Kỳ 3: Tăng trách nhiệm của các đương sự, rút ngắn thời gian tổ chức thi hành án
Chưa đề cao trách nhiệm của người được thi hành án
Một trong những thực tế được chỉ ra sau thời gian thi hành Luật THADS là người phải thi hành án thường không kê khai trung thực, không cung cấp đầy đủ thông tin về tài sản, điều kiện thi hành án nên gây khó khăn cho hoạt động xác minh của chấp hành viên. Tuy nhiên, hiện chưa có cơ chế và chế tài phù hợp để buộc người phải thi hành án phải tự giác thực hiện nghĩa vụ của mình.
Đối với người được thi hành án, Luật chưa thể hiện đúng nguyên tắc và tạo điều kiện, đề cao trách nhiệm của người được thi hành án chủ động thu thập chứng cứ chứng minh và tự bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình theo tinh thần của Nghị quyết số 49-NQ/TW; chưa phát huy được hiệu quả của việc xã hội hóa một số hoạt động THADS.
Một số quy định của Luật THADS chưa phát huy vai trò, trách nhiệm và sự chủ động của người được thi hành án nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình thi hành án mà thay vào đó lại giao trách nhiệm thực hiện cho chấp hành viên.
Do đó, dự thảo Luật đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, theo hướng tạo điều kiện để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động THADS, từ đó rút ngắn thời gian, giảm chi phí; đồng thời, cũng nhằm tăng tính chủ động và trách nhiệm của đương sự trong THADS, tăng chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm, chống đối, chây ỳ thi hành án.
Tăng chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm
Dự thảo cũng quy định quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong việc cung cấp thông tin dữ liệu và sử dụng các ứng dụng công nghệ thông tin để tiếp nhận các văn bản tống đạt, thông báo của cơ quan THADS trong quá trình tổ chức thi hành án.
Đồng thời, dự luật cũng có nhiều quy định tăng cường trách nhiệm của đương sự trong THADS, tăng chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm, chống đối, chây ỳ thi hành án. Trong đó, quy định rõ những hành vi vi phạm, cố tình chống đối, trì hoãn, trốn tránh, kéo dài việc tổ chức thi hành án làm cơ sở để xem xét trách nhiệm hành chính, hình sự theo quy định của pháp luật liên quan; rõ nghĩa vụ, trách nhiệm của đương sự phải thực hiện các thủ tục để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình trong quá trình thi hành án.
Dự luật cũng bổ sung quy định đầy đủ tư cách, quyền và nghĩa vụ của người thứ ba bảo đảm bằng tài sản của mình thực hiện nghĩa vụ cho người phải thi hành án. Đồng thời, tạo cơ chế để Thừa phát lại (Thừa hành viên) tham gia vào một số hoạt động THADS như xác minh điều kiện thi hành án, thực hiện việc thông báo thi hành án, phù hợp với chủ trương xã hội hóa một số hoạt động THADS của Đảng...
Với các quy định nêu trên, theo Bộ Tư pháp, sẽ rút ngắn thời gian tổ chức thi hành án, đặc biệt đối với các loại việc liên quan đến đất đai, thu hồi tài sản cho Nhà nước trong các vụ tham nhũng, kinh tế lớn. Bên cạnh đó, giảm bớt một phần gánh nặng kinh phí cho ngân sách nhà nước trong việc chi trả chi phí phục vụ tống đạt theo các phương thức truyền thống, xác minh điều kiện thi hành án.
Việc quy định đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ cho đương sự góp phần tạo điều kiện khuyến khích người phải thi hành án tự nguyện thi hành án, qua đó gia tăng hiệu quả THADS; bảo đảm các chi phí thi hành án được ấn định, ổn định, minh bạch và hợp lý cho người phải thi hành án.
Hơn 200 Văn phòng Thừa phát lại được thành lập
Báo cáo sơ kết 05 năm triển khai thi hành Nghị định số 08/2020/NĐ-CP ngày 08/01/2020 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại của Bộ Tư pháp cho biết, tính đến ngày 30/9/2024, cả nước có 422 Thừa phát lại, tăng hơn 120 Thừa phát lại so với số liệu năm 2019. Các Thừa phát lại được bổ nhiệm theo Nghị định số 08/2020/NĐ-CP đều có trình độ cử nhân luật trở lên; đều qua đào tạo, bồi dưỡng nghề Thừa phát lại, có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm trong lĩnh vực pháp luật và tư pháp, trong đó phần lớn đã là luật sư, thẩm phán, điều tra viên, chấp hành viên… Việc hành nghề của các Thừa phát lại cơ bản bảo đảm tuân thủ pháp luật; đa số Thừa phát lại có đạo đức nghề nghiệp, tâm huyết và chuyên tâm với nghề.
Nhìn chung, hoạt động của các Văn phòng Thừa phát lại hiện nay đã đáp ứng tốt hơn nhu cầu của xã hội, người dân. Ngoài 13 địa phương trước đây đã thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại, đến hết tháng 9/2024, có thêm 37 địa phương khác đã thành lập Văn phòng Thừa phát lại. Hiện có 207 Văn phòng Thừa phát lại được thành lập tại 51 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, tăng hơn 118 Văn phòng Thừa phát lại so với số liệu năm 2019 (gấp hơn 2 lần). |
.jpg)
Bà Phan Minh Thủy.
Bà Phan Minh Thủy, Trưởng phòng Tư vấn chính sách và Pháp luật (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI): Đánh giá cao việc bổ sung quy định cho phép người được thi hành án tự mình xác minh điều kiện thi hành án
Về cơ bản, chúng tôi nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Thi hành án dân sự. Dưới góc độ của cộng đồng doanh nghiệp, chúng tôi cho rằng việc sửa đổi Luật lần này có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc hoàn thiện thể chế về thi hành án dân sự, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, của doanh nghiệp, cũng như là cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam.
Về xác minh điều kiện thi hành án. Đây là một trong những giai đoạn khó khăn và gây mất nhiều thời gian nhất trong quá trình thi hành án dân sự. Chúng tôi đánh giá cao việc dự thảo đã bổ sung quy định theo hướng là cho phép người được thi hành án tự mình xác minh hoặc ủy quyền cho người khác xác minh điều kiện thi hành án. Chúng tôi cho rằng quy định này sẽ phát huy được tính chủ động của người được thi hành án và cũng như xã hội hóa được hoạt động xác minh điều kiện thi hành án.
Tuy nhiên, chúng tôi đề nghị Ban soạn thảo cần nghiên cứu, bổ sung các quy định về trình tự, thủ tục cũng như là giá trị pháp lý của kết quả xác minh do người được thi hành án tự mình thực hiện hoặc ủy quyền cho người khác thực hiện. Có như vậy, quy định này mới có thể được thực hiện một cách hiệu quả trên thực tế.
Bên cạnh đó, chúng tôi ủng hộ việc dự thảo mở rộng phạm vi người đại diện trong thi hành án. Quy định này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các bên trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình và cũng phù hợp với quy định của Bộ luật Dân sự.
Ông Vũ Hồng Dương.
Ông Vũ Hồng Dương, Phó Trưởng Thi hành án dân sự TP Hà Nội: Pháp luật hiện hành chưa đề cao ý thức và trách nhiệm của các bên liên quan
Về phía người dân và các bên liên quan, pháp luật hiện hành vẫn còn mang nặng tính "bao cấp", chưa đề cao ý thức và trách nhiệm của họ. Một bị cáo chỉ phải nộp 200.000 đồng án phí, nhưng để thu được số tiền này, chúng tôi phải thực hiện hàng loạt thủ tục tốn kém hơn rất nhiều. Hay việc cơ quan điều tra thu giữ những giấy tờ tùy thân không cần thiết, rồi đẩy gánh nặng tìm người trả lại cho cơ quan thi hành án. Cần có cơ chế để nâng cao trách nhiệm của các bên, giảm gánh nặng cho Nhà nước.
Chúng tôi cũng tha thiết đề nghị nâng cao quyền tiếp cận thông tin cho chấp hành viên. Dù luật đã quy định, nhưng trên thực tế, việc các cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin rất chậm, không đầy đủ. Đặc biệt, có thể nói, 100% sổ đỏ hiện nay đều không khớp với thực tế và đây là nguyên nhân chính dẫn đến khiếu nại, tố cáo. Chúng tôi mong muốn được trao quyền tiếp cận và sử dụng các cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai để có thông tin xác thực, đồng thời cần có cơ chế bảo vệ chấp hành viên khi xử lý các tài sản có thông tin chưa thống nhất.
Về chủ trương xã hội hóa, chúng tôi rất ủng hộ. Nhưng chúng ta phải thẳng thắn nhìn nhận, cơ quan nhà nước thực thi nhiệm vụ hiện còn rất khó khăn thì các Văn phòng Thừa phát lại, hoạt động theo cơ chế doanh nghiệp, sẽ đối mặt với thách thức lớn hơn rất nhiều. Do đó, cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể, tạo điều kiện để Văn phòng Thừa phát lại có thể tồn tại và phát triển, san sẻ gánh nặng với hệ thống thi hành án công.
Tạo cơ chế xác minh song hành của đương sự
Luật THADS sửa đổi, bổ sung năm 2014 quy định chấp hành viên chịu trách nhiệm xác minh điều kiện thi hành án và ngân sách nhà nước phải chịu chi phí. Quy định này tạo ra áp lực lớn cho ngân sách nhà nước, làm cho người được thi hành án không chủ động hoặc phối hợp, hỗ trợ chấp hành viên tìm kiếm các thông tin, không sẵn sàng chi trả chi phí cho dịch vụ xác minh của Thừa phát lại. Do đó, để bảo đảm các quy định về xác minh điều kiện thi hành án thực hiện được trong thực tế, góp phần rút ngắn thời gian thi hành án, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, sẽ sửa đổi, bổ sung theo hướng tạo cơ chế xác minh song hành của đương sự (tự mình hoặc ủy quyền cho Thừa phát lại) và của cơ quan THADS. Cơ quan THADS sẽ là người quyết định việc lựa chọn và sử dụng kết quả xác minh để làm căn cứ tổ chức thi hành án. |
Thục Quyên
(Còn tiếp)
Bình An