Kể từ ngày 01/01/2017, Bộ luật dân sự năm 2015 (BLDS 2015) có hiệu lực thi hành; các luật liên quan khác như Luật Hộ tịch năm 2014, Luật Căn cước công dân năm 2014 được triển khai thi hành các nội dung liên quan phải tuân thủ theo tinh thần phù hợp với BLDS 2015.
Liên quan đến việc đặt tên, theo quy định tại khoản 2 Điều 26 BLDS 2015, việc đặt tên bị hạn chế trong trường hợp xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự quy định tại Điều 3 của Bộ luật này. Tên của công dân Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam; không đặt tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ.
Việc BLDS 2015 quy định cụ thể về đặt tên như vậy nhằm tạo cơ sở pháp luật thống nhất cho việc xây dựng, cập nhật và sử dụng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo Luật Căn cước công dân năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành (gồm các thông tin như: Số định danh cá nhân; họ và tên; ngày, tháng, năm sinh; giới tính; nơi sinh; chứng minh nhân dân; mã số thuế cá nhân; trình độ học vấn...). Tại thời điểm này, Bộ Tư pháp đã phối hợp với Bộ Công an (Cục Cảnh sát đăng ký, quản lý cư trú và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư) triển khai thí điểm phần mềm đăng ký khai sinh, cấp Số định danh cá nhân cho trẻ em từ 01/01/2016 tại một số địa phương với kết quả bước đầu rất khả quan, được nhiều người dân ghi nhận và ủng hộ. Đồng thời, Dự án Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 2173/QĐ-BTP ngày 11/12/2015 sẽ được triển khai trong tháng 9/2016 này.
Tuy nhiên, thực tế hiện này cho thấy, ở một số địa phương, đặc biệt là ở một số huyện miền núi như Tây Giang, Nam Trà My ở tỉnh Quảng Nam đã xuất hiện những cái tên nghe “rất quen” nhưng cũng “rất lạ” trong một số cộng đồng dân tộc thiểu số. Tên cá nhân được đặt theo trào lưu cảm tính hoặc theo sở thích nhất thời của một số người. Vì yêu thích một diễn viên điện ảnh ngoại nổi tiếng hay một cầu thủ bóng đá siêu hạng nước ngoài nào đó là người ta có thể đặt tên cho con mình theo tên của diễn viên, cầu thủ nước ngoài đó, như Rô nan đô, Méc xi ... Thậm chí đôi khi chỉ vì thích một loại xe máy nào đó người ta cũng có thể đặt tên con theo loại xe họ thích như Toyota, Honda… Từ ngày 01/01/2017 trở đi, khi BLDS 2015 có hiệu lực thi hành, thì những cái tên theo kiểu này sẽ không còn được pháp luật cho phép đặt nữa.
Vấn đề đặt ra là, những cái tên của công dân Việt Nam không phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam, tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ đã được đặt trước thời điểm ngày 01/01/2017, sẽ được cập nhật vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư như thế nào? Trường thông tin về “Họ và tên” trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước công dân đã được xây dựng có cho phép nhập thông tin về họ tên không phù hợp với quy định của BLDS 2015? Đây là vấn đề liên quan trực tiếp đến quyền lợi của người dân khi được cấp thẻ Căn cước công dân, vì thẻ Căn cước công dân khi được cấp không thể ghi tên của công dân không phù hợp với quy định của pháp luật.
Thực tế nêu trên đặt ra trách nhiệm quan trọng và cấp bách cho ngành Tư pháp và các ngành có liên quan là làm sao xử lý hướng dẫn kịp những trường hợp đã đặt tên không phù hợp với pháp luật để họ được chọn tên và đặt lại tên theo đúng quy định, nhằm bảo đảm đến thời điểm chậm nhất là đến 31/12/2019 phải hoàn thành để đưa vào Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Cơ sở dữ liệu căn cước công dân, đảm bảo sự quản lý nhà nước đồng bộ thống nhất đối với tất cả mọi công dân Việt Nam./.
Minh Tâm