Ngày 17/7, tại TP HCM, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Cơ chế thu hút chuyên gia pháp lý là người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia đóng góp cho hoạt động pháp luật và tư pháp” dưới sự chủ trì của TS Nguyễn Hữu Huyên, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Tư pháp.
Nguồn lực quan trọng trong bối cảnh hội nhập quốc tế
Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS Nguyễn Hữu Huyên nhấn mạnh, đội ngũ chuyên gia pháp lý người Việt Nam ở nước ngoài là nguồn lực trí tuệ quý báu, góp phần nâng cao năng lực thể chế và khẳng định vị thế của nền tư pháp quốc gia. Tuy nhiên, hiện vẫn thiếu cơ chế thống kê, kết nối và thu hút hiệu quả lực lượng này, nhất là trong bối cảnh các vấn đề pháp lý xuyên biên giới như thừa kế, quốc tịch, tương trợ tư pháp... ngày càng phức tạp.
Theo thống kê, hiện có khoảng hơn 5 triệu kiều bào đang sinh sống và làm việc trên thế giới, trong đó có khoảng 600.000 chuyên gia trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Chúng ta chưa có thống kê cụ thể về chuyên gia pháp lý là kiều bào, nhưng đội ngũ này được cho là đang tập trung tại một số quốc gia phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Canada, Anh, Pháp, Úc, Hàn Quốc…
Tại Hội thảo, TS Lại Thị Phương Thảo, Trường Đại học Tài chính - Ngân hàng Hà Nội và một số đại biểu khác đều cho rằng, các chuyên gia pháp lý Việt Nam ở nước ngoài được đào tạo bài bản tại các trường luật danh tiếng trên thế giới, có kiến thức chuyên sâu về pháp luật quốc tế, kinh nghiệm làm việc trong môi trường đa văn hóa và khả năng ngoại ngữ vượt trội. Họ có thể đóng góp vào việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, giúp đất nước nâng cao năng lực giải quyết tranh chấp quốc tế. Khi Việt Nam ngày càng tham gia sâu vào các hoạt động thương mại, đầu tư quốc tế, số lượng các vụ tranh chấp quốc tế liên quan đến Việt Nam cũng gia tăng thì các chuyên gia pháp lý Việt Nam ở nước ngoài có kinh nghiệm trong lĩnh vực này có thể giúp Việt Nam bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình…
.jpg)
Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh: QĐND)
Bên cạnh đó, lực lượng này cũng sẽ góp phần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học pháp lý. Họ có thể tham gia vào các dự án nghiên cứu khoa học pháp lý, công bố các công trình nghiên cứu trên các tạp chí quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của khoa học pháp lý Việt Nam trên thế giới. Không chỉ thế, họ còn kết nối, chuyển giao tri thức và là cầu nối giữa các cơ quan, tổ chức pháp luật của Việt Nam với các đối tác quốc tế, giúp Việt Nam tiếp cận với các kiến thức, kinh nghiệm và thông lệ tốt nhất trên thế giới.
Cần nhiều chính sách hấp dẫn
Ở phần thảo luận, theo đánh giá của các đại biểu tại Hội thảo, mặc dù thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chính sách thông thoáng nhằm kêu gọi, khuyến khích đồng bào ở xa Tổ quốc đóng góp sức lực, trí tuệ để kiến tạo đất nước giàu đẹp, hội nhập. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định, chưa đủ hấp dẫn để thu hút kiều bào cống hiến, trong đó có đội ngũ chuyên gia pháp lý.
.jpg)
Bà Nguyễn Thị Ngọc Xuân, Thành uỷ viên, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội TP HCM phát biểu tại Hội thảo.
PGS.TS Nguyễn Ngọc Hà, Trường Đại học Ngoại Thương; ThS NCS Nguyễn Lê Hoài, ThS Phùng Hồng Thanh, Trường Đại học Luật TP HCM cùng một số đại biểu đã đưa ra một số mô hình thu hút nhân tài mà nhiều quốc gia áp dụng, mang lại sự đóng góp quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội của các nước như: Tại Trung Quốc, chính sách thu hút nguồn lực kiều bào trong lĩnh vực pháp lý rất bài bản, toàn diện, với các chính sách ưu đãi về visa, cư trú, đãi ngộ tài chính, công nhận bằng cấp, xây dựng mạng lưới cộng đồng chuyên gia rộng lớn. Các chương trình như “Chương trình ngàn nhân tài”, “Chương trình chuyên gia cao cấp” đã thu hút hàng ngàn chuyên gia quốc tế, trong đó có nhiều luật sư, chuyên gia pháp lý. Cơ chế tổ chức đa tầng, linh hoạt, có cơ chế hợp tác rõ ràng, phù hợp với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.
Hay như tại Hàn Quốc, họ có chính sách visa F-4, visa đặc biệt dành cho người gốc Hàn mang quốc tịch nước ngoài, cho phép họ cư trú lâu dài, làm việc, hành nghề luật sư, tham gia xây dựng chính sách, đào tạo, nghiên cứu. Các chính sách về hỗ trợ tài chính, đào tạo, tổ chức cộng đồng, xây dựng mạng lưới chuyên gia toàn cầu đã giúp duy trì và phát huy nguồn lực này trong dài hạn. Các chương trình như “Chương trình thu hút nhân tài” đã thành công trong việc giữ chân và phát huy trí thức kiều bào.
Một ví dụ khác là tại Ấn Độ, họ có chính sách OCI giúp người gốc Ấn mang quốc tịch nước ngoài duy trì các quyền lợi dân sự, kinh tế, xã hội, trong đó có thể hành nghề luật, tham gia các hoạt động pháp lý…
Về chiến lược cụ thể để thu hút được nguồn lực quý giá này, các đại biểu góp ý: Chúng ta phải tạo môi trường làm việc hấp dẫn, cần có tính minh bạch, công bằng trong tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ chuyên gia. Cung cấp cơ hội thăng tiến, phát triển nghề nghiệp cho chuyên gia. Tạo điều kiện để chuyên gia tham gia vào các dự án quan trọng của quốc gia. Xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, năng động, sáng tạo.
Bên cạnh đó, cũng cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng, áp dụng chế độ tiền lương, thưởng cạnh tranh so với khu vực và thế giới. Cung cấp các phúc lợi về nhà ở, bảo hiểm, y tế, hỗ trợ chi phí đi lại, sinh hoạt cho chuyên gia và gia đình cũng như có chính sách ưu đãi về thuế cho chuyên gia.
Tại Việt Nam, mặc dù Luật Quốc tịch đã có cơ chế mở, ví dụ như về điều kiện, các chuyên gia có thể không cần biết tiếng Việt và điều kiện cư trú tại Việt Nam ít nhất 5 năm cũng được bãi bỏ. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng cần có ưu đãi nhiều hơn về quốc tịch, đồng thời có chính sách minh bạch, cởi mở hơn nữa tạo điều kiện cho người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc.
.jpg)
PGS.TS Trần Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP HCM phát biểu tại Hội thảo
PGS.TS Trần Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP HCM thông tin thêm: Với vai trò là cơ sở đào tạo pháp luật trọng điểm phía Nam, Nhà trường không chỉ tập trung nghiên cứu các mô hình chính sách phù hợp, mà còn duy trì kết nối chặt chẽ với mạng lưới cựu sinh viên đang công tác ở nước ngoài. Nhưng để triển khai hiệu quả chiến lược này, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ sở đào tạo, cơ quan quản lý và cộng đồng chuyên gia trong và ngoài nước, nhằm hình thành mạng lưới tri thức mạnh mẽ, phục vụ công cuộc cải cách tư pháp và phát triển đất nước...
Hoàng Quý - Thảo Nguyên