Trong buổi sáng ngày 21/8/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Chiều 20-8, Bộ GTVT đã có giải trình với Chính phủ về đề xuất tăng gấp đôi mức xử phạt vi phạm giao thông ở Hà Nội và TPHCM so với các tỉnh thành khác trong dự thảo Nghị định xử phạt hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Đề xuất này trước đó đã bị Bộ Tư pháp “tuýt còi”. Tuy nhiên, Bộ GTVT vẫn cho rằng ở hai thành phố này, việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ cần phải có chế tài xử phạt cao hơn so với mức quy định chung để bảo đảm tính răn đe.
Bởi thế, dù rút ra khỏi dự thảo nghị định, song Bộ GTVT vẫn đưa vào mục “Những vấn đề còn có ý kiến khác nhau” đồng thời kiến nghị Chính phủ đưa vấn đề này ra Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét. Nếu được Ủy ban Thường vụ Quốc hội chấp thuận thì đề xuất này sẽ lại được đưa vào nghị định.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Hôm qua, 20.8, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) đã có buổi họp báo nhân dịp có kết quả về tổng điều tra dân số và nhà ở. Theo Tổng cục DS-KHHGĐ, dân số VN đang kết thúc giai đoạn “cơ cấu dân số trẻ”, bước vào giai đoạn "cơ cấu dân số vàng”, chuyển sang giai đoạn "cơ cấu dân số già”.
Theo ông Đinh Công Thoan, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính, Tổng cục DS-KHHGĐ, "dân số vàng” của VN bắt đầu xuất hiện từ năm 2010 và kết thúc vào 2040; trong giai đoạn 2011-2020, bình quân mỗi năm có thêm 1,4 triệu người bước vào tuổi lao động (15-59 tuổi). Về trình độ lao động, mới có 30% nguồn nhân lực được đào tạo. Còn tới 70% lao động ở trình độ lao động giản đơn. Bởi vậy “nguồn thu” từ giá trị lao động chưa cao.
Điều đáng lo, theo ông Dương Quốc Trọng, quyền Tổng cục trưởng Tổng cục DS-KHHGĐ, cơ cấu dân số VN đã chuyển sang giai đoạn “cơ cấu dân số già” sớm hơn dự tính. Đây là giai đoạn tỷ lệ người từ 60 tuổi trở lên chiếm hơn 10% dân số. Hoặc người từ 65 tuổi trở lên chiếm trên 7% dân số. Những năm trước, chúng ta từng ước tính, tỷ lệ này sẽ bắt đầu vào năm 2015. Tuy nhiên, giai đoạn này đã sớm hơn dự kiến khoảng 6-7 năm. Từ năm 2008 chúng ta đã thực sự bước vào giai đoạn dân số già với tỷ lệ người từ 65 tuổi trở lên chiếm 7,5% dân số. Còn người từ 60 tuổi trở lên chiếm tới 9,9%. Theo ông Trọng, cơ cấu dân số già phản ánh tuổi thọ trung bình người dân tăng lên, khi người dân được cải thiện về dinh dưỡng, y tế, chăm sóc sức khỏe. Dân số già thường là “bức tranh” của các nước giàu. Còn chúng ta đã già trước khi giàu. Trong khi đó, theo kinh nghiệm của các nước, chi phí xã hội cho một người già cao hơn gấp nhiều lần với chi phí xã hội cho trẻ em. “Nếu chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc cho trẻ em 1 đồng thì chi phí cho người già phải là 8 đồng. Vì vậy, cơ cấu dân số già đến trước sự giàu có đó là thách thức lớn của quốc gia”.
Ông Trọng cho biết, phấn đấu tăng tuổi thọ người dân lên 75 tuổi vào năm 2020 gắn với chất lượng cuộc sống. Hiện tại, tuổi thọ bình quân người VN tuy cao nhưng tuổi thọ bình quân khỏe mạnh chỉ đạt 60,2 tuổi. Mỗi người dân có tới 12 năm ốm đau, bệnh tật so với 72,2 tuổi sống.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Từ ngày 12 đến 28-8, đoàn kiểm tra liên ngành do Sở Tư pháp TP Hà Nội chủ trì tiến hành kiểm tra 20/42 văn phòng công chứng (VPCC) đóng trên địa bàn thành phố.
Đây là 16 VPCC đã hoạt động từ một năm trở lên, ngoài ra có bốn văn phòng người dân phản ánh “có dấu hiệu sai phạm trong nghiệp vụ, trong vấn đề thu phí cũng như tiếp khách hàng”. Theo ông Phạm Thanh Cao, Trưởng phòng Bổ trợ tư pháp, cuộc kiểm tra này nhằm mục đích uốn nắn, chấn chỉnh, đồng thời biểu dương những văn phòng hoạt động tốt.
Trong quá trình kiểm tra, các công chứng viên cũng phản ánh nhiều bức xúc trong quá trình hành nghề. Điển hình là sự phân biệt đối xử “công chứng nhà nước” và “công chứng tư”. “Bộ phận tiếp nhận hồ sơ của một số ngân hàng hay văn phòng đăng ký nhà đất đã từ chối tiếp nhận văn bản công chứng của Việt Tín. Đơn cử, vừa qua chúng tôi đã phải có công văn gửi tổng giám đốc Ngân hàng Techcombank, sau đó sự việc mới được giải quyết” - ông Nguyễn Minh Hải, Trưởng VPCC Việt Tín, bức xúc.
Công chứng viên Đào Anh Dũng - Trưởng VPCC Ba Đình thì phản ánh việc nhiều địa phương thuộc tỉnh Hà Tây cũ không chấp nhận hợp đồng công chứng liên quan đến giao dịch nhà, đất. “Người dân đem hợp đồng công chứng này đi giao dịch thì bị từ chối và yêu cầu làm lại hợp đồng theo thủ tục chứng thực tại UBND nơi có đất. Rút kinh nghiệm từ giao dịch này, hiện VPCC Ba Đình đành phải từ chối nhận công chứng tất cả hợp đồng, giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất thuộc các địa bàn của tỉnh Hà Tây cũ” - ông Dũng cho biết.
Báo cũng phản ánh: Chiều 20-8, ban soạn thảo nghị định quy định chi tiết một số điều của Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước đã họp phiên đầu tiên để góp ý cho dự thảo nghị định này.
Dự thảo dành riêng một chương quy định về trách nhiệm hoàn trả của người thi hành công vụ. Theo đó, ngay sau khi thực hiện xong việc chi trả tiền bồi thường, thủ trưởng cơ quan có trách nhiệm bồi thường phải ra quyết định thành lập hội đồng xem xét trách nhiệm hoàn trả đối với người thi hành công vụ gây thiệt hại. Hội đồng này sẽ kiến nghị với thủ trưởng cơ quan có trách nhiệm bồi thường về mức hoàn trả và phương thức hoàn trả.
Việc xác định mức hoàn trả sẽ thực hiện theo nguyên tắc: Đối với trường hợp người thi hành công vụ có lỗi cố ý gây ra thiệt hại thì phải hoàn trả toàn bộ khoản tiền mà nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại nhưng tối đa không quá 60 tháng lương tối thiểu quy định tại thời điểm quyết định việc hoàn trả. Trường hợp người thi hành công vụ có lỗi vô ý gây ra thiệt hại thì phải hoàn trả một khoản tiền mà nhà nước đã bồi thường nhưng tối đa không quá 30 tháng lương tối thiểu. Tuy nhiên, một số thành viên ban soạn thảo cho rằng nên cân nhắc lại mức 30 hay 60 tháng lương tối thiểu nêu trên. Đồng thời, việc xác định mức hoàn trả nên do liên ngành của Chính phủ, TAND tối cao, VKSND tối cao hướng dẫn tại thông tư liên tịch.
Dự thảo cũng quy định trong trường hợp mức yêu cầu bồi thường thiệt hại từ 50 triệu đồng trở lên thì thủ trưởng cơ quan có trách nhiệm bồi thường phải thành lập hội đồng (tư vấn) giải quyết bồi thường. Căn cứ vào kiến nghị của hội đồng, thủ trưởng cơ quan có trách nhiệm bồi thường ban hành quyết định giải quyết bồi thường.
2. Báo Tuổi trẻ có bài Lãnh đạo phường đi họp, không sao y chứng thực. Bài báo phản ánh: Tại buổi khảo sát của Ban pháp chế HĐND TP.HCM về cải cách hành chính ở P.Tân Thới Hiệp, Q.12 ngày 19-8, nhiều người dân tại đây phản ảnh về sự “tréo ngoe” trong việc nhận hồ sơ của cơ quan hữu quan.
Một hộ dân tại khu phố 3, P.Tân Thới Hiệp nói ông nộp hồ sơ xin cấp chủ quyền nhà, được cán bộ phường nhận và chuyển lên quận nhưng 45 ngày sau quận thông báo đề nghị ông bổ sung hồ sơ.
Bà Nguyễn Thị Bích Ngọc - một người dân địa phương - còn bức xúc vì quy hoạch treo ở địa phương quá nhiều, dân không làm được giấy tờ nhà đất nên không thể an cư. Người dân còn phản ảnh việc sao y chứng thực tại phường nhiều lúc không thực hiện được trong ngày vì tất cả lãnh đạo phường... đi họp nên phải chờ đến hôm sau. Bà con cho rằng khi nhận hoặc khi phát hiện hồ sơ không đầy đủ thì cơ quan nhận hồ sơ cần thông báo ngay để dân bổ sung nhanh.
Bà Huỳnh Thu Thảo - chủ tịch UBND P.Tân Thới Hiệp - thừa nhận có tình trạng trên và đề nghị UBND Q.12 xem xét bố trí lại lịch họp, tránh triệu tập cùng lúc tất cả lãnh đạo phường (gồm chủ tịch và hai phó chủ tịch UBND phường).
3. Báo Thể thao và văn hoá có bài Ireland muốn đàm phán với Việt Nam về vấn đề con nuôi. Bài báo phản ánh: Ngày 18/8, tờ Irish Times cho biết Văn phòng Bộ Tình trạng trẻ em Ireland đã mời các quan chức Việt Nam tới nước này vào tháng 9 để đàm phán về vấn đề con nuôi. Đây là nỗ lực mới nhất nhằm sớm khôi phục một thỏa thuận cho nhận con nuôi giữa hai nước.
Bộ trưởng Barry Andrews, người đã đến Việt Nam cuối tháng 6, nói rằng có những tiến triển tốt trong cuộc đàm phán với các quan chức Việt Nam mới đây. Tuy nhiên, vẫn chưa có thông tin nào về thời điểm chính thức khôi phục thỏa thuận cho và nhận coi nuôi giữa hai nước.
Thỏa thuận trước đó đã hết hạn từ ngày 1/5, khiến hơn 200 cặp vợ chồng Ireland không thể xin nhận con nuôi ở Việt Nam. Trong chuyến đi hồi tháng 6, ông Andrews đã đề nghị các quan chức Việt Nam cân nhắc cho phép khoảng 20 cặp vợ chồng Ireland, những người đã nộp đơn và được Cục Con nuôi quốc tế của Việt Nam xử lý hồ sơ trước ngày 1/5, hoàn tất thủ tục nhận con nuôi. Đề nghị này sau đó đã được phía Việt Nam chấp thuận.
Nữ phát ngôn viên của Bộ Tình trạng trẻ em Ireland nói rằng đây là một cử chỉ thiện chí của Chính phủ Việt Nam. Bộ này cũng đang làm hết sức để thông qua một thỏa thuận về vấn đề con nuôi với Việt Nam trong thời gian sớm nhất.
4. Báo Sài Gòn giải phóng có bài Thiệt hại nặng, xử lý nhẹ. Bài báo phản ánh: Thực hiện xã hội hóa trong hoạt động công chứng, nhiều văn phòng công chứng (còn gọi là công chứng “tư”) đã được thành lập tại một số địa phương, tạo điều kiện cho người dân có thêm sự lựa chọn khi muốn công chứng hồ sơ, giấy tờ. Tuy nhiên, tại hội nghị giao ban công tác tư pháp 6 tháng đầu năm 2009 vừa qua, lãnh đạo một số sở tư pháp cho biết: sau một thời gian các văn phòng công chứng đi vào hoạt động đã nảy sinh một vấn đề đáng lo ngại, đó là trình độ của công chứng viên.
Đối với những công chứng viên trước đây đã từng công tác tại các phòng công chứng (còn gọi là công chứng “Nhà nước”), có kinh nghiệm, nay ra mở văn phòng công chứng thì không đáng lo. Nhưng có những công chứng viên mới được bổ nhiệm, thiếu kinh nghiệm vận dụng pháp luật nên dẫn đến sai sót khi công chứng. Chẳng hạn, tại TPHCM, trong một vụ công chứng về di sản thừa kế, công chứng viên của một văn phòng công chứng đã cho một người ở hàng thừa kế thứ ba “nhảy phắt” lên hàng thừa kế thứ hai. Còn ở TP Đà Nẵng, từ đầu năm đến nay, qua kiểm tra đã phát hiện 2 trong số 4 văn phòng công chứng có sai phạm.
Thế nhưng, không chỉ công chứng viên của văn phòng công chứng “tư” mắc sai sót, mà cả công chứng viên của phòng công chứng “Nhà nước” cũng vậy. Năm 2008, Tòa Phúc thẩm TAND tối cao tại TPHCM đã tuyên Phòng Công chứng số 1 TPHCM thua kiện, vì công chứng viên của phòng này từ chối công chứng vào khế ước vay tiền ngân hàng của một người dân nhưng việc từ chối này không có căn cứ. Chưa kể, công chứng viên của phòng công chứng một số địa phương khác bị cũng khiếu nại do công chứng sai về nội dung hoặc về hình thức, gây thiệt hại cho quyền lợi của tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân...
Hậu quả từ những trường hợp công chứng sai như vậy thường không nhỏ, nhưng công chứng viên thường vẫn “an toàn” do hiện nay chưa có đủ chế tài xử lý. Theo quy định của Luật Công chứng, công chứng viên sẽ bị miễn nhiệm trong trường hợp đã bị xử phạt vi phạm hành chính đến lần thứ hai trong hoạt động hành nghề công chứng mà còn tiếp tục vi phạm.
Thế nhưng trong Nghị định 76/2006/NĐ-CP ngày 2-8-2006 của Chính phủ về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực tư pháp, lại chỉ quy định việc xử phạt đối với hành vi vi phạm của người yêu cầu công chứng chứ không quy định xử phạt đối với hành vi vi phạm của công chứng viên. Do vậy, khi phát hiện công chứng viên có sai phạm, cơ quan quản lý nhà nước cũng không thể xử lý được. Còn Nghị định số 60/2009/NĐ-CP vừa được ban hành vào ngày 23-7-2009 thay thế cho Nghị định 76/2006/NĐ-CP – có hiệu lực thi hành từ ngày 18-9-2009, tuy có quy định xử phạt đối với các hành vi vi phạm của công chứng viên nhưng mức phạt chỉ từ 3 đến 10 triệu đồng! Hình thức xử phạt bổ sung là tước thẻ công chứng viên từ 6 đến 12 tháng cũng khó thực hiện, vì khi chưa có quyết định miễn nhiệm của Bộ trưởng Bộ Tư pháp, công chứng viên vẫn có quyền hành nghề! Thiệt hại lớn nhưng mức xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe.
Để hạn chế các trường hợp công chứng sai, đảm bảo môi trường pháp lý an toàn, nhất là đối với các giao dịch, hợp đồng của người dân và doanh nghiệp, cần bổ sung luật theo hướng tăng mức xử phạt tiền và sửa những quy định còn mâu thuẫn về thẩm quyền tước thẻ công chứng viên.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 21/8/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.