I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Dân Việt phản ánh: Những ngày qua, dư luận báo chí đang rất quan tâm đến sự việc các hộ dân ở xã Bắc Hưng, huyện Tiên Lãng, TP Hải Phòng chống người thi hành công vụ do muốn giữ đất, giữ trang trại được giao trước đó. Để bạn đọc nhìn nhận thực chất vấn đề dưới góc độ pháp lý, phóng viên Dân Việt đã có cuộc trao đổi với luật sư Nguyễn Hồng Bách – Công ty luật hợp danh Hồng Bách và Cộng sự, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội.
Thưa luật sư, ông có thể đánh giá về tính chất nghiêm trọng của sự việc dưới góc độ pháp lý?
- Nếu đi sâu vào bản chất của sự việc thì tôi chưa có đủ căn cứ pháp lý để đánh giá, tuy nhiên, theo các dữ liệu mà báo chí và phương tiện truyền thông đưa tin thì có thể thấy rằng bản chất của ông Đoàn Văn Vươn là một người chất phác, hiền lành. Để xảy ra sự việc như thế và hành vi kháng cự, chống đối của ông Vươn thể hiện một điều là công tác dân vận, công tác giải phóng mặt bằng và thuyết phục người dân của chính quyền huyện Tiên Lãng cần phải xem xét lại. Khi người dân phản ứng một cách tiêu cực và dẫn đến những hành vi vi phạm pháp luật hình sự thì chúng ta cần phải nhìn nhận một cách khách quan về nội dung vụ việc. Trong đó, tôi cho rằng có lỗi của chính quyền địa phương.
Vậy thì việc chính quyền địa phương cưỡng chế đã đúng chưa và nếu sai thì lỗi xuất phát từ đâu ?
- Việc thu hồi đất của chính quyền địa phương đã bị gia đình ông Vươn khiếu nại và khởi kiện ra tòa án. Quá trình giải quyết ở cấp sơ thẩm, gia đình ông Vươn không đồng ý với phán quyết của tòa án nên đã kháng cáo lên tòa phúc thẩm. Tuy nhiên, TAND TP Hải phòng đã thực hiện một thủ tục mà tôi cho rằng chưa theo quy định của pháp luật.
Trong Tố tụng hành chính không có quy định về thủ tục hòa giải như Tố tụng dân sự. Điều 3 Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính quy định: “Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, Tòa án tạo điều kiện để các bên có thể thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án”; và Điều 12 Luật tố tụng hành năm 2010 chính quy định: “Trong quá trình giải quyết vụ án hành chính, Toà án tạo điều kiện để các đương sự đối thoại về việc giải quyết vụ án.” Tuy nhiên, Tòa án không được tiến hành hòa giải, ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của đương sự. Việc thỏa thuận này hoàn toàn do các bên đương sự tiến hành. Nội dung thỏa thuận cũng không có giá trị pháp lý bắt buộc đối với các bên. Do đó, việc Thẩm phán TAND TP Hải Phòng lập “Biên bản tạo điều kiện để các đương sự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết vụ án”, có đóng dấu của TAND TP Hải Phòng là vi phạm thủ tục tố tụng. Do đó, các đương sự có quyền làm đơn khiếu nại, yêu cầu Giám đốc thẩm đối với quyết định đình chỉ vụ án của TAND TP Hải Phòng .
Như vậy, việc hứa hẹn của đại diện UBND huyện đã làm cho đương sự hiểu rằng mình sẽ tiếp tục được giao đất nên đã đồng ý rút đơn. Lẽ ra trong trường hợp này thẩm phán phải giải thích rõ ý nghĩa pháp lý của hành vi của họ để họ biết và không bị hiểu sai về việc rút đơn của mình. Nếu Tòa án tiếp tục giải quyết có thể quyết định của UBND huyện sẽ bị hủy nếu có căn cứ việc ban hành quyết định thu hồi đất là sai. Khi đó, sẽ không có hậu quả đáng tiếc như vừa rồi.
Theo ông các bên phải chịu trách nhiệm như thế nào ?
- Việc những người bị thu hồi đất dùng vũ lực chống lại lực lượng cưỡng chế là hành vi trái pháp luật và họ sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên tôi cho rằng cần phải xem xét một cách toàn diện về nguyên nhân, mục đích dẫn đến hành động của họ. Chúng ta phải hiểu rằng nếu dồn một người vào bước đường cùng thì hậu quả tất yếu sẽ xảy ra là họ sẽ kháng cự.
Trong vụ việc này, UBND huyện Tiên Lãng và TAND TP Hải Phòng cũng có một phần trách nhiệm rất lớn. Chính những vi phạm thủ tục tố tụng của TAND TP Hải Phòng, sự “bội tín” của UBND huyện Tiên Lãng là một trong những nguyên nhân gây bức xúc cho những người bị thu hồi đất, khiến họ có những phản ứng tiêu cực, trái pháp luật như vậy. Các cơ quan chức năng cần tiến hành điều tra, xác minh, giải quyết vụ việc một cách toàn diện, thỏa đáng và đúng pháp luật, để không chỉ xử lý nghiêm hành vi chống người thi hành công vụ, mà còn phải bảo vệ được các quyền lợi hợp pháp cho những người bị thu hồi đất.
2. Báo Hà Nội mới phản ánh: Chiều 11-1, tại Hà Nội, Cục Kiểm soát thủ tục hành chính (TTHC) - Văn phòng Chính phủ đã tổ chức giao ban bộ, ngành về công tác kiểm soát TTHC năm 2011 và triển khai nhiệm vụ năm 2012. Đến nay, các bộ, ngành đã ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản để đơn giản hóa trên 3.000 TTHC. Các bộ, ngành hoàn thành tốt việc thực thi đơn giản hóa TTHC là: Bộ Khoa học và Công nghệ (96%); Bộ GTVT (85%), Bộ TT-TT (80%) Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (76%); Bộ NN&PTNT (73%)... Các bộ, ngành hoàn thành tốt công tác kiểm soát TTHC là: Quốc phòng; Nội vụ; Ngoại giao; VHTT&DL; GTVT; TNMT; Công thương; Ủy ban dân tộc và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (hoàn thành 7/7 nội dung). Các bộ, ngành cũng đã thực hiện đánh giá tác động với 666 TTHC quy định tại 130 dự án, dự thảo văn bản quy định pháp luật.
Tuy nhiên, theo ông Ngô Hải Phan, Cục trưởng Cục Kiểm soát TTHC, việc thực hiện cải cách TTHC tại các bộ, ngành vẫn còn tồn tại, hạn chế như: Việc tổ chức thực thi 25 nghị quyết của Chính phủ còn chậm trễ; chưa thực hiện nghiêm túc việc đánh giá tác động, lấy ý kiến cơ quan, đơn vị kiểm soát TTHC đối với các quy định mới về TTHC; chưa kịp thời công bố, công khai quy định mới về TTHC... Cục trưởng đề nghị các bộ, ngành khẩn trương xây dựng kế hoạch rà soát quy định, TTHC năm 2012, trình lãnh đạo đơn vị phê duyệt và gửi kế hoạch này về Văn phòng Chính phủ để tổng hợp, báo cáo Chính phủ trước ngày 31-1-2012.
3. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Ngày 11-1, phiên tòa sơ thẩm xét xử Lê Văn Luyện cùng với các bị can khác trong vụ án giết người cướp của ghê rợn tại tiệm vàng Ngọc Bích (tỉnh Bắc Giang) đã kết thúc. Bản án cao nhất được đưa ra trong vụ án này dành cho Lê Văn Luyện là 18 năm tù giam.
4. Báo Thanh niên phản ánh: Mới đây, báo chí đưa tin UBND tỉnh Quảng Ngãi sáng 10.1 đã phải hủy hội nghị triển khai công tác an toàn giao thông năm 2012 vì vắng 7/14 lãnh đạo UBND huyện. Theo đó, cuộc họp được dời lại vào sau tết Nguyên đán. Trong khi đó, ai cũng biết, an toàn giao thông hiện là vấn đề cấp bách mà cả nước đang phải đối mặt. Hơn thế nữa, số lượng các vụ tai nạn luôn tăng đột biến trong dịp tết Nguyên đán. Sự việc trên chỉ là một trong số các biểu hiện bê trễ công việc của một số cán bộ nhà nước vào mỗi dịp tết đến.
Cận tết thường là giai đoạn các cơ quan ban ngành tổng kết hoạt động cả năm cũng như thảo luận triển khai kế hoạch cho năm mới. Sau những cuộc họp lại là các buổi liên hoan, tiệc tùng. Tất nhiên, người ta chẳng thể loại bỏ hoàn toàn những hoạt động như thế nhưng cũng cần phải đảm bảo chúng không gây ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc. Thế nhưng, đáng tiếc là tình trạng bê trễ công việc vào dịp cuối năm đã trở thành một căn bệnh trầm kha của nhiều năm qua.
Không chỉ cuối năm, tình trạng này nhiều khi kéo dài qua tận năm mới. Nếu cuối năm là liên hoan tiệc tùng thì đầu năm lại là thăm hỏi lẫn nhau dù đã hết ngày nghỉ tết. Những năm trước, người dân đã nhiều lần chứng kiến cảnh các cơ quan nhà nước “vắng tanh” trong dịp đầu năm, không khí “ăn tết” đôi lúc dần dà đến giữa tháng giêng. Như thế, mỗi năm các cơ quan nhà nước có thể mất đứt một tháng làm việc hiệu quả. Đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức vận hành xã hội, nên các cơ quan nhà nước bê trễ sẽ tạo ảnh hưởng đối với nhiều lĩnh vực và thành phần khác. Khi đó, hệ quả tiêu cực của sự chểnh mảng dịp tết sẽ là đáng kể đối với toàn xã hội, gây thiệt hại có thể vô hình nhưng không nhỏ. Chính vì thế, tình trạng bê trễ công việc vào mỗi dịp tết cần phải được giải quyết triệt để.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Nhiều địa phương ban hành Văn bản QPPL trái luật. Bài báo phản ánh: “Nghị quyết của HĐND trước khi ban hành phải có thẩm tra của các ban của Hội đồng, văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) của UBND nhất thiết phải có thẩm tra của cơ quan Tư pháp”- Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu kết luận sau khi Ủy ban thường vụ Quốc hội cho ý kiến về kết quả giám sát việc thực hiện quy định của pháp luật về ban hành VBQPPL của HĐND, UBND hôm qua - 11/1.
Trước khi Luật ban hành văn bản QPPL của HĐND, UBND năm 2004 được ban hành, quy trình ban hành VBQPPL của HĐND và UBND ở các địa phương chưa được điều chỉnh một cách thống nhất bằng Luật. Mỗi địa phương tự xây dựng cho mình một trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành VBQPPL, do đó đã ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng văn bản. Sau khi Luật ban hành VBQPPL ra đời, các địa phương đã chú trọng triển khai đồng bộ, thực hiện nghiêm túc; chất lượng văn bản QPPL được nâng lên. Công tác thẩm định dự thảo VBQPPL ngày càng được chú trọng và đi vào nền nếp. Đối với cấp tỉnh, hầu hết dự thảo VB trước khi trình UBND đều được Sở Tư pháp thẩm định.
Mặc dù thừa nhận ”công tác ban hành VBQPPL ở địa phương có những chuyển biến thực sự”, tuy nhiên theo ông Phan Trung Lý - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, Trưởng Đoàn giám sát- thì chất lượng VBQPPL của HĐND, UBND còn những hạn chế. Một số địa phương ban hành văn bản có nội dung trái với quy định, chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực như thu hồi đất, giao đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư, xây dựng... còn nhiều sai sót về thể thức, kỹ thuật trình bày. Việc ban hành VBQPPL của HĐND và UBND các cấp có lúc, có nơi chưa kịp thời. Một số vấn đề mang tính nổi cộm, bức xúc nhưng chưa có văn bản điều chỉnh, chẳng hạn như việc quản lý hoạt động khai thác khoáng sản, quy hoạch khu dân cư ở nông thôn; tính khả thi và sự phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương chưa cao, chưa bám sát yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương… Một số văn bản có các quy định thuận lợi cho cơ quan nhà nước nhưng lại gây khó khăn cho người dân. Về hình thức VB, báo cáo giám sát cũng chỉ rõ: ở nhiều địa phương vẫn còn tình trạng VB được ban hành không đúng hình thức.
Chỉ ra những tồn tại, hạn chế của công tác VB, Đoàn giám sát kiến nghị UBTVQH yêu cầu Chính phủ và các cơ quan, tổ chức hữu quan tổng kết về mô hình tổ chức chính quyền địa phương, xác định rõ cấp nào có thẩm quyền ban hành văn bản QPPL, thu gọn thẩm quyền ban hành, giảm bớt số lượng văn bản để nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả của loại văn bản này. Đoàn giám sát cũng đề nghị Chính phủ khẩn trương tổng kết việc thi hành Luật ban hành văn bản QPPL 2004; có biện pháp kiện toàn tổ chức bộ máy, cán bộ chuyên trách làm công tác xây dựng văn bản QPPL ở địa phương; tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn; có cơ chế thu hút các chuyên gia, nhà khoa học tham gia công tác xây dựng văn bản QPPL của địa phương; quy định, hướng dẫn việc phân bổ kinh phí bảo đảm cho việc xây dựng văn bản QPPL trên cơ sở xác định nhiệm vụ chi cho xây dựng văn bản QPPL là chi cho hoạt động quản lý của chính quyền địa phương, không phải là “kinh phí hỗ trợ” như hiện nay.
Tại phiên họp, cơ bản các ý kiến của ủy viên UBTVQH nhất trí với báo cáo giám sát cũng như kiến nghị mà Đoàn giám sát đã nêu. Sau giám sát, UBTVQH cũng đã dự thảo Nghị quyết về kết quả giám sát việc thực hiện quy định của pháp luật về ban hành VBQPPL của HĐND,UBND. Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh một trong những yêu cầu của Nghị quyết là làm sao hạn chế được VB ban hành trái pháp luật, kiểm soát được tình trạng ban hành VB không đúng và có biện pháp xử lý nghiêm minh.
Báo cũng có bài Cadovimex trước nguy cơ phá sản: Vì Chủ tịch tỉnh “ngáng” thi hành án. Bài báo phản ánh: Báo PLVN từng có loạt bài phản ánh kỳ án Cadovimex (Cty CP xuất nhập khẩu thủy sản Cái Đôi Vàm) bị Cty South China Seafood của ông Trần Kia-Việt kiều Mỹ chiếm dụng gần 5 triệu USD. Nhưng ông Trần Kia đã tẩu tán tài sản sang Cty Duyên hải Bạc Liêu để quỵt nợ, trong khi đó, chính quyền địa phương lại sốt sắng “kêu oan” cho ông Trần Kia khiến việc thi hành án buộc Cty South China Seafood trả nợ không thực hiện được và đẩy Cadovimex đến nguy cơ phá sản.
Ông Trần Kia –Việt Kiều Mỹ, năm 1994 về đầu tư tại quê nhà Bạc Liêu (tỉnh Minh Hải, nay tách thành Cà Mau và Bạc Liêu) một dự án nuôi tôm thẻ chân trắng qui mô lớn nhất vùng Đông Nam Á. Cty Nam Hải (tiền thân của Cty Duyên hải bạc Liêu -DHBL) được chính quyền sở tại lúc bấy giờ giao cho 500ha đất với hình thức cho thuê đến năm 2044. Theo giấy phép đầu tư thì dự án này có số vốn 10 triệu USD. Theo thông báo của Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì năm 1994, Cty South China Seafood đã thành lập DN 100% vốn có tên là Cty TNHH Nam Hải sau được đổi tên thành Cty DHBL. Đơn xin phép thành lập Cty Nam Hải do chính ông Trần Kia, đại diện của Cty South China Seafood ký. Vốn pháp định của Cty là 4.116.000 USD do chủ sở hữu là ông Trần Kia góp.
Cơ quan An ninh điều tra-Bộ Công an đã điều tra và xác định sự liên hệ giữa Cty South China Seafood và Cty DHBL. Theo đó, hai cty này đều do ông Trần Kia thành lập ở Mỹ và Việt Nam. Từ năm 2003 đến năm 2009, thông qua Cty South China Seafood, ông Kia đã chuyển vào Cty DHBL gần 3,6 triệu USD. Điều này được chứng minh trong báo cáo tài chính năm 2007 của Cty DHBL thì trong năm, Cty South China Seafood đã chuyển cho DHBL với tổng số tiền hơn 144,5 tỷ đồng Việt Nam (hơn 9 triệu USD thời điểm đó). Cụ thể ngày 11/1/2007, chuyển 29.980 USD qua Ngân hàng Ngoại thương chi nhánh Sóc Trăng, ngày 9/4/2007 chuyển tiếp 29.968USD…
Các cơ quan hữu quan đã chứng minh được Cty DHBL “tài sản” của Cty South China Seafood và chủ sở hữu của hai Cty này là ông Trần Kia. Nhưng việc Cục Thi hành án tỉnh Bạc Liêu không thể cưỡng chế thi hành án đối với Cty DHBL là do lãnh đạo UBND tỉnh Bạc Liêu và Sở Tài chính không ủng hộ. Cụ thể, trong công văn 928/STC-TCDN 31/12/2010 của Sở Tài chính Bạc Liêu trả lời đơn yêu cầu xem xét khẩn cấp của ông Trần Kia lại nhận định: Không có nội dung tài chính nào thể hiện sự đầu tư của Cty South China Seafood vào Cty DHBL. Có công văn này trong tay, ông Trần Kia liên tục gởi đơn khiếu nại, tố cáo Cục THA Bạc Liêu đến cơ quan chức năng ở địa phương và Trung ương. Những đơn tố cáo, yêu cầu xem xét khẩn cấp đã được Tỉnh ủy, UBND tỉnh Bạc Liêu đem ra họp và bàn bạc nhiều lần.
Ngày 17/8/2011, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu Phạm Hoàng Bê làm việc với Tổng Cục THA. Ngày 29/9/2011, ông Bê gởi công văn số 2393/UBND-TH đến Thủ tướng Chính phủ xin ý kiến. Trong công văn này ông Bê cho rằng từ năm 2000-2006, Cty South China Seafood không đầu tư vào Cty DHBL nên cưỡng chế thi hành án đối với Cty DHBL là sai đối tượng. Ngày 9/11/2011, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo Bộ Tư pháp nghiên cứu đề xuất biện pháp giải quyết, báo cáo kết quả lên Thủ tướng trong tháng 11/2011. Thực hiện ý kiến chỉ đạo này, Bộ Tư pháp đã mời đại diện các Bộ Công an, VKSNDTC, Bộ KH&ĐT, Bộ Ngoại giao, Bộ TN&MT họp bàn biện pháp.
Trong khi đó, ông Bê tiếp tục gởi công văn 3068/UBND-NC lên Thủ tướng “kêu giúp” ông Kia, trong công văn này ông Bê kiến nghị xem xét lại Quyết định trọng tài số 14/8 của Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam. Trước đó, ông Kia cũng không đồng ý phán quyết của Tung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam và ông đã khởi kiện yêu cầu tòa án hủy quyết định này nhưng yêu cầu này đã bị tòa bác bỏ. Một lần nữa, yêu cầu này lại được Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu nêu ra. Trong công văn 960/ANĐT của Cơ quan An ninh điều tra-Bộ Công an gởi Tổng Cục THA nhận định: Ông Trần Kia phủ nhận trách nhiệm trả nợ cho Cadovimex theo phán quyết của TANDTC cho thấy hành vi cố ý chiếm đoạt tài sản của Cadovimex là có dấu hiệu phạm tội “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”. Cơ quan an ninh điều tra Bộ Công an đề nghị: Trong trường hợp ông Trần Kia không chấp hành quyết định cưỡng chế THA thì cơ quan THA báo cáo kết quả đến Cơ quan an ninh điều tra-Bộ Công an để có căn cứ giải quyết theo trình tự tố tụng hình sự.
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: “Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) theo hướng cần thành lập Ủy ban Chống tham nhũng Quốc gia thuộc Quốc hội để chỉ đạo công tác đấu tranh chống tham nhũng trên toàn quốc, vừa đảm bảo tính khách quan, vừa đảm bảo tính quyền lực của Nhà nước. Đối với địa phương, không nhất thiết phải thành lập Ban Chỉ đạo PCTN, đồng thời thành lập các cơ quan chuyên trách chống tham nhũng tại các địa phương để giúp cho chủ tịch UBND trong công tác PCTN“. UBND TP vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ tổng kết năm năm thực hiện Luật PCTN và sơ kết giai đoạn 1 chiến lược quốc gia PCTN đến năm 2020 trên địa bàn TP như trên.
TP kiến nghị khi sửa đổi, bổ sung luật về PCTN, Quốc hội nên mở rộng chủ thể của nhóm tội phạm về tham nhũng vì qua thực tế có bị cáo không phải là người có chức vụ, quyền hạn nhưng giữ vai trò chủ mưu, vạch kế hoạch phạm tội. Đồng thời, trong giai đoạn hiện nay chưa nên bỏ mức án tử hình với nhóm tội này. Về thời hạn thực hiện chuyển đổi vị trí công tác theo quy định tại Nghị định 158/2007, TP đề nghị cho kéo dài thời hạn là năm năm vì một số lĩnh vực, vị trí công tác đòi hỏi có tính chuyên sâu và thâm niên kinh nghiệm... Riêng một số lĩnh vực, vị trí công tác nhạy cảm, dễ xảy ra tham nhũng thì thời hạn chuyển đổi vị trí công tác có thể sớm hơn ba năm...