trong văn kiện, quyết định, chỉ thị, kết luận.
Thứ hai, về tăng cường trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong xây dựng, ban hành VBQPPL, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức chủ trì lập đề nghị, soạn thảo, ban hành VBQPPL cần tăng cường chỉ đạo các đơn vị, cá nhân thường xuyên rà soát các chủ trương, đường lối của Đảng, VBQPPL của cơ quan nhà nước cấp trên và thực tiễn thi hành pháp luật để kịp thời đề xuất, soạn thảo, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành VBQPPL; bảo đảm công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quá trình lập đề nghị, soạn thảo, ban hành VBQPPL nhằm tạo điều kiện để Nhân dân tham gia ý kiến; thường xuyên quán triệt, nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức thuộc cơ quan, tổ chức mình về tầm quan trọng của công tác xây dựng, ban hành VBQPPL và việc phòng ngừa, ngăn chặn tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác này; phân công rõ trách nhiệm cho từng đơn vị, cá nhân trong nghiên cứu xây dựng, đề xuất chính sách và soạn thảo, trình VBQPPL; khắc phục triệt để tình trạng lùi, rút, chậm, nợ ban hành VBQPPL.
Đối với cơ quan chủ trì lập đề nghị, soạn thảo, các hồ sơ đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL phải được chuẩn bị kỹ lưỡng, bảo đảm đầy đủ về thành phần hồ sơ, hình thức, chất lượng của các tài liệu trong hồ sơ; Quá trình soạn thảo văn bản cần bám sát các chính sách đã được thông qua, tuân thủ nghiêm trình tự, thủ tục. Sau mỗi cuộc họp, Ban soạn thảo phải thông báo kết luận của Ban soạn thảo để làm cơ sở cho việc tiếp thu, chỉnh lý dự án, dự thảo VBQPPL; Thực hiện nghiêm việc đăng tải đề nghị, dự án, dự thảo VBQPPL để lấy ý kiến; tăng cường các phương pháp lấy ý kiến thực chất, hiệu quả, giải trình đầy đủ ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tăng cường truyền thông chính sách ngay trong quá trình lập đề nghị xây dựng VBQPPL; nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa các cơ quan trong quá trình xây dựng pháp luật, đặc biệt là giữa cơ quan chủ trì lập đề nghị xây dựng VBQPPL, soạn thảo dự án, dự thảo VBQPPL với Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ, các cơ quan của Quốc hội; nâng cao vai trò của Văn phòng Chính phủ trong việc tham mưu giải quyết các vấn đề còn ý kiến khác nhau trong dự án, dự thảo VBQPPL.
Đối với cơ quan chủ trì thẩm định, cần tiếp tục phát huy hình thức hội đồng thẩm định, hội đồng tư vấn thẩm định; tăng cường, huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học tham gia thẩm định đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL; huy động sự tham gia góp ý, phản biện của các tổ chức xã hội, tổ chức nghề nghiệp và các phương tiện thông tin đại chúng đối với dự án, dự thảo VBQPPL; chủ động bám sát quá trình xây dựng, ban hành các văn bản được phân công, thực hiện theo dõi ngay từ giai đoạn soạn thảo đến khi văn bản được thông qua, ký ban hành, trong đó, chú trọng kiểm soát đầu vào của hoạt động thẩm định và theo dõi sát việc tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm định trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý, thông qua dự án, dự thảo VBQPPL.
Với các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền được đề nghị tham gia góp ý kiến về đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL bảo đảm chất lượng nội dung của ý kiến góp ý theo đúng thời hạn tham gia góp ý kiến; tăng cường, phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội, góp ý dự thảo chính sách, pháp luật của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận, doanh nghiệp, hiệp hội và Nhân dân; phát huy vai trò của các cơ quan báo chí, truyền thông trong việc phát hiện, kiến nghị xử lý đối với hành vi tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm trong công tác xây dựng pháp luật.
Thứ ba, nâng cao năng lực, bản lĩnh chính trị cho cán bộ, công chức làm công tác xây dựng pháp luật; tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, công chức tham gia xây dựng pháp luật nhằm xây dựng văn hóa liêm chính trong thực thi công vụ, qua đó nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động đấu tranh phản bác những quan điểm sai trái, không để các thế lực phản động lợi dụng, tác động để cài cắm, làm sai lệch nội dung VBQPPL; thực hiện nghiêm quy định về tuyển dụng, tiếp nhận, bổ nhiệm, điều động, luân chuyển nhằm tăng cường, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác xây dựng pháp luật; thường xuyên tổ chức bồi dưỡng, tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ năng về xây dựng, ban hành VBQPPL cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác xây dựng pháp luật của Bộ Tư pháp và cán bộ pháp chế của các bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, xử lý các vi phạm trong quá trình xây dựng, ban hành VBQPPL; xác định rõ trách nhiệm đối với người đứng đầu các cơ quan, đơn vị chủ trì soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, xem xét, thông qua, ban hành VBQPPL; trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, cá nhân trong việc tham mưu xây dựng, ban hành văn bản trái pháp luật; phân công hợp lý, bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan có liên quan trong quá trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý dự án, dự thảo VBQPPL.
Thứ năm, về tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác xây dựng pháp luật: nghiên cứu xây dựng Cơ sở dữ liệu điện tử về hồ sơ, tài liệu trong quá trình lập đề nghị xây dựng VBQPPL, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, xem xét, thông qua dự án, dự thảo VBQPPL làm cơ sở để tham khảo, nghiên cứu; đồng thời là căn cứ để xác định trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong trường hợp phát sinh sai sót; nâng cấp, đổi mới Trang thông tin điện tử xây dựng pháp luật của Bộ Tư pháp; đổi mới các hình thức và phương pháp lấy ý kiến đối với đề nghị xây dựng VBQPPL, dự án, dự thảo VBQPPL thông qua ứng dụng công nghệ thông tin./.