Trong quá trình phát triển của ngành Tư pháp thì tổ chức trợ giúp pháp lý được thành lập muộn nhất nhưng cũng đã đi qua chặng đường 20 năm hình thành và phát triển với nhiều thuận lợi và không ít khó khăn.
Trong chặng đường 20 năm hình thành và phát triển vừa qua, Trung tâm Trợ giúp pháp lý (TGPL) nhà nước thuộc Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai đã tập trung khắc phục mọi khó khăn, năng động, sáng tạo nỗ lực học hỏi để xây dựng tổ chức ngày càng phát triển. Quá trình hoạt động, Trung tâm đã đạt được những kết quả rất quan trọng trên tất cả các mặt công tác với số vụ việc ấn tượng. Có thể thấy Trung tâm TGPL đã trải qua 2 giai đoạn chính là giai đoạn 1997-2006, trước khi Luật TGPL ra đời, đây là giai đoạn Trung tâm TGPL từng bước xây dựng đội ngũ, hình thành bộ máy tổ chức nhưng chỉ có ở cấp tỉnh, chưa có ở cấp huyện, chưa có chức danh Trợ giúp viên pháp lý. Giai đoạn từ năm 2007 đến nay, Trung tâm TGPL nhà nước tiếp tục đẩy mạnh công tác củng cố kiện toàn tổ chức bộ máy và thành lập Chi nhánh TGPL đặt ở tất cả các huyện và thành phố Lào Cai đồng thời phát triển đội ngũ người thực hiện TGPL gồm Trợ giúp viên pháp lý và cộng tác viên TGPL đáp ứng theo yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới. Hiện nay Trung tâm TGPL Nhà nước thuộc Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai có 35 cán bộ viên chức, trong đó có 15 Trợ giúp viên pháp lý. Trung tâm có 04 phòng chuyên môn, nghiệp vụ gồm Phòng hành chính - tổng hợp, Phòng pháp luật Hình sự - hành chính, Phòng pháp luật Dân sự - đất đai, Phòng pháp luật Lao động – xã hội và 09 chi nhánh trực thuộc Trung tâm đặt tại 08 huyện và thành phố Lào Cai, mỗi chi nhánh được bố trí từ 1 – 3 cán bộ.
Về thực hiện các vụ việc trợ giúp pháp lý đã đạt được nhiều kết quả với những con số ấn tượng, theo thống kê từ khi thành lập trung tâm (5/1998) đến nay, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lào Cai đã thực hiện tổng số
29.206 vụ việc cho
29.628 người, trong đó số vụ việc tư vấn pháp luật là 26.776 vụ (chiếm 91,7%), số vụ việc tham gia tố tụng là 2.387 vụ (chiếm 8,17%), số vụ kiến nghị là 34 vụ, hòa giải 08 vụ, đại diện ngoài tố tụng 01 vụ. Số vụ việc thực hiện tại trụ sở trung tâm là 10.190 vụ (34,9%), số vụ việc thực hiện tại trụ sở chi nhánh là 5.525 vụ (18,9%), số vụ việc thực hiện qua TGPL lưu động là 12.379 vụ (42,4%), số vụ việc thực hiện qua sinh hoạt Câu lạc bộ TGPL là 1.112 vụ (3,8%). Số vụ việc do Trợ giúp viên pháp lý thực hiện là 9.225 vụ (31,6%), số vụ việc do Luật sư CTV thực hiện là 537 vụ (2,83%); số vụ việc do các Cộng tác viên khác thực hiện là 19.444 vụ (65,57%). Các yêu cầu trợ giúp pháp lý bằng hình thức tư vấn pháp luật đều được đáp ứng kịp thời, tỷ lệ giải quyết là 100%; tỷ lệ vụ án có Trợ giúp viên pháp lý, Luật sư cộng tác viên tham gia từ giai đoạn điều tra, khởi tố trong các năm từ 2007 đến 2011 chiếm 40%, từ năm 2012 đến 2017, chiếm từ 85% - 90% trên tổng số vụ việc tham gia tố tụng đã thực hiện; số vụ việc kiến nghị trong thời gian qua tuy ít nhưng tỷ lệ vụ kiến nghị thi hành pháp luật được giải quyết triệt để là 100%, các cơ quan chức năng khi nhận được kiến nghị của Trung tâm TGPL đã tiến hành xem xét giải quyết vụ việc và có văn bản trả lời trung tâm trong đúng thời hạn quy định. Chất lượng vụ việc trợ giúp pháp lý được đánh giá theo các tiêu chí của Bộ tiêu chuẩn ban hành kèm theo Thông tư số 02/2013/TT-BTP ngày 05/01/2013 của Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Qua đánh giá, các vụ việc đã thực hiện đều đạt chất lượng tốt, không có vụ việc nào thực hiện TGPL sai, gây thiệt hại cho đối tượng. Hồ sơ thực hiện vụ việc đều được các Trợ giúp viên, CTV thực hiện theo đúng quy định, trung tâm đã tiến hành vào sổ thụ lý vụ việc và lưu trữ theo quy trình ISO đảm bảo tiện lợi cho việc tra cứu, khai thác khi cần thiết. Trung tâm còn thực hiện tốt nhiều nhiệm vụ chuyên môn khác và tham gia tích cực vào các hoạt động từ thiện, xã hội, xây dựng nông thôn mới.
Sau 20 năm hình thành, phát triển, Trung tâm TGPL ban đầu chỉ có 04 cán bộ được bố trí 02 phòng làm việc tại Sở Tư pháp, đã từng bước vươn lên trở thành một trong những đơn vị sự nghiệp trực thuộc Sở có trụ sở làm việc độc lập, có phương tiện hoạt động riêng và đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp; là một trong số ít các trung tâm TGPL trên phạm vi toàn quốc có cơ cấu tổ chức bộ máy tương đối hoàn thiện bố trí ở tỉnh và tất cả các huyện, thành phố đều có chi nhánh hoạt động; đội ngũ Trợ giúp viên pháp lý chuyên nghiệp, năng động, nhiệt tình, cung cấp dịch vụ pháp lý có chất lượng tốt, sau khi bổ nhiệm các Trợ giúp viên pháp lý đều tham gia tố tụng ngay đảm bảo chỉ tiêu vụ việc Bộ Tư pháp giao. Ngày nay, trong sự nghiệp Đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, ngành Tư pháp Lào Cai nói chung và tổ chức thực hiện TGPL trên địa bàn tỉnh nói riêng vẫn không ngừng tự đổi mới toàn diện, tiếp tục nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn, trình độ lý luận chính trị của đội ngũ cán bộ công chức, viên chức; đáp ứng mọi yêu cầu đổi mới, cải cách Tư pháp, vững vàng hội nhập khu vực và thế giới.
Nhìn lại chặng đường 20 năm triển khai thực hiện chính sách TGPL trên địa bàn tỉnh Lào Cai, với khẩu hiệu “
Luôn luôn đi cùng dân”, Trung tâm TGPL nhà nước thuộc Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai đã luôn cố gắng nỗ lực bằng mọi biện pháp để hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao, được ghi nhận bằng các danh hiệu khen thưởng cao quý như: được Chủ tịch nước tặng “
Huân chương lao động hạng Ba”, Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh, Bộ Tư pháp tặng Bằng khen, danh hiệu tập thể lao động xuất sắc. Những kết quả đó đã góp phần đưa chủ trương chính sách xóa đói giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa và đảm bảo công bằng xã hội trong đó có chính sách TGPL, giảm nghèo về mặt pháp luật cho người dân vào thực tiễn cuộc sống đến tận những vùng xa nhất, nơi sinh sống của những người nghèo, người yếu thế nhất trong xã hội. Để làm được điều đó là nhờ sự quan tâm chỉ đạo sát sao, tạo điều kiện về mọi mặt của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương, sự cống hiến không ngừng của đội ngũ cán bộ viên chức Trung tâm TGPL, sự phối kết hợp chặt chẽ của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trên địa bàn tỉnh... những kết quả đạt được đã chứng minh chủ trương về thành lập và phát triển tổ chức TGPL ở nước ta là đúng đắn, kịp thời, phù hợp với nguyện vọng của đông đảo quần chúng nhân dân nhất là nhóm người yếu thế trong xã hội không có đủ điều kiện tiếp cận với các dịch vụ pháp lý có thu phí.
Bước sang giai đoạn phát triển mới, công tác TGPL có nhiều thay đổi do Luật TGPL sửa đổi đã được Quốc Hội thông qua và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2018. Do vậy, nhiệm vụ đặt ra trong thời gian tới cũng rất nặng nề, cần tiếp tục xây dựng, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước bằng pháp luật và hiệu quả công tác thi hành pháp luật, nâng cao chất lượng đội ngũ người thực hiện TGPL trên địa bàn tỉnh đáp ứng yêu cầu của cải cách Tư pháp và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Trung tâm TGPL nhà nước thuộc Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai quyết tâm tập trung cao độ “Trí và Lực” triển khai thực hiện đồng bộ, sâu rộng, xuất sắc các nhiệm vụ được giao để tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, kế thừa thành tựu của chặng đường gần 20 năm qua để phấn đấu đạt được những bước phát triển mới vừa mang tính đột phá, vừa mang tính bền vững.
Khẳng định những thành tích đó tại buổi lễ kỷ niệm 20 năm thành lập Chủ tịch UBND tỉnh tặng Bằng khen cho 1 tập thể, 8 cá nhân; 05 giấy khen của Giám đốc Sở Tư pháp tặng cho các cá nhân của Trung tâm trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Lào Cai đạt thành tích xuất sắc trong quá trình tham gia công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo và đối tượng chính sách .
Nguyễn Lê Hằng- Sở Tư pháp tỉnh Lào Cai