Trong buổi sáng ngày 22/02/2010, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC:
1. Thông tin về việc tổ chức đón Tết Nguyên đán Canh Dần 2010: qua thông tin các báo phản ánh, nhìn chung, cả nước đã đón Tết Nguyên đán Canh Dần năm 2010 trong không khí vui tươi, phấn khởi; an ninh chính trị được bảo đảm.
Báo An ninh Thủ đô, Trang Thông tin VietnamPlus đưa tin người dân Hà Nội đón Tết trong không khí vui tươi, phấn khởi, an toàn và tiết kiệm, mọi người, mọi nhà đều có Tết. Đồng thời, thành phố đã thực hiện tốt chính sách đối với các gia đình có công, người nghèo, cán bộ hưu trí, đặc biệt quan tâm đến vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc. An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn Thủ đô được duy trì đảm bảo tốt. Không để xảy ra các tình huống đột xuất bất ngờ, các vụ việc gây phức tạp về an ninh trật tự; trọng án. Không để xảy ra phá hoại. Ngoài ra, tình hình thực hiện Chỉ thị 406/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cấm buôn bán, vận chuyển, tàng trữ và đốt pháo nổ cũng được thực hiện nghiêm trên địa bàn Thủ đô. Báo Sài gòn giải phóng đưa tin Tết Nguyên đán giảm 14,2% số ca cấp cứu.
Mặt khác, một số báo chí cũng đưa tin về những bất cập trong việc tổ chức đón Tết Nguyên đán như: Báo Giao thông vận tải đưa tin về tai nạn giao thông không giảm trong dịp tết; trong 6 ngày Tết Nguyên đán Canh Dần 2010 (từ 13 - 18/2/2010, ngày 30 đến mùng 5 âm lịch), toàn quốc xảy ra 397 vụ TNGT đường bộ, làm chết 287 người, bị thương 425 người. So với 6 ngày Tết 2009, tăng 84 vụ, 29 người chết, 119 người bị thương. Báo VnExpress và nhiều báo đưa tin về tình hình tăng giá vận chuyển hàng khách trên các phương tiện giao thông của cả nước, đặc biệt xảy ra tình trạng khan hiếm vé tàu, xe sau dịp Tết đi thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Hà Nội.
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Theo Tổng cục Hải quan, trong tháng 1-2010, số lượng ô tô nguyên chiếc nhập khẩu về Việt Nam là 3.400 chiếc, trị giá 54,6 triệu USD, giảm 69,6% so với tháng trước. Trong đó, dòng xe ô tô dưới 9 chỗ là 2.400 chiếc, loại trên 9 chỗ là 35 chiếc và ô tô tải là 832 chiếc.
Hàn Quốc vẫn là thị trường chính mà các doanh nghiệp Việt Nam nhập khẩu ô tô nguyên chiếc với 1.700 chiếc, tiếp theo là Nhật Bản: 485 chiếc... Trong tháng 1-2010, trị giá linh kiện và phụ tùng ô tô các loại nhập khẩu là 175 triệu USD, giảm 19,6% so với tháng 12-2009.
Ngoài ra, số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan cũng cho thấy trong tháng 1-2010, tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của cả nước là 5,96 tỷ USD, giảm 19,4% so với tháng 12-2009. Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu vẫn là máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng, xăng dầu các loại, phân bón, sắt thép, máy tính…
3. Báo Lao động phản ánh: Từ 12 giờ hôm nay (21.2), giá bán lẻ các loại xăng tăng 590 đồng/lít, là đợt điều chỉnh giá xăng của Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex). Cụ thể, giá vùng 1 mặt hàng xăng như sau: Xăng không chì RON 95 là 17.490 đồng/lít và xăng không chì RON 92 là 16.990 đồng/lít.
Quyết định về giá bán xăng dầu của Tổng giám đốc Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam ban hành có hiệu lực thi hành kể từ 12 giờ ngày 21 tháng 2 trên toàn hệ thống phân phối gồm các cửa hàng xăng dầu Petrolimex và các trung gian thương mại (đại lý và tổng đại lý Petrolimex).
4. Báo Tuổi trẻ phản ánh: Theo Ban quản lý dự án Mỹ Thuận, dự kiến tháng 3-2010 sẽ khởi công dự án thành phần đầu tiên xây dựng đường hành lang ven biển phía Nam, nhằm kết nối với tuyến đường quốc tế dài xấp xỉ 1.000km, chạy qua ba nước Thái Lan, Campuchia và Việt Nam.
Nhiều lãnh đạo địa phương cùng các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước nhận định khi tuyến đường hoàn thành sẽ đánh thức nhiều tiềm năng của các vùng đất có đường đi qua. Còn theo dự án đã được Bộ Giao thông vận tải phê duyệt, đường hành lang ven biển phía Nam ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long có tổng chiều dài 220km, tổng vốn đầu tư 440 triệu USD.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP:
1. Báo Tiền phong có bài Cỗ xe độc mã. Bài báo phản ánh: So sánh số luật sư trên số dân, chúng ta đang kém xa với các nước trong khu vực, càng xa hơn với các nước tiên tiến: Cứ 20.700 người Việt Nam mới có một luật sư, trong khi Singapore 1.000 người, Mỹ 250 người.
Đất nước đổi mới. Kinh tế thị trường. Cải cách tư pháp. Hội nhập quốc tế. Các luật sư không chỉ tham gia tố tụng, họ còn tư vấn, đại diện cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước, từ đầu tư, thương mại, sở hữu trí tuệ, đến thương lượng, hòa giải... Số lượng và chất lượng luật sư tăng nhanh, tuy nhiên, theo nhận xét của nhiều người, so với nhu cầu xã hội thì chưa đáp ứng kịp.
Tham dự Đại hội đại biểu luật sư toàn quốc lần thứ nhất (tháng 5-2009), Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết nhấn mạnh: “Thực tiễn cải cách tư pháp vừa qua đã minh chứng không thể có phiên tòa xét xử theo tinh thần cải cách nếu thiếu sự tham gia tranh tụng của các luật sư có năng lực, trách nhiệm và tôn trọng nghề nghiệp”. Chủ tịch nước yêu cầu Liên đoàn Luật sư Việt Nam (LSVN) sau khi thành lập, phải “khẩn trương xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ luật sư đến năm 2020, tầm nhìn xa hơn, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”.
Tại buổi tọa đàm với đại diện luật sư các tỉnh, thành (tháng 12-2009), Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng một lần nữa nhấn mạnh: “Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị đề ra trọng tâm cải cách tư pháp là công tác xét xử, là đẩy mạnh tranh tụng tại tòa. Muốn vậy, phải có đủ luật sư. Đẩy mạnh hội nhập cũng đòi hỏi phải có nhiều luật sư giỏi”.
Chỉ đạo của Chủ tịch nước và Thủ tướng cho thấy, đào tạo và bồi dưỡng luật sư đang trở thành nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết.
Những năm gần đây, đào tạo cử nhân Luật phát triển mạnh, nhiều trường đại học mở ngành Luật với đủ loại hình: chính quy, tại chức, mở, từ xa... Tuy nhiên, đào tạo chức danh luật sư thì cả nước hiện mới có duy nhất Học viện Tư pháp (HVTP, đóng tại Cầu Giấy, Hà Nội). Một giảng viên lâu năm của HVTP cho biết, mỗi năm có khoảng 2.000 học viên theo học các khóa luật sư kéo dài sáu tháng. “Thời gian quá ngắn”, giảng viên này nhận xét, “song với chương trình khung Bộ Tư pháp ban hành, học viên được trang bị khá đủ kiến thức, kỹ năng cơ bản. Giáo trình, tài liệu tham khảo được soạn trên hồ sơ hàng ngàn vụ án có thật, học viên chia nhóm thảo luận, phương pháp này giúp họ hứng thú, tiếp cận tốt các kỹ năng hành nghề”. Vị giảng viên không quá lạc quan khi nhận xét, cơ sở vật chất của HVTP còn khiêm tốn, thiếu phòng học nên mỗi lớp luật sư lên tới cả trăm người trong khi lý ra 20 - 25 học viên là vừa.
Luật sư Nguyễn Thanh Bình - nguyên Chủ nhiệm Khoa Luật sư HVTP - nhận xét: “Đội ngũ giảng viên đào tạo luật sư hiện hơi mỏng. Các luật sư được mời thỉnh giảng tuy giàu kinh nghiệm song lại thiếu kỹ năng sư phạm. Tăng giáo viên thỉnh giảng chưa phải là giải pháp trọn vẹn”.
Vì nhiều lý do, chỉ khoảng 1/3 học viên tốt nghiệp các khóa luật sư đi theo nghề này. Dễ thấy, nếu giữ nguyên quy mô đào tạo hiện nay, chúng ta sẽ không đủ 20.000 luật sư vào năm 2020, như mục tiêu đã đề ra. Luật sư Nguyễn Thanh Bình (hiện là Chủ nhiệm Ủy ban đào tạo Liên đoàn LSVN) nhận định: “Nếu vẫn giữ mô hình tố tụng xét hỏi, 20.000 luật sư có thể đáp ứng được. Nhưng sẽ thiếu, nếu chúng ta chuyển hẳn sang mô hình tố tụng tranh tụng”.
Để có đủ luật sư đáp ứng cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế, ông Bình cho rằng cần gấp rút mở thêm cơ sở đào tạo, trước hết của Liên đoàn LSVN theo Luật Luật sư quy định, bên cạnh đó, cần khuyến khích các tổ chức hành nghề luật sư liên kết với nhau mở trường, như nhiều nước tiên tiến đang làm. Khi nào Liên đoàn LSVN khai giảng khóa luật sư đầu tiên?. Ông Bình khá trầm ngâm: “Nhiều người trong Liên đoàn LSVN đang quá chú trọng quản lý luật sư, chưa tập trung vào đào tạo, bồi dưỡng”. Thành ngữ có câu đau đẻ không chờ sáng trăng, trước nhu cầu cải cách và hội nhập, lãnh đạo Liên đoàn LSVN sẽ có giải pháp phát triển cả số lượng và chất lượng luật sư ngay trong năm 2010 này?
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Khó thi hành án vì… ủy ban. Bài báo phản ánh: Thi hành án (THA) quận Phú Nhuận (TP.HCM) đang phải tạm hoãn thi hành bản án của TAND TP.HCM cho ông Trần Anh Chương ở quận Bình Thạnh vì phát sinh tình tiết mới…
Tháng 6-2006, mẹ ông Chương mua căn nhà của ông L. tại quận Phú Nhuận với giá 2 tỉ đồng. Mọi thủ tục mua bán đã được thực hiện đúng quy định pháp luật và nhà đã chuyển tên sang mẹ ông Chương. Sau đó, mẹ ông Chương tặng ngôi nhà này cho ông. Khi ông Chương chuẩn bị dọn vào nhà mới thì bà N., là người quen của ông L., đã ở trong ngôi nhà này từ lâu không chịu dọn đi. Bà này cho rằng bà cũng là chủ sở hữu của căn nhà trên nhưng ông L. bán nhà mà không hỏi ý của bà. Bà chỉ chấp nhận dọn đi khi ông L. trả cho bà 900 triệu đồng. Do không thỏa thuận được nên ông Chương kiện bà N. ra tòa để đòi lại nhà.
Tháng 6-2009, TAND quận Phú Nhuận xử sơ thẩm, cho rằng nguồn gốc căn nhà mà ông L. bán cho mẹ ông Chương thuộc sở hữu của nhà nước và ông L. là người đã thuê trước đó. Năm 2004, ông L. có đơn đề nghị mua nhà theo Nghị định 61 và được mua đúng theo trình tự, quy định pháp luật. Sau đó, ông L. bán lại cho mẹ ông Chương cũng đúng quy định pháp luật. Việc bà N. nói nhà này bà cũng có một phần nhưng lại không có chứng cứ gì chứng minh nên không được chấp nhận. Do đó, tòa chấp nhận yêu cầu đòi nhà của ông Chương, buộc gia đình bà N. phải giao lại căn nhà cho ông Chương. Bản án phúc thẩm của TAND TP.HCM tháng 9-2009 cũng giữ nguyên bản án sơ thẩm của TAND quận Phú Nhuận.
Ngay sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, ông Chương làm đơn yêu cầu THA. Chi cục THA quận Phú Nhuận cũng đã ra quyết định THA. Mọi việc tưởng đã xong nhưng đùng một cái, tháng 11-2009, Thanh tra TP.HCM có công văn gửi UBND TP với nội dung ông L. đã gian dối khi làm thủ tục mua nhà. Cụ thể là người mua nhà theo Nghị định 61 phải cam kết không có ngôi nhà nào khác. Ở đây ông L. thiếu trung thực khi làm thủ tục mua nhà. Bởi lẽ ông L. đã được một công ty ở quận Thủ Đức tạm cấp một nền đất ở quận này vào năm 1993 và ông L. đã nhận đất rồi (!?). Do đó, Thanh tra đề xuất UBND TP hủy việc bán căn nhà ở quận Phú Nhuận cho ông L. Dựa trên đề xuất đó, tháng 12-2009, UBND TP có công văn giao UBND quận Phú Nhuận hủy bỏ việc mua bán nhà của ông L. theo Nghị định 61. Đầu tháng 1-2010, UBND quận Phú Nhuận ra quyết định hủy bỏ quyết định bán căn nhà ở quận Phú Nhuận cho ông L.
Không đồng ý, ông Chương làm đơn khiếu nại. Ngày 18-1, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP.HCM có công văn gửi chủ tịch UBND TP với nội dung khẳng định ông L. chỉ được công ty tạm cấp cho một nền đất ở quận Thủ Đức nhưng thực tế đất này vẫn thuộc sở hữu của công ty chứ chưa phải của ông L. Do đó, UBND TP không thể cho rằng ông L. đã hưởng chính sách nhà đất trước khi mua nhà theo nghị định 61. Hơn nữa, UBND TP chỉ đạo UBND quận Phú Nhuận thu hồi quyết định cấp giấy chứng nhận nhà, đất cho ông L. làm vô hiệu hai bản án của tòa, chưa phù hợp pháp luật, gây cản trở THA. Vì thế, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc kiến nghị chủ tịch UBND TP xem xét không thu hồi căn nhà của ông L. đã bán cho mẹ ông Chương. Thế nhưng vụ việc đến nay vẫn chưa giải quyết xong.
Phía Chi cục THA quận Phú Nhuận cho biết vụ việc đã phát sinh tình tiết mới. Do đó, THA quận này đã làm công văn gửi VKS cùng cấp xin ý kiến.
3. Báo điện tử của Thông tấn xã Việt Nam có bài Tạo cơ chế thông thoáng cho hoạt động công chứng. Bài báo phản ánh: Luật Công chứng và Nghị định 79 được ban hành và tổ chức thực hiện đã tạo ra sự đổi mới có tính bước ngoặt trong hoạt động công chứng và chứng thực ở Việt Nam. Qua kết quả 2 năm thực hiện đã khẳng định chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng là đúng đắn, tạo điều kiện cho việc phát triển tổ chức và hoạt động công chứng của Việt Nam theo hướng chuyên nghiệp hóa, phù hợp với chuẩn mực và thông lệ của hoạt động công chứng khu vực và thế giới. Mặc dù còn những hạn chế, bất cập cần được khắc phục, nhưng những kết quả đạt được và sự hài lòng của nhân dân sau hơn 2 năm thực hiện Luật Công chứng và Nghị định 79 chính là thước đo chủ trương xã hội hóa công chứng, tách bạch công chứng và chứng thực.
Hoạt động công chứng đang được phát triển theo hướng chuyên nghiệp hóa. Một trong những điểm đổi mới căn bản, quan trọng hàng đầu của Luật Công chứng và Nghị định 79 là việc tách bạch và phân biệt rõ về bản chất, chức năng, nhiệm vụ, đối tượng và nguyên tắc hoạt động của công chứng và chứng thực. Công chứng từ chỗ được hiểu như một hoạt động mang tính chất thủ tục hành chính đơn thuần thì nay được coi là một nghề, một ngành chuyên môn sâu có chức năng bảo đảm sự an toàn pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch, đặc biệt là các hợp đồng, giao dịch về bất động sản.
Trong 2 năm gần đây, các tổ chức hành nghề công chứng trên cả nước đã công chứng được 1.485.550 việc; tổng số phí công chứng thu hơn 549 tỷ đồng. Số lượng các hợp đồng, giao dịch được thực hiện tại các tổ chức hành nghề công chứng tăng cao hơn so với trước khi thực hiện Luật, các hợp đồng, giao dịch tăng không chỉ về số lượng mà cả tính phức tạp với giá trị hợp đồng lớn, nhiều hợp đồng có yếu tố nước ngoài...
Việc ban hành Nghị định 79 đã tách hoạt động chứng thực khỏi hoạt động công chứng và giao thẩm quyền chứng thực bản sao, chứng thực chữ ký cá nhân cho phòng tư pháp và Ủy ban Nhân dân cấp xã đã giải tỏa tình trạng ách tắc, xếp hàng tại các phòng công chứng trong nhiều năm trước. Nghị định 79 đã phân cấp mạnh cho Ủy ban Nhân dân cấp xã và phòng tư pháp chứng thực các việc, đặc biệt là chứng thực bản sao, tạo điều kiện thuận tiện cho người dân và tổ chức trong giao dịch hành chính về chứng thực. Các thủ tục hành chính trong chứng thực theo quy định của Nghị định 79 đơn giản như người yêu cầu chứng thực không cần phải xuất trình giấy tờ về hộ khẩu, chứng minh nhân dân chỉ xuất trình trong trường hợp duy nhất là chứng thực chữ ký cá nhân; thời gian giải quyết yếu cầu chứng thực được rút ngắn đến mức tối thiểu.
Nghị định 79 đã có những quy định mới theo hướng tránh lạm dụng bản sao chứng thực trong các giao dịch hành chính, qua đó hạn chế tình trạng bản sao văn bằng, chứng chỉ giả để trục lợi; Nghị định cho phép người dân có thể liên hệ với cơ quan, tổ chức cấp bản sao từ sổ gốc thông qua đường bưu điện, không nhất thiết phải trực tiếp đến các cơ quan, tổ chức đó và chậm nhất trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận được yêu cầu, cơ quan, tổ chức cấp bản sao phải gửi bản sao cho người yêu cầu.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình triển khai Luật Công chứng cũng bộc lộ những bất cập. Sự phát triển tổ chức hành nghề công chứng chưa có quy hoạch tổng thể, hợp lý trên cả nước và trên từng địa phương. Hiện mới chỉ có 31/63 địa phương có văn phòng công chứng theo mô hình xã hội hóa. Chủ trương xã hội hóa chưa có một lộ trình tổng thể phù hợp, việc phát triển tổ chức hành nghề công chứng, đặc biệt là các văn phòng công chứng chưa đi đôi với việc tăng cường kiểm tra, hướng dẫn hoạt động dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các tổ chức hành nghề công chứng. Chất lượng và số lượng đội ngũ công chứng viên còn bất cập, việc đào tạo, bổ nhiệm công chứng viên còn mang tính tự phát, căn cứ vào nhu cầu vụ việc của từng địa phương; chất lượng đội ngũ công chứng viên còn nhiều hạn chế, trình độ công chứng chưa đồng đều. Hoạt động quản lý nhà nước về công chứng còn nhiều hạn chế; hệ thống pháp luật liên quan đến hoạt động công chứng còn bất cập, chưa đồng bộ... Trong thực hiện Nghị định 79, việc phân cấp trong chứng thực bản sao giấy tờ, văn bản các loại giữa cấp huyện và cấp xã còn chưa hợp lý đã gây nên sự lúng túng trong thực hiện... Những quy định thông thoáng như cơ quan, tổ chức tiếp nhận hồ sơ có thể trực tiếp đối chiếu giữa bản chính và bản chụp không cần chứng thực hay quy định người dân có thể liên hệ với cơ quan, tổ chức cấp bản sao từ sổ gốc thông qua đường bưu điện... dù được thực hiện nhưng vẫn còn rất hạn chế.
Để làm tốt hơn nữa công tác công chứng và chứng thực, Bộ Tư pháp đề nghị xây dựng và hoàn thiện thể chế về công chứng, nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng để khắc phục những hạn chế, bất cập, tạo cơ sở pháp lý và phù hợp hơn cho phát triển hoạt động công chứng theo hướng chuyên nghiệp hóa; nghiên cứu đề xuất với Chính phủ cho xây dựng một đạo luật về chứng thực trình Quốc hội để điều chỉnh toàn diện hoạt động này... Yêu cầu trước mắt cần sửa đổi, bổ sung kịp thời Nghị định 79 theo hướng mở rộng thẩm quyền chứng thực bản sao bằng tiếng Việt và tiếng nước ngoài cho cả Ủy ban Nhân dân cấp xã và phòng tư pháp mà không phân biệt như hiện nay để tránh những phức tạp, phiền hà trong xác định thẩm quyền và tạo thuận lợi cho người dân.
4. Trang web Diễn đàn doanh nghiệp có bài Giá ô tô và xe máy sẽ tăng cao vì phí môi trường?. Bài báo phản ánh: Hiện nay, bộ Tài chính đang chủ trì xây dựng dự thảo Luật Thuế môi trường để Quốc hội xem xét thông qua vào cuối năm 2010. Tại dự thảo luật thuế này, các loại phương tiện giao thông cơ giới có khí thải, trong đó có ô tô, xe máy sẽ phải chịu thêm thuế phát xả khí thải.
Mức thuế suất chi tiết sẽ phụ thuộc vào mức độ phát thải của từng loại phương tiện. Nếu dự thảo Luật thuế này được thông qua và có hiệu lực thì giá bán của mặt hàng ô tô, xe máy sẽ nâng cao do tỷ trọng thuế trong giá bán cao hơn. Hiện tại, riêng mặt hàng ô tô chở người đang phải chịu thuế nhập khẩu (linh kiện, phụ tùng hoặc nguyên chiếc), thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế trước bạ.... Các loại thuế này đang chiếm khoảng 2/3 giá bán xe.
Nhiều ý kiến cho rằng, việc áp dụng thuế môi trường đối với các loại phương tiện giao thông cơ giới là rất cần thiết. Bởi lẽ, lượng khí xả phát thải từ các loại phương tiện này, nhất là ôtô và xe máy, đang góp phần gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Bên cạnh đó, khi thuế môi trường được áp dụng, các loại xe sử dụng công nghệ thân thiện môi trường như hybrid (xăng kết hợp điện) hay xe điện sẽ được ưu tiên hơn.
Tại nhiều nước phát triển, thuế môi trường thường được đánh ở mức rất cao đối với các loại ôtô và xe máy. Đồng thời, các loại xe thân thiện với môi trường luôn được ưu đãi để khuyến khích người dân sử dụng.
5. Báo Thanh niên có bài Làm người thủ đô. Bài báo phản ánh: So với dự thảo gây tranh cãi công bố hôm 16.1.2010, dự thảo Luật Thủ đô (lần thứ 4) vừa được công bố hôm 11.2 đã bỏ các quy định cứng về kiểm soát nhập cư, như thời gian tạm trú tối thiểu (5 năm), có mức lương thấp nhất bằng hai lần mức lương tối thiểu chung… Trong bản dự thảo này cũng không còn thấy có điều kiện về giấy phép lao động đối với lao động ngoại tỉnh. Đây là một nỗ lực khi Ban soạn thảo đã lắng nghe và trân trọng phản biện xã hội trong một khoảng thời gian rất ngắn. Về mặt nguyên tắc thì Hà Nội cũng là một đơn vị hành chính giống như các tỉnh thành khác trong cả nước và không thể có tiêu chuẩn riêng để “làm người thủ đô”. Nhưng với 34 điều còn lại của dự luật (giảm 26 điều so với dự thảo cũ), Ban soạn thảo dường như cũng vẫn chưa thuyết phục được tại sao cần có Luật Thủ đô và với luật này ra đời liệu có giúp giải quyết được những tồn tại hiện nay của Hà Nội?
Vấn đề của Hà Nội cũng như một số đô thị lớn hiện nay là sự quá tải của người nhập cư so với hạ tầng vốn được cải thiện chậm. Nhưng rõ ràng các biện pháp hạn chế nhập cư một cách hành chính là không hiệu quả, chưa kể là vi hiến. Chính sách hộ khẩu, vốn liên quan trực tiếp đến một vấn đề cực kỳ quan trọng là sổ gạo mà chúng ta từng áp dụng trong thời kỳ bao cấp còn không hạn chế được làn sóng nhập cư vào đô thị. Muốn giải quyết vấn đề này, cần phải lý giải được tại sao người ta tập trung về Hà Nội hoặc TP.HCM?
Chắc chắn không ai sung sướng bỏ gia đình vào đô thị để làm thuê, vậy thì, để giải quyết vấn đề gia tăng dân số do nhập cư tại Hà Nội nói riêng và các đô thị nói chung, thứ nhất cần chính sách ưu tiên phát triển đồng đều các địa phương, các vùng nông thôn cũng phải có được các cơ hội. Thứ hai là chính sách điều động cán bộ hiện nay cũng khiến gia tăng áp lực về dân số cho đô thị. Hiện tại Hà Nội đang có chủ trương xây nhà công vụ, những cán bộ được điều động về Hà Nội làm việc, có thể sử dụng các công thự này, trong suốt nhiệm kỳ, thay vì phải di chuyển cả gia đình như vẫn từng thấy.
Ở các nước, thay vì ban hành luật riêng cho một địa phương, người ta cho phép ban hành một số luật tu chính, khi cần dành những ưu tiên đặc biệt nào đó, chẳng hạn về sắc thuế, các khoản thu cho địa phương đó. Cái cần và có thể làm cho Hà Nội bây giờ, có lẽ cũng chính là cần một tu chính cho phép Hà Nội ban hành một số khoản thuế riêng, hễ muốn sống ở thủ đô, muốn làm người Hà Nội thì phải chịu.
Còn nếu cần một đạo luật cho thủ đô thì phải tính toán kỹ hơn là 34 điều trong dự thảo vừa công bố. Bởi lẽ, luật chỉ có giá trị khi chứa đựng các quy phạm chế tài nếu không đó chỉ là những lời hiệu triệu.