Để triển khai thực hiện có hiệu quả Pháp lệnh về tổ chức và hoạt động hoà giải cơ sở; Chương trình phối hợp số 1285/CTPH-BTP-BTTUBTƯMTTQVN ngày 24/4/2009 giữa Bộ Tư pháp và Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về tăng cường thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở; Luật hòa giải ở cơ sở; Sở Tư pháp tỉnh Lai Châu đã chủ động tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Kế hoạch số 01/KH-UBND ngày 02/01/2014 về triển khai Luật hòa giải ở cơ sở và chỉ đạo công tác hòa giải ở cơ sở trong Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật; công tác hòa giải ở cơ sở hàng năm của tỉnh. Sau khi có Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT-CP-UBTUMTTQVN ngày 18/11/2014 của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam hướng dẫn phối hợp thực hiện một số quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở, Sở Tư pháp và Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố (sau đây gọi là UBND cấp huyện) đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về công tác hòa giải ở cơ sở.
Trong 09 năm qua, việc tuyên truyền, phổ biến Pháp lệnh, Luật hoà giải ở cơ sở đã được Sở Tư pháp, Ban thường trực Ủy ban mặt trận tổ quốc tỉnh và Ủy ban nhân dân cấp huyện tổ chức bằng nhiều hình thức như mở hội nghị, các lớp tập huấn nghiệp vụ, lồng ghép trong các buổi sinh hoạt, họp bản về công tác hòa giải ở cơ sở. Đã tổ chức 01 Hội nghị của tỉnh giới thiệu Luật hòa giải ở cơ sở cho lãnh đạo các sở, ban, ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện và báo cáo viên pháp luật cấp tỉnh; Sở Tư pháp đã tổ chức được 10 hội nghị cho hơn 1.000 đối tượng là công chức tư pháp - hộ tịch, tổ trưởng tổ hòa giải ở cơ sở; cấp huyện, cấp xã đã tổ chức triển khai được 1.017 cuộc cho 44.998 lượt tổ viên tổ hòa giải tham gia.
Ngoài ra, việc phổ biến, quán triệt nội dung cơ bản pháp luật về hòa giải ở cơ sở và kỹ năng, nghiệp vụ về hòa giải cơ sở được thực hiện thông qua việc biên soạn, cấp phát các tài liệu để các hòa giải viên nghiên cứu tím hiểu.
Hằng năm, Sở Tư pháp tỉnh Lai Châu ban hành văn bản chỉ đạo Phòng Tư pháp các huyện, thành phố tích cực phối hợp với Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng cấp hướng dẫn Ủy ban nhân dân các xã, phường, thị trấn phối hợp Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã trong việc rà soát, thành lập, kiện toàn tổ hòa giải và công nhận, cho thôi tổ trưởng tổ hòa giải, hòa giải viên theo quy định của pháp luật về hòa giải và Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT-CP-UBTUMTTQVN ngày 18/11/2014 của Chính phủ và Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam Hướng dẫn phối hợp thực hiện một số quy định của pháp luật về hòa giải ở cơ sở.
Việc củng cố, kiện toàn tổ hòa giải và đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở được các huyện, thành phố chỉ đạo Ủy ban nhân dân các xã, phường, thị trấn thực hiện thường xuyên, đối tượng được lựa chọn, bầu làm tổ trưởng tổ hòa giải, hòa giải viên là những người có uy tín, năng lực, nhiệt tình, có sự am hiểu pháp luật. Trước năm 2009, số lượng tổ hòa giải là 994 với 4.148 hòa giải viên, đến năm 2011 là 1.138 tổ hòa giải với 5.547 hòa giải viên (tăng so với năm 2009 là 144 tổ hòa giải, 1399 hòa giải viên). Hiện nay trên địa bàn tỉnh Lai Châu có 1.443 tổ hòa giải với 5.841 hòa giải viên (tăng so với năm 2009 là 449 tổ hòa giải, 1693 hòa giải viên).
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp của tỉnh Lai Châu còn chỉ đạo việc triển khai thực hiện công tác hoà giải ở cơ sở trong các phong trào, cuộc vận động tại cộng đồng dân cư như: cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, “Toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc”, “Phong trào thi đua đoàn kết sáng tạo”… nhằm gắn công tác hòa giải ở cơ sở với nhiệm vụ phát triển văn hóa - xã hội của địa phương, đưa kết quả thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở thành một tiêu chí trong đánh giá thực hiện cuộc vận động, góp phần động viên, tôn vinh, nhân rộng các mô hình, điển hình về hòa giải ở cơ sở. Tích cực phối hợp với chính quyền vận động nhân dân giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn trong gia đình, khu dân cư bằng biện pháp hòa giải, khuyến khích những thành viên của gia đình mình và những cá nhân có uy tín, có chuyên môn và kinh nghiệm hòa giải tham gia tổ hòa giải.
Năm 2016, thực hiện Quyết định số 500/QĐ-BTP ngày 28/3/2016 của Bộ Tư pháp về Kế hoạch tổ chức Hội thi hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ III, Sở Tư pháp phối hợp với Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh và một số cơ quan liên quan đề xuất Ủy ban nhân dân tỉnh Lai Châu ban hành Kế hoạch số 712/KH-UBND ngày 21/4/2016 về tổ chức Hội thi hòa giải viên giỏi tỉnh năm 2016. Ban tổ chức Hội thi đã trao giải nhất, 02 giải nhì, 05 giải ba và 8 giải khuyến khích; đặc biệt, Ban tổ chức Hội thi đã trao 04 giải chuyên đề cho 04 đội, gồm: đội thi có phần thi giới thiệu hay nhất; đội thi có phần thi lý thuyết tốt nhất; đội thi có phần xử lý tình huống tốt nhất và đội dự thi có phần Tiểu phẩm hay nhất. Hội thi hòa giải viên giỏi tỉnh Lai Châu đã tạo điều kiện để các Hòa giải viên ở cơ sở giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở, đồng thời biểu dương và tôn vinh những điển hình xuất sắc trong công tác hòa giải ở cơ sở; góp phần thực hiện có hiệu quả Luật hòa giải ở cơ sở và các văn bản hướng dẫn thi hành; đồng thời qua Hội thi đã phổ biến một số lĩnh vực pháp luật có liên quan trực tiếp tới Nhân dân như: Luật hôn nhân và gia đình; Luật phòng, chống bạo lực gia đình; Luật bảo vệ môi trường; Bộ luật dân sự, .., từ đó góp phần nâng cao hiểu biết pháp luật cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân trên địa bàn tỉnh.
Đồng thời Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp xã đã phối hợp với Ủy ban nhân dân cùng cấp hướng dẫn, chỉ đạo khu dân cư đưa nội dung thực hiện pháp luật về hòa giải ở cơ sở vào xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước, trong đó đề ra các biện pháp duy trì, bảo vệ trật tự an toàn xã hội; phát hiện kịp thời và đấu tranh với mọi hành vi vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội, giải quyết những mâu thuẫn, giữ gìn đoàn kết trong cộng đồng dân cư, góp phần hỗ trợ tích cực cho hoạt động quản lý nhà nước bằng pháp luật, giảm thiểu những tác động tiêu cực phát sinh, thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, xây dựng đời sống văn hóa trong các khu dân cư.
Nguyễn Oanh