Thực hiện chức năng kiểm tra việc chấp hành pháp luật trong lĩnh vực thương mại, Đội Quản lý thị trường chống hàng giả thuộc Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T phối hợp cùng các cơ quan chức năng tiến hành kiểm tra đột xuất tại nhà ở và là địa điểm kinh doanh của DNTN thương mại H. Việc kiểm tra được thực hiện theo Quyết định và Phương án Kiểm tra của Đội trưởng Đội Quản lý thị trường chống hàng giả. Kết quả kiểm tra đã tạm giữ hàng hóa vi phạm gồm rượu, bia, thuốc lá các loại do không có hóa đơn chứng từ và không có dán tem nhập khẩu. Qua quá trình xác minh của các cơ quan có thẩm quyền, Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T kết luận DNTN thương mại H đã có hành vi vi phạm hành chính:
1. Buôn bán hàng nhập khẩu (gồm bia, rượu) không có hóa đơn chứng từ kèm theo được quy định tại Điểm k, Khoản 1, Điều 17 Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
2. Buôn bán hàng cấm là thuốc là điếu nhập lậu không dán tem nhập khẩu và không có chứng từ hóa đơn kèm theo được quy định tại Điểm g, Khoản 1, Điều 25 Nghị định số 185/2013/NĐ-CP ngày 15/11/2013 của Chính phủ.
Với hành vi, hình thức và mức độ vi phạm hành chính của DNTN thương mại H, Đội Quản lý thị trường chống hàng giả đề xuất Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T tham mưu Chủ tịch UBND tỉnh có quyết định xử phạt hành chính đối với DNTN thương mại H với hình thức phạt chính là phạt tiền, tổng mức tiền phạt 140.000.000 đồng (cho cả 02 hành vi nêu trên) và hình thức xử phạt bổ sung là tịch thu toàn bộ số lượng rượu, bia, thuốc lá đã bị tạm giữ. Trong thời gian này thì chủ DNTN thương mại H có đơn khiếu nại việc kiểm tra của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trườngf tỉnh T vì cho rằng Đội này đã vi phạm về trình tự, thủ tục và thẩm quyền khám xét chỗ ở theo quy định tại Điểm b, Khoản 5, Điều 22 Thông tư số 09/2013/TT-BCT ngày 02/5/2013 của Bộ Công thương quy định về hoạt động kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính của Quản lý thị trường và Khoản 2, Điều 129 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Căn cứ pháp lý mà chủ DNTN thương mại H viện dẫn là: Điểm b, Khoản 5, Điều 22 Thông tư số 09/2013/TT-BCT quy định: “Kiểm tra hàng hóa, dụng cụ sản xuất, kinh doanh; kiểm tra hiện trường nơi sản xuất, buôn bán, lưu giữ hàng hóa có liên quan đến nội dung kiểm tra. Trường hợp đối tượng hoặc người có liên quan của đối tượng được kiểm tra trốn tránh hoặc cản trở việc kiểm tra hiện trường nơi sản xuất, buôn bán, lưu giữ hàng hóa mà có căn cứ cho rằng ở nơi đó có cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính cần phải kiểm tra, thu giữ thì đề xuất với người có thẩm quyền ban hành quyết định khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính”. Trong khi đó, Khoản 2, Điều 129 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định: “Những người được quy định tại Khoản 1 Điều 123 Luật này có quyền quyết định khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính; trong trường hợp nơi cất giấu tang vật, phương tiện là chỗ ở thì đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện xem xét, quyết định”. Như vậy, căn cứ các quy định nêu trên thì việc kiểm tra của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T chỉ được tiến hành tiến hành kiểm tra, khám xét tại DNTN thương mại H trên cơ sở phải có Quyết định của Chủ tịch UBND thành phố N, tỉnh T (nơi DNTN thương mại H đang hoạt động) thì mới hợp pháp. Trong khi đó, việc tiến hành kiểm tra sau đó khám và tạm giữ tang vật vi phạm chỉ được tiến hành trên cơ sở là Quyết định và Phương án Kiểm tra của Đội trưởng Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T là không hợp pháp, trình tự, thủ tục và thẩm quyền khám xét chỗ ở theo quy định. Bởi vì, trong trường hợp này thì việc tiến hành kiểm tra được thực hiện tại nơi được DNTN thương mại H đăng ký làm trụ sở chính để thực hiện việc kinh doanh theo quy định của Luật Doanh nghiệp, nhưng cũng là nhà ở của hộ gia đình chủ doanh nghiệp. Do đó, DNTN thương mại H không chấp nhận việc kiểm tra và nội dung xử phạt như đề xuất của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tinh T. Về vấn đề này thì hiện nay có 2 quan điểm khác nhau. Cụ thể:
- Quan điểm thứ nhất: Không đồng ý với nội dung khiếu nại của chủ DNTN thương mại H. Nghĩa là, việc tiến hành kiểm tra của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T được căn cứ trên cơ sở Quyết định và Phương án Kiểm tra của Đội trưởng Đội Quản lý thị trường chống hàng giả là hợp pháp, đúng quy trình, thủ tục, thẩm quyền kiểm tra, khám và tạm giữ tang vật vi phạm hành chính theo quy định. Bởi vì, trong trường hợp này, Đội Quản lý thị trường chống hàng giả chỉ kiểm tra, khám và tạm giữ tang vật vi phạm hành chính tại trụ sở chính của DNTN thương mại H theo phạm vi mà Giấy Chứng nhận đăng ký kinh doanh đã được cơ quan có thẩm quyền cấp. Việc xác định này được căn cứ theo quy định tại Khoản 1, Điều 35 Luật Doanh nghiệp năm 2005. Cụ thể, Khoản 1, Điều 35 quy định: “Trụ sở chính của doanh nghiệp là địa điểm liên lạc, giao dịch của doanh nghiệp; phải ở trên lãnh thổ Việt Nam, có địa chỉ được xác định gồm số nhà, tên phố (ngõ phố) hoặc tên xã, phường, thị trấn, huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; số điện thoại, số fax và thư điện tử (nếu có)”. Như vậy, phạm vi địa điểm mà Đội Quản lý thị trường chống hàng giả chỉ kiểm tra, khám và tạm giữ tang vật vi phạm hành chính là trụ sở chính của DNTN thương mại H, không phải là nhà ở nên không cần thiết phải có quyết định khám chỗ ở của Chủ tịch UBND thành phố N, tỉnh T. Vì vậy, đề xuất biện pháp xử lý của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả đối với hành vi vi phạm hành chính của DNTN thương mại H là phù hợp, đúng quy định của pháp luật.
- Quan điểm thứ hai: Đồng ý với nội dung khiếu nại của chủ DNTN thương mại H. Nghĩa là quy trình, thủ tục kiểm tra của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T là không hợp pháp, trái thẩm quyền mà cần phải có quyết định khám chỗ ở của Chủ tịch UBND thành phố N, tỉnh T. Bởi vì, trong trường hợp này việc kiểm tra, khám, tạm giữ tang vật vi phạm được tiến hành tại nhà ở của chủ DNTN thương mại H. Quan điểm này được căn cứ trên cơ sở quy định tại Điều 1, Luật Nhà ở năm 2005 là: “Nhà ở theo quy định của Luật này là công trình xây dựng với mục đích để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân”. Như vậy, theo quy định này thì Nhà nước chỉ thừa nhận mục đích duy nhất của nhà ở là để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân. Vì vậy, tất cả các hoạt động có liên quan đến việc sử dụng công năng của công trình, kiến trúc này của hộ gia đình, cá nhân đều có thể xem là mục đích để ở (nhà ở). Mặt khác, pháp luật không quy định cấm các cá nhân, hộ gia đình dùng chỗ ở của mình làm trụ sở, nơi tiến hành các hoạt động kinh doanh theo quy định của Luật Doanh nghiệp. Do đó, trong trường hợp này cần phải hiểu là chủ DNTN thương mại H dùng nhà ở để làm trụ sở chính kinh doanh nhằm mục đích phục vụ cho các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình mình. Vì vậy, đề xuất biện pháp xử lý của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả đối với hành vi vi phạm hành chính của DNTN thương mại H là không phù hợp, không đúng quy định của pháp luật vì có vi phạm về quy trình, thủ tục và thẩm quyền kiểm tra, khám và tạm giữ tang vật vi phạm hành chính mà cần phải xử lý bằng biện pháp khác.
Từ 2 quan điểm nêu trên, hiện nay, Chủ tịch UBND tỉnh T chưa thể ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm của DNTN thương mại H như đề xuất của Đội Quản lý thị trường chống hàng giả - Chi cục Quản lý thị trường tỉnh T vì không vững chắc cơ sở pháp lý về quy trình, thủ tục, thẩm quyền kiểm tra, khám và tạm giữ tang vật vi phạm hành chính và quyết định xử lý hành chính có thể bị hủy nếu chủ DNTN thương mại H khởi kiện.
Để tháo gỡ những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn thi hành pháp luật, mong nhận được sự trao đổi của quý đọc giả để làm sáng tỏ thêm vấn đề vướng mắc này.
Lê Kim Chinh