Trong buổi sáng ngày 09/9/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Công an nhân dân phản ánh: Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã họp phiên toàn thể để tiến hành thẩm tra dự án Luật Thi hành án hình sự do Bộ Công an chủ trì soạn thảo vào ngày 5/9, tại TP Hồ Chí Minh. Phiên thẩm tra do đồng chí Lê Thị Thu Ba, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội chủ trì, cùng sự tham dự của đại diện lãnh đạo các ủy ban, cơ quan, ban, ngành chức năng.
Tại phiên họp, sau khi nghe Trung tướng Trần Đại Quang, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an thay mặt Bộ trưởng Bộ Công an, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ đọc Tờ trình về dự án Luật, các đại biểu tham dự Phiên thẩm tra đã thảo luận, cho ý kiến về những vấn đề cơ bản của dự án Luật.
Các ý kiến thẩm tra đã tập trung thảo luận về những vấn đề lớn Chính phủ xin ý kiến và thống nhất cao về việc tiếp tục quy định Bộ Công an là cơ quan chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thực hiện thống nhất quản lý Nhà nước về thi hành án hình sự. Các ý kiến thẩm tra cũng đề nghị dự thảo Luật tiếp tục tập trung xử lý có hiệu quả những khó khăn, vướng mắc nảy sinh từ thực tiễn công tác thi hành án hình sự, nhất là hoàn thiện cơ sở pháp lý để thực hiện ngày càng tốt hơn chính sách khoan hồng, nhân đạo của Đảng và Nhà nước trong thi hành án hình sự; quy định cụ thể hơn cơ chế, biện pháp bảo đảm thi hành có hiệu quả các hình phạt ngoài hình phạt tù, đặc biệt là cải tạo không giam giữ và án treo; xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan, tổ chức có nhiệm vụ trực tiếp thi hành án, nhất là lực lượng Công an cấp xã; đẩy mạnh công tác dạy nghề cho phạm nhân để sau khi chấp hành hình phạt tù họ có thể sinh sống bằng chính nghề đó; nghiên cứu, từng bước xã hội hoá công tác thi hành án hình sự, có cơ chế phù hợp để huy động các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp tham gia giáo dục cải tạo, giúp đỡ, tạo công ăn việc làm cho người bị thi hành án...
Kết thúc Phiên thẩm tra, Trung tướng Trần Đại Quang, thừa ủy quyền Bộ trưởng Bộ Công an phát biểu ghi nhận các ý kiến thảo luận tại Phiên thẩm tra để báo cáo Chính phủ xem xét, chỉnh lý hoàn thiện dự án Luật Thi hành án hình sự, trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại kỳ họp thứ 6 sắp tới.
2. Báo Lao động phản ánh: Từ ngày 26.9 tới, nhà đầu tư góp vốn mua bất động sản bao gồm căn hộ, đất nền, nhà... khi chuyển nhượng sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân. Trong khi đó, theo quy định hiện hành, việc chuyển nhượng góp vốn lại là bất hợp pháp. Liệu có tình trạng mâu thuẫn hay cơ quan thuế đang cố tình "hợp pháp hoá" loại hình giao dịch đang bị cấm này?
Theo quy định của Thông tư 161 thì việc tính thuế đối với các trường hợp chuyển nhượng hợp đồng góp vốn, hay ở dạng chuyển nhượng BĐS chưa có chủ quyền cũng sẽ được áp dụng như chuyển nhượng BĐS có chủ quyền. Khi đó, mức thuế suất được áp dụng sẽ là 25% trên phần chênh lệch giá bán, sau khi trừ đi giá mua nếu có đủ hồ sơ chứng từ hợp lệ xác định được giá bán, giá vốn và các chi phí có liên quan. Trường hợp không xác định được giá vốn và các chi phí có liên quan, cơ quan thuế sẽ áp dụng mức thuế suất 2% tính trên toàn bộ trị giá chuyển nhượng.
Theo ông Nguyễn Huy Trường - Trưởng ban Thuế TNCN (Tổng cục Thuế) - thì cơ quan thuế áp dụng biện pháp thu thuế cơ chế tự khai, tự chịu trách nhiệm đối với các NĐT. Bên cạnh đó, các đơn vị kinh doanh BĐS cũng phải có trách nhiệm trong việc cung cấp thông tin và các trách nhiệm ràng buộc khác theo quy định của Luật Quản lý thuế để việc thu thuế đạt kết quả. Cũng theo ông Trường thì sở dĩ Bộ Tài chính và cơ quan thuế đưa ra hình thức thu thuế này là bởi: Mọi cá nhân đều phải tuân thủ quy định của Luật Thuế TNCN là cứ có thu nhập là phải chịu thuế. Bên cạnh đó, căn cứ theo Luật Kinh doanh BĐS thì việc chuyển nhượng hợp đồng góp vốn này chính là hình thức mua bán, chuyển nhượng BĐS trong tương lai.
Bộ Tài chính và cơ quan thuế đã từng cân nhắc việc liệu đây là hình thức đầu tư vốn hay chuyển nhượng BĐS? Sau khi nghiên cứu và "khớp" vấn đề này với Luật Kinh doanh BĐS thì thấy rằng, việc áp thuế TNCN đối với việc chuyển nhượng BĐS trong tương lai như vậy là phù hợp. Đặc biệt, ông Trường cũng khẳng định: Bản thân Bộ Tài chính và cơ quan thuế cũng không ủng hộ hình thức giao dịch này. Tuy nhiên, dù ở góc độ nào thì cũng đều thấy rằng, cứ có hoạt động chuyển nhượng và phát sinh thu nhập thì sẽ phải chịu thuế.
Phản biện quan điểm của Bộ Tài chính và cơ quan thuế, nhiều ý kiến cho rằng: Trong Luật Thuế TNCN hiện nay cũng không quy định cụ thể việc áp thuế đối với loại hình giao dịch này. Từ thực tế đó, có ý kiến cho rằng phải chăng khi xây dựng và ban hành thông tư hướng dẫn thực hiện, cơ quan thuế đã cố tình "gài" quy định này vào trong nội dung hướng dẫn?
Luật gia Hữu Dung phân tích: Theo quy định hiện hành cũng như trên thực tế có thể hiểu hợp đồng góp vốn là sự góp vốn giữa các bên cho việc hình thành BĐS trong tương lai. Điều đó đồng nghĩa với việc BĐS đó chưa hình thành. Đặc biệt, theo quy định hiện hành thì NĐT khi đó thực chất cũng vẫn chưa phải là chủ sở hữu của BĐS "vô hình" đó. Với việc chưa hình thành BĐS, NĐT chưa phải là chủ sở hữu BĐS thì những giao dịch chuyển nhượng đó là không hợp pháp. Vậy phải chăng cơ quan thuế đang muốn "hợp pháp hoá" hình thức giao dịch này.
Cũng theo số đông ý kiến thì trong đời sống, đúng là đã có việc chuyển nhượng. Thế nhưng, đây thực chất chỉ là những chuyển nhượng quyền góp vốn và là "giao dịch ngầm". Thế nhưng, trong khi luật chưa có quy định điều chỉnh hành vi này, thậm chí coi đó là giao dịch bất hợp pháp thì cơ quan thuế không nên thu thuế. Lập luận này sẽ rõ ràng hơn với ví dụ: Vậy cơ quan thuế sẽ ứng xử ra sao nếu dự án BĐS đó bị phá sản, hợp đồng góp vốn cũng như việc chuyển nhượng không có hiệu lực? Tương tự, câu hỏi đặt ra là nếu phát sinh tranh chấp ở dạng này thì liệu các cơ quan chức năng có đứng ra giải quyết?
Một lập luận đáng lưu ý khác là vì việc chuyển nhượng hợp đồng chỉ là những giao dịch ngầm, chưa được pháp luật thừa nhận, vì thế sẽ không thể có các hình thức công chứng, xác nhận.
Vậy nếu các bên "bắt tay nhau" và đưa ra kết quả chênh lệch chuyển nhượng bằng không thì cơ quan thuế lấy cơ sở nào để áp thuế? Trong trường hợp này, ngay cả khi cơ sở kinh doanh BĐS dù trách nhiệm đến mấy thì cũng không thể "nắm tóc" được các vụ chuyển nhượng; còn nếu đơn vị này "làm lơ", việc áp thuế càng khó hơn nhiều.
3. Báo Hà Nội mới có bài Xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi xảy ra tham nhũng: Ba năm triển khai vẫn chờ... hướng dẫn. Bài báo phản ánh: Quy định về xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi xảy ra tham nhũng đã có từ năm 2006, nhưng sau gần 3 năm, nhiều địa phương vẫn lúng túng trong thực hiện…
Đến tháng 8-2009, cả Hà Nội đã và đang xử lý 47 vụ án tham nhũng. Trong đó, 12 vụ đã xét xử, 35 vụ đang thụ lý. Tính chất nghiêm trọng của các vụ án này có thể thấy được một phần qua khối lượng tài sản tham nhũng được phát hiện gồm 487,160 tỷ đồng; đã tạm giữ để thu hồi 30,205 tỷ đồng, 280 cây vàng, 8 ngôi nhà, 3 biệt thự nền đất, cổ phiếu chứng khoán trị giá 35 tỷ đồng và 2 xe ô tô trị giá 2 tỷ đồng. Số lượng án tham nhũng trên cả nước chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm do Bộ Công an và Thanh tra Chính phủ phát hiện đã lên tới gần 300 vụ.
Với tính chất phổ biến và nghiêm trọng của tham nhũng, trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, tổ chức đối với phòng, chống tham nhũng có ý nghĩa quyết định vì liên quan trực tiếp tới việc triển khai công tác phòng, chống tham nhũng và đấu tranh với các vụ án tham nhũng "ngay từ lúc manh nha". Nhiều vụ án tham nhũng trở nên nghiêm trọng vì người đứng đầu thiếu quyết đoán trong xử lý những sai phạm ban đầu trong cơ quan, đơn vị. Vì vậy, xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan để xảy ra tham nhũng sẽ tăng cường trách nhiệm của họ trong ngăn ngừa tham nhũng.
Tuy nhiên, dù đã thực hiện Nghị định 107 được gần 3 năm, nhiều địa phương vẫn đề nghị được… "hướng dẫn cụ thể". Trong cuộc họp Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng TP Hà Nội mới đây, có ý kiến cho rằng, cần phân rõ cách thức xử lý người đứng đầu theo phương thức: người đứng đầu ở cơ quan TƯ thì TƯ xử lý; cơ quan tỉnh, thành khác đóng trên địa bàn Hà Nội thì các tỉnh, thành chủ quản xử lý; các cơ quan thuộc Hà Nội thì Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng trực tiếp xử lý theo thẩm quyền. Ông Nguyễn Sơn, Chánh án TAND TP cũng lên tiếng: "Căn cứ vào nghị định chúng tôi thấy cần có hướng dẫn cụ thể trong xử lý trách nhiệm người đứng đầu vì đây là việc nhạy cảm, liên quan đến cán bộ".
Ngày 22-9-2006, Chính phủ ban hành Nghị định 107/2006/NĐ-CP quy định xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị khi để xảy ra tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách. Người đứng đầu bị xử lý trách nhiệm theo các mức độ: khiển trách, cảnh cáo và cách chức căn cứ vào mức độ nghiêm trọng của vụ, việc tham nhũng xảy ra tại cơ quan, đơn vị. Thời hạn xử lý trách nhiệm là 30 ngày kể từ ngày có kết luận chính thức của cơ quan có thẩm quyền về vụ, việc tham nhũng. Nghị định cũng nêu rõ cách thức tiến hành xử lý trách nhiệm người đứng đầu, trong đó bước quan trọng nhất là thành lập hội đồng kỷ luật do người đứng đầu hoặc cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị cấp trên trực tiếp làm chủ tịch.
Một số chuyên gia luật trao đổi với chúng tôi cũng khẳng định rằng, quy định của Nghị định 107 hoàn toàn đủ cơ sở để bất kỳ cơ quan, địa phương nào tiến hành xử lý trách nhiệm người đứng đầu để xảy ra tham nhũng. Nguyên nhân công tác này chưa được làm tốt chủ yếu do tính chủ động và tinh thần trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan cấp trên chưa được tốt. Trong khi cấp trên không yêu cầu hoặc yêu cầu thiếu quyết liệt thì cấp dưới không bao giờ tự động xin được kỷ luật cả.
Đây cũng chính là điều mà ông Vũ Tiến Chiến, Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo TƯ về phòng, chống tham nhũng nhận định về việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu: "Muốn xử lý tốt thì cấp trên phải có chỉ đạo". Ông đánh giá, Nghị định 107 đã quy định rõ ràng về các trường hợp cụ thể, cũng như cách thức xử lý. "Chúng ta cần nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, bằng cách làm tốt việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, đơn vị, tổ chức để xảy ra tham nhũng. Đây là trách nhiệm chính trị quan trọng".
Có thể thấy, muốn nâng cao chất lượng công tác xử lý người đứng đầu của cơ quan, đơn vị, tổ chức để xảy ra tham nhũng, cần tiến hành kiểm tra xem trách nhiệm chỉ đạo của người đứng đầu cấp trên trực tiếp của các cơ quan này từ trước đến nay ra sao.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Ngày 8-9, Bộ Tư pháp, UBND TP Hà Nội và đại diện các bộ ngành đã họp bàn về xây dựng dự án Luật Thủ đô.
Theo Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Thế Thảo, trong tám năm qua, Pháp lệnh Thủ đô thực tế chỉ nằm trên giấy, không phát huy được hiệu quả. Nhiều quy định, đề xuất mang tính đặc thù của Hà Nội đã không được chấp thuận. Ông Thảo đề nghị cần đánh giá lại hiệu quả của Pháp lệnh Thủ đô và có đề xuất những chính sách đặc thù để có thể đưa vào luật, góp phần phát triển thủ đô tốt hơn.
Kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường yêu cầu các cơ quan chức năng đẩy nhanh việc tổng kết tám năm thực hiện Pháp lệnh Thủ đô; rà soát, đối chiếu với các văn bản pháp luật khác để tránh chồng chéo. Đồng thời, các đơn vị cần đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu, soạn thảo để đầu năm 2010 trình Chính phủ.
2. Báo Tiền phong có bài “Phép vua và lệ làng”. Bài báo phản ánh: Trong vòng chưa đầy một tháng, Bộ Tư pháp ba lần tuýt còi các văn bản, quy định của Bộ GTVT, Tài chính và UBND TPHCM. Lý do chính mà Bộ Tư pháp yêu cầu các bộ và TPHCM phải dừng hoặc chỉnh sửa các văn bản, quy định là không phù hợp pháp luật.
Giữa tháng Tám, Bộ Tư pháp có văn bản gửi Văn phòng Chính phủ phản đối đề xuất của Bộ Giao thông Vận tải về việc cho phép Hà Nội và TPHCM được tăng mức xử phạt vi phạm giao thông gấp đôi so với các địa phương khác. Theo Bộ Tư pháp Nguyên tắc mọi công dân bình đẳng trước pháp luật đòi hỏi cơ chế áp dụng luật thống nhất trên toàn quốc, tránh việc cùng một hành vi vi phạm nhưng mỗi nơi lại áp dụng quy định xử phạt khác nhau.
Ngày 31/8, Bộ Tư pháp lại yêu cầu UBND TPHCM điều chỉnh lại quy định bất hợp lý một số mặt hàng nông sản, thực phẩm chỉ được hoạt động kinh doanh trong phạm vi các chợ, siêu thị, trung tâm thương mại và cửa hàng văn minh tiện lợi. Nguyên nhân bộ này phản bác là vì chưa phù hợp với thực tế, ảnh hưởng đến quyền tự do kinh doanh của các chủ thể kinh doanh đã được Hiến pháp và các luật liên quan quy định.
Ngày 4/9, Bộ Tài chính bị thổi còi do ra quyết định về điều chỉnh mức thuế xuất - nhập khẩu ưu đãi với một số nhóm mặt hàng không phù hợp pháp luật.
Quả là lạ khi các bộ đều có bộ phận pháp lý nghiên cứu hoặc tham gia soạn thảo văn bản, còn UBND TPHCM thì luôn có Sở Tư pháp tư vấn. Vậy mà những văn bản không phù hợp pháp luật vẫn được ra đời, thậm chí đã được áp dụng. Bất cứ người am hiểu pháp luật nào cũng đều hiểu không thể có văn bản pháp luật nào lại cao hơn Hiến pháp, tuy nhiên nhiều quy định, đề xuất vi hiến vẫn được trình Chính phủ hay được đem ra áp dụng trong đời sống xã hội như những trường hợp trên. Đáng lo bởi đề xuất của Bộ GTVT nếu được hiện thực hóa sẽ ảnh hưởng đến hàng chục triệu dân của Hà Nội và TPHCM. Quy định của UBND TPHCM sẽ làm hàng ngàn tiểu thương nhỏ mất ăn mất ngủ. Còn quyết định của Bộ Tài chính thì gây khó dễ cho doanh nghiệp. Lo hơn nữa vì người dân, DN sẽ không đường nào mà lần khi có không ít bộ, ngành, tỉnh, thành bất chấp phép vua để sinh ra lệ làng.
Người viết đã từng cầm trong tay quyết định do phó chủ tịch UBND một TP lớn ghi… quyết định này thay quyết định của Thủ tướng. Không hiểu khi trình ký, bộ phận soạn thảo văn bản có hiểu thẩm quyền của vị phó chủ tịch kia đến đâu và khi ký vị này có đọc kỹ? Không chỉ vi hiến mà hàng loạt quyết định, dự thảo văn bản của các bộ, ngành còn khó khả thi như không cho người thấp bé nhẹ cân lái xe máy, đánh mạnh phí xe cá nhân, trẻ năm tuổi phải cảm thụ nhạc cổ điển, thu thuế xe ôm… vẫn thản nhiên xuất hiện hay biến mất. Trong khi Bộ GTVT rút lại đề xuất, UBND TPHCM đang xem xét lại thì Bộ Tài chính vẫn cho mình đúng.
Đã đến lúc cần phải có những phán xử rạch ròi và cả quy trách nhiệm cá nhân rõ ràng cho những phán quyết không phù hợp pháp luật trên để dân tin rằng phép vua không thể thua lệ làng. Nếu không, tính nghiêm minh của luật pháp sẽ bị vi phạm và các bộ, ngành, tỉnh thành lại cứ vô tư sai rồi sửa, phản ứng thì bỏ.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 09/9/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.