Ngày 13/12, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và hướng dẫn áp dụng pháp luật”. Thứ trưởng Trần Tiến Dũng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có nguyên Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường; nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên; Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội Ngô Trung Thành cùng các lãnh đạo, nguyên lãnh đạo một số cơ quan, bộ, ngành.
Hoàn thiện quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật là yêu cầu cấp thiết
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Trần Tiến Dũng cho biết, Bộ Tư pháp hiện đang sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; trong đó có sửa đổi, bổ sung các quy định về giải thích và hướng dẫn áp dụng pháp luật để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.
Thứ trưởng cho biết thêm, tại buổi làm việc với Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã nêu ra một số hạn chế, tồn tại trong công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật và yêu cầu phải hoàn thiện quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật theo hướng ban hành các nguyên tắc, tiêu chí, cơ sở giải thích, áp dụng pháp luật để bảo đảm sức sống của pháp luật thay vì thường xuyên thay đổi pháp luật.
Thứ trưởng Trần Tiến Dũng phát biểu khai mạc Hội thảo.
Trên cơ sở chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và hướng dẫn áp dụng pháp luật”. Thứ trưởng mong muốn Hội thảo sẽ nhận được nhiều đóng góp, ý kiến chuyên môn từ các chuyên gia, đại diện các Bộ, ngành để Bộ Tư pháp tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện chế định về giải thích, áp dụng pháp luật.
Tại Hội thảo, đồng chí Trần Anh Đức, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật đã giới thiệu tổng quan các quy định của pháp luật về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và hướng dẫn áp dụng pháp luật.
Đồng chí cho biết, giải thích pháp luật là việc làm rõ hơn về tinh thần, nội dung, phạm vi, ý nghĩa và mục đích các quy định của pháp luật so với nội dung ban đầu của nó, giúp mọi người hiểu và thực thi các quy định của pháp luật một cách chính xác và thống nhất. Thông qua việc làm rõ nội dung, ý nghĩa của các quy phạm pháp luật, giải thích pháp luật sẽ giúp các chủ thể pháp luật hiểu chính xác và thống nhất các quy định của pháp luật, qua đó nâng cao nhận thức pháp luật và ý thức pháp luật của các chủ thể, giúp họ tuân thủ, thi hành và sử dụng pháp luật một cách hợp pháp; kiềm chế và hạn chế các hành vi vi phạm pháp luật do không nhận thức đúng các quy phạm pháp luật. Hơn thế nữa, vai trò của giải thích pháp luật được thể hiện đầy đủ và mang lại ý nghĩa to lớn trong hình thức áp dụng pháp luật - một hình thức thực hiện pháp luật được tiến hành với mục đích nhằm bảo đảm cho các quy định của pháp luật được thực hiện một cách triệt để hơn trong đời sống thực tế - do cơ quan, tổ chức, cá nhân được nhà nước trao quyền thực hiện và có tính chất quyết định tới quyền và nghĩa vụ của người dân.
.jpg)
Đồng chí Trần Anh Đức, Vụ trưởng Vụ Các vấn đề chung về xây dựng pháp luật.
Việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh được quy định tại khoản 2 Điều 74 Hiến pháp năm 2013 và được cụ thể hoá thành 4 điều (Điều 158 – 161) của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) là chủ thể duy nhất có thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Tuy nhiên, từ nhu cầu thực tiễn về việc áp dụng thống nhất pháp luật, theo đồng chí, cần quy định trách nhiệm chủ thể khác ngoài UBTVQH và quy định giải thích, hướng dẫn áp dụng văn bản quy phạm pháp luật dưới luật, văn bản do chủ thể có thẩm quyền ban hành. Bên cạnh đó, thực hiện chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về đổi mới mạnh mẽ công tác xây dựng pháp luật, trong đó: “Luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc, không cần quá dài. Những vấn đề thực tiễn biến động thường xuyên thì giao cho Chính phủ, địa phương quy định để đảm bảo linh hoạt trong điều hành. Tuyệt đối không hành chính hóa hoạt động của Quốc hội, luật hóa các quy định của nghị định và thông tư”, việc giải thích pháp luật cần được luật hóa các nguyên tắc để chủ thể có quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật, được giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật.
Từ đó, đồng chí gợi mở một số nội dung trao đổi, thảo luận tại Hội thảo như: Quyền đề nghị giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật; thẩm quyền giải thích pháp luật, hướng dẫn áp dụng pháp luật; tiêu chí, căn cứ để giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật; quy trình giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật; giá trị pháp lý của văn bản giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật.
Cần công nhận giá trị pháp lý của các văn bản giải thích pháp luật
Theo đồng chí Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ, quy trình giải thích pháp luật hiện nay còn chưa kịp thời, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Vì vậy, cần đổi mới quy trình này theo hướng “nhanh, gọn, nhẹ”. Đồng chí cho biết thêm, theo quy định hiện nay, UBTVQH là chủ thể duy nhất có thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; tuy nhiên chưa có quy định nào về việc giải thích văn bản quy phạm pháp luật dưới luật. Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn, đồng chí đề nghị mở rộng chủ thể khác ngoài UBTVQH được quyền giải thích văn bản quy phạm pháp luật, có thể theo hướng trao quyền cho Toà án hoặc quy định cơ quan nào ban hành văn bản thì cơ quan đó có trách nhiệm giải thích.
.jpg)
Đồng chí Đinh Dũng Sỹ, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ.
Tán thành đề xuất trên, đồng chí Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng cần quy định rõ thẩm quyền, trách nhiệm giải thích văn bản quy phạm pháp luật của từng cơ quan. Đồng chí cũng đề xuất phải phân loại để xác định tính pháp lý của văn bản giải thích.
.jpg)
Đồng chí Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội.
Về nội dung này, đồng chí Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư pháp nhấn mạnh, bản chất của giải thích pháp luật là giúp người dân hiểu được ý chí của nhà làm luật trong bối cảnh cụ thể. Vì vậy, cần công nhận giá trị pháp lý của văn bản giải thích pháp luật. Bên cạnh đó, để nâng cao chất lượng giải thích pháp luật, theo đồng chí, đối với văn bản dưới luật, cơ quan nào ban hành văn bản thì cơ quan đấy phải có trách nhiệm giải thích, hướng dẫn thực hiện; đồng thời cho rằng, Nghị định không chỉ nhằm quy định chi tiết mà còn hướng dẫn thi hành. Ngoài ra, cũng cần phải đơn giản hoá quy trình giải thích để kịp thời đáp ứng nhu cầu thực tiễn.
.jpg)
Đồng chí Hoàng Thế Liên, nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư pháp.
Nhất trí với các ý kiến đề xuất, đồng chí Hà Hùng Cường, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp khẳng định, với chủ trương mới của Đảng và chỉ đạo của Tổng Bí thư, đây là thời cơ thuận lợi để đổi mới tư duy, đưa quy trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật; giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật vào thời kỳ mới, kỷ nguyên mới.
Đồng chí Hà Hùng Cường, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp.
Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Trần Tiến Dũng ghi nhận các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các đại biểu. Thứ trưởng nhấn mạnh, trong Kỷ nguyên mới – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, hệ thống pháp luật phải đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Do đó, việc sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần bám sát các yêu cầu, chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp. Cụ thể, phải chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển; dứt khoát từ bỏ tư duy "không quản được thì cấm"; phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm; luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc; không cần quá dài.
Theo Thứ trưởng, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật là khá lớn; vì vậy công tác giải thích và hướng dẫn áp dụng pháp luật rất cần thiết để mọi người hiểu chính xác và thống nhất các quy định pháp luật. Từ nhu cầu thực tiễn đó, Thứ trưởng đề nghị nghiên cứu trao quyền cho UBTVQH giải thích cả các Nghị quyết; mở rộng phạm vi các vấn đề giải thích pháp luật; xây dựng cơ chế giải thích các văn bản dưới luật, pháp lệnh, nghị quyết; đơn giản hoá quy trình giải thích pháp luật đảm bảo ngắn, gọn, nhanh, thể hiện rõ trách nhiệm từng cơ quan; xác định giá trị pháp lý của văn bản giải thích pháp luật để kịp thời phản ứng chính sách…
Anh Thư - Trung tâm Thông tin