Phát biểu khai mạc Toạ đàm, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cho biết, thời gian vừa qua, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã có các bài viết, bài phát biểu quan trọng về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) và công tác xây dựng pháp luật, trong đó có những thông điệp, tư duy, tư tưởng mới cần nghiên cứu và vận dụng vào thực tiễn như: phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 10, phát biểu khai mạc Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm; các bài viết: "Quyết tâm xây dựng Đảng vững mạnh, nước Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh", “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, yêu cầu cấp bách của giai đoạn cách mạng mới”, và đặc biệt là bài viết "Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam".
Để kịp thời tổ chức triển khai quan điểm, chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư về công tác xây dựng pháp luật, Bộ Tư pháp đã giao Báo Pháp luật Việt Nam xây dựng Chuyên mục "Thể chế trong Kỷ nguyên mới" và tổ chức Tọa đàm ngày hôm nay với Chủ đề: "Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong Kỷ nguyên mới".
Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu khai mạc Hội thảo.
Chia sẻ quan điểm về xây dựng, hoàn thiện pháp luật, Thứ trưởng nhấn mạnh đổi mới tư duy xây dựng pháp luật là một vấn đề lớn, phức tạp, vừa mang tính chính trị, pháp lý, vừa mang tính chuyên môn phức tạp và là phương thức để thực hiện thành công đột phá chiến lược về thể chế để đất nước vững bước tiến vào Kỷ nguyên mới, Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Với mục tiêu đó, Thứ trưởng đề nghị các vị đại biểu, các nhà khoa học trên cơ sở kết quả, thực trạng công tác xây dựng pháp luật thời gian vừa qua và những định hướng, quan điểm, tư tưởng lớn của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước để chia sẻ, nhận diện những thuận lợi, khó khăn vướng mắc trong công tác xây dựng pháp luật; đặc biệt vai trò của đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.
Tại Toạ đàm, TS. Nhị Lê - nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản khẳng định, đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong Kỷ nguyên mới là chủ đề mới trong bối cảnh mới. Sau 40 năm đổi mới, cùng với những kết quả đạt được thì đất nước ta cũng phát hiện điểm nghẽn trong thể chế pháp luật. "Để đạt được mục tiêu 21 năm tới trở thành nước phát triển, vấn đề thể chế là then chốt", TS. Nhị Lê khẳng định.
TS. Nhị Lê - nguyên Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản.
Theo đồng chí, thể chế được xây dựng từ hai nhân tố Pháp trị và Đức trị. Nghĩa là, thể chế được xây dựng từ luật pháp thống nhất với truyền thống xã hội, dư luận xã hội, pháp lý quốc tế và thông lệ quốc tế, nhằm định hướng và bảo đảm mọi sự phát triển kinh tế, xã hội một cách thống nhất và cân bằng.
Hơn lúc nào hết, Đảng ta phải tiếp tục chủ động, chủ động hơn và kiên định "nắm chắc" luật pháp để cầm quyền, bảo đảm thống nhất vai trò lãnh đạo, trách nhiệm lịch sử; bảo đảm thượng tôn pháp luật nhằm nâng cao vị thế, vai trò và sức mạnh lãnh đạo của Đảng đối với đất nước thông qua Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Đồng chí cũng mong muốn hệ thống pháp luật nước ta ngày càng đồng bộ, thống nhất hơn; đồng thời gợi mở một số giải pháp để giải quyết vấn đề này.
GS.TS. Trần Ngọc Đường - Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân chủ và pháp luật (Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh chủ quyền nhân dân là giá trị cốt lõi của Nhà nước pháp quyền nói chung, Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam nói riêng. Nói cách khác, quyền lực nhà nước phải được kiểm soát chặt chẽ bởi Nhân dân.
GS Trần Ngọc Đường - Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân chủ và pháp luật (Uỷ ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội.
Trong điều kiện dân trí ngày càng cao, dân chủ ngày càng mở rộng và tăng cường, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng thì vấn đề chủ quyền nhân dân trong xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa càng phải được chú trọng hơn nữa. Trên cơ sở đó, theo đồng chí, một mặt phải đảm bảo quyền lập pháp của Quốc hội, một mặt Quốc hội có thể ủy quyền nhiều hơn cho Chính phủ. Nhưng sự ủy quyền này phải rất chặt chẽ. Quốc hội chỉ uỷ quyền cho Chính phủ, không uỷ quyền cho Bộ và chính quyền địa phương. Hoạt động lập pháp phải đổi mới, phải đảm bảo quyền của Nhân dân, phải đảm bảo giá trị cốt lõi, không thể ban hành luật một cách tùy tiện, cần liên tục đề cao chủ quyền của Nhân dân trong xây dựng Nhà nước pháp quyền
GS.TS Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội.
GS.TS Phan Trung Lý - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nhấn mạnh, vấn đề đang đặt ra là đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong Kỷ nguyên mới thế nào để tránh bị lạc hậu và có thể theo kịp phát triển chung.
Theo đồng chí, cần bước đột phá trong đổi mới tư duy xây dựng pháp luật nói chung và trong từng bộ phận hợp thành công tác xây dựng pháp luật. "Cần xác định tư duy lập pháp, lập quy, tư duy pháp luật nói chung. Trước hết phải tư duy về hệ thống pháp luật hiện nay ra sao, mối quan hệ giữa pháp luật Việt Nam với quốc tế như thế nào, cách làm luật như hiện nay đã giải quyết được vấn đề thực tiễn chưa, điểm nghẽn trong thể chế là gì, quan hệ giữa hệ thống pháp luật với các quy phạm khác ra sao…", GS.TS Phan Trung Lý đặt vấn đề. "Lập pháp phải thể hiện quyền và ý chí của Nhân dân, làm rõ phạm vi, thẩm quyền lập pháp và vấn đề phân quyền, phân cấp".
Ngoài ra, các đại biểu cũng thảo luận về quan hệ giữa chính sách và pháp luật, tư duy xây dựng pháp luật, vận dụng Đức trị, Pháp trị trong quá trình làm luật...