Đó là hậu quả từ những khiếm khuyết của các qui định điều chỉnh hoạt động của DN, cần được khắc phục trong lần sửa đổi Luật DN lần này. Nhưng tại "Hội thảo tham vấn dự thảo Luật DN (sửa đổi)" do Viện nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ vừa tổ chức, các chuyên gia vẫn còn nghi ngại về khả năng gạt bỏ hết những rào cản trong hoạt động kinh doanh của những sửa đổi cơ bản trong Luật DN.
Theo các chuyên gia kinh tế, suốt 10 qua, các qui định của pháp luật về DN không ngừng gia tăng về mức độ "không cụ thể, không rõ ràng, không hệ thống, không hợp lý, không minh bạch, không tiên liệu trước được, không hiệu quả và không hiệu lực". Do đó, ngoài việc phải giải quyết những khó khăn, thách thức thương mại, DN còn phải lo “xin” cho đủ giấy phép, thủ tục pháp lý nếu muốn tránh được các rủi ro pháp lý để thực hiện quyền kinh doanh của mình và "chớp" thời cơ kinh doanh.
Vì thế, với những nội dung thay đổi cơ bản, dự thảo Luật DN (sửa đổi) hướng tới mục tiêu "đưa DN thực sự là công cụ kinh doanh rẻ hơn và an toàn hơn để hấp dẫn các nhà đầu tư, thu hút, huy động các nguồn lực vào sản xuất, kinh doanh". Trong đó, thay đổi đầu tiên và là một trong những thay đổi quan trọng nhất là đơn giản hóa, rút được 5 thủ tục và giảm đáng kể hồ sơ đăng ký thành lập DN. Đặc biệt qui định “không ghi ngành nghề kinh doanh trong giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh” xét về bản chất là sự thay đổi từ việc DN được tự do KD những gì đã đăng ký sang DN được quyền tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm như qui định tại điều 33 Hiến pháp 2013.
Sau đó phải kể đến những qui định được sửa đổi để tạo cho DN quyền tự do hơn, linh hoạt hơn trong việc thiết lập cơ cấu quản trị của mình, đồng thời thay đổi những qui định làm cho việc ra quyết định trong DN trở nên linh hoạt hơn, nhanh chóng, ít tốn kém hơn đối với hoạt động kinh doanh của DN; bảo vệ tốt hơn các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư thiểu số vốn đang là điểm rất kém trong đánh giá về môi trường kinh doanh của chúng ta. "Với thay đổi như thế, chúng ta hy vọng có thể tăng được 40 bậc trong xếp hạng môi trường kinh doanh" - một chuyên gia kinh tế đánh giá.
Bên cạnh đó, những thay đổi trong Luật DN (sửa đổi) làm cho chế độ minh bạch, công khai hóa trong DN, đặc biệt là những DN có sở hữu nhà nước với tiêu chuẩn như các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán, qui định rõ ràng hơn những đặc thù trong quản trị đối với DNNN (các DN mà Nhà nước có cổ phần trên 51% (cổ phần chi phối) với hy vọng vừa đảm bảo quyền tự chủ kinh doanh của DNNN, vừa phát huy vai trò của người đại diện chủ sở hữu tốt hơn, đặc biệt là hạn chế các DNNN trong việc đầu tư ra ngoài ngành. Cuối cùng là làm cho việc tổ chức lại và rút khỏi thị trường đơn giản và dễ dạng hơn, ít tốn kém hơn, tạo cho những người kinh doanh không may mắn, gặp thất bại thì có thể rút khỏi thị trường một cách thực sự, đảm bảo cho môi trường kinh doanh minh bạch và chất lượng hơn.
Ghi nhận những điểm đột phá của dự thảo Luật DN (sửa đổi) dự kiến sẽ đem lại cho hoạt động kinh doanh trong tương lai gần, song nghi ngại vẫn được đặt ra trước những vấn đề "chằng chịt" mà dự thảo Luật chưa "gỡ" được, thậm chí còn "né". Ông Đậu Anh Tuấn (Trưởng ban pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam nghi ngờ "hình như luật đang “né” vấn đề hậu kiểm vì khó?" trong khi thực trạng DN "có sinh nhưng bất tử", DN "ma" tung hoành đang phản ánh một lỗ hổng quản lý bởi công tác hậu kiểm đối với các DN hiện rất yếu. Còn ông Nguyễn Văn Tài - Chủ tịch Hiệp hội chè Việt Nam chưa yên tâm vì nhận thấy "dự thảo Luật DN (sửa đổi) mới chủ yếu giải quyết được những vấn đề trong thủ tục đăng ký kinh doanh và quản trị DN, vốn chỉ là một phần của cả quá trình hoạt động kinh doanh của nền kinh tế.
Hơn thế nữa, ông Vũ Văn Ngọc (Đại học Kinh tế quốc dân) vẫn lăn tăn khi dự thảo Luật "vẫn chỉ giải quyết các vấn đề của 24 năm trước (khi chuyển sang nền kinh tế thị trường) là khuyến khích thành lập DN, thay vì giải quyết vấn đề hiện nay là duy trì và phát triển DN". Phân tích các qui định của dự thảo Luật, ông Vũ Văn Ngọc nhận thấy, còn thiếu những qui định then chốt trong vấn đề quản trị DN, trao quyền phái sinh giữa công ty cho cổ đông, hợp đồng giữa công ty với bên ngoài... "Nếu với những qui định về thành lập này thì ai cũng muốn thành lập, trong khi vấn đề của chúng ta hiện nay là phát triển bền vững DN. Không thể chỉ có những DN vài năm lên rồi lại xuống, mà phải có nhiều DN phát triển đến cả trăm năm sau” - vị giảng viên Đại học Kinh tế quốc dân này mong muốn.
Như vậy, dự thảo Luật DN (sửa đổi) vẫn đang còn chờ sự "đổi mới tư duy" của các Bộ, ngành để thực sự đem lại được những thay đổi cho môi trường kinh doanh trước yêu cầu hội nhập./.
Huy Anh
Ông Nguyễn Đình Cung – Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế TƯ: "Giấy phép "con" được "sinh" ra trong việc thực thi luật"
Theo ông, những sửa đổi trong dự thảo Luật DN (sửa đổi) sẽ đem lại những thay đổi như thế nào cho hoạt động của các DN và môi trường kinh doanh ở nước ta?
Tôi thấy, lần này sửa đổi này có mấy điểm có đột phá về thể chế để giảm rủi ro cả về thương mại và pháp lý cho hoạt động kinh doanh của DN; giảm chi phí giao dịch và chi phí tuân thủ pháp luật cho DN; tạo cho DN tận dụng hết cơ hội và tiềm năng kinh doanh sẵn có của họ. Và trên cơ sở đó, chúng ta nâng hạng được về xếp hạng môi trường tự do kinh doanh mà hàng năm Ngân hàng thế giới đánh giá, ít nhất trong 2 chỉ số: về gia nhập môi trường và bảo vệ nhà đầu tư.
Còn những điểm nào dự thảo Luật DN (sửa đổi) chưa làm được?
Việc chưa làm được có lẽ không nằm trong luật, mà trong quá trình thực thi luật. Nhưng tôi thấy, để những thay đổi trong dự thảo Luật này phát huy được đầy đủ hiệu quả, hiệu lực sau khi Luật được ban hành thì cần hợp lý hóa, đơn giản hóa, giảm đến mức tối đa hệ thống các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, vì hệ thống các ngành nghề kinh doanh có điều kiện đang cản trở hoạt động của DN và giảm tác động của Luật DN hiện hành, đặc biệt trong thực hiện quyền tự do kinh doanh của DN. Điều cần làm nữa là phải xác định được những ngành nghề cấm kinh doanh, đưa ra được các nguyên tắc, chuẩn mực phải tuân thủ khi ban hành danh mục ngành, nghề cấm kinh doanh, ngành, nghề kinh doanh có điều kiện và phải có cơ chế kiểm soát việc ban hành, thực thi các qui định về ngành, nghề kinh doanh có điều kiện trên thực tế.
Theo ông, những sửa đổi đó có giải quyết được nạn giấy phép “con” trong hoạt động kinh doanh hay không?
Thực tế thời gian qua cho thấy, nhiều loại giấy phép "con" được "sinh" ra trong việc thực thi, áp dụng các qui định của Luật. Vì thế, loại bỏ được hay không giấy phép "con" phụ thuộc rất nhiều vào chính những người áp dụng pháp luật và cơ chế kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng.
Trân trọng cảm ơn ông!