Trong buổi sáng ngày 20/3/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Phiên họp UBTVQH khai mạc hôm nay 19-3. Bên cạnh công tác xây dựng pháp luật, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn sẽ là một nội dung quan trọng của phiên họp, diễn ra trong ngày 20-3.
Ba bộ trưởng sẽ trả lời chất vấn là Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH Nguyễn Thị Kim Ngân; Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc; Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh.
Theo chương trình, Bộ trưởng Bộ LĐTB-XH Nguyễn Thị Kim Ngân báo cáo trước về 4 nhóm vấn đề: trợ cấp hộ nghèo trong dịp Tết Nguyên đán vừa qua; sửa đổi, bổ sung chính sách và triển khai thực hiện chính sách đối với các đối tượng người có công, thương binh, người về hưu, người nghèo, cán bộ công chức; chính sách đối với công nhân bị mất việc do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế thế giới và suy giảm kinh tế trong nước; bảo đảm chế độ cho người lao động, giải quyết việc làm cho thanh niên nông thôn, trong đó có việc xúc tiến các hợp đồng lao động với nước ngoài.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc trình bày về hướng đơn giản hóa thủ tục đầu tư ở địa phương, nhất là đầu tư xây dựng cơ bản; tổ chức thực hiện phân bổ vốn đầu tư cho các địa phương; giải pháp kích cầu nền kinh tế.
Cuối cùng, tình trạng xâm phạm di tích lịch sử văn hóa; thực trạng quản lý, giữ gìn các cơ sở văn hóa như bảo tàng, nhà hát, thư viện; lễ hội phát triển tràn lan, kịch bản giống nhau, tốn kém nhiều thời gian, tiền của; xu hướng phát triển các hoạt động mê tín dị đoan, hủ tục trong dân gian… là những nội dung quan trọng nhất mà Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh sẽ báo cáo tại phiên họp.
Báo cũng cho biết: Ngày 19-3, đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) tại Hà Nội đã phát đi thông báo về nhận định của Ban Giám đốc điều hành của IMF về kinh tế Việt Nam. Theo báo cáo này, IMF đưa ra dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm 2009 sẽ đạt 4,8%, thấp hơn mức dự báo 5% mà tổ chức này đưa ra hồi cuối năm 2008. IMF cũng dự báo mức lạm phát của Việt Nam trong năm 2009 khoảng 6%-8%.
Ban Giám đốc điều hành IMF đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam nhằm ổn định nền kinh tế đã tăng trưởng quá nóng trong năm 2008, và hoan nghênh sự cải thiện về lạm phát và cán cân thương mại. Tuy nhiên, IMF lưu ý rằng Việt Nam đang đối mặt với những khó khăn ngắn hạn nảy sinh do các điều kiện về tài chính và kinh tế toàn cầu đang xấu đi rất nhiều, và rằng những rủi ro đó nghiêng về sự suy giảm kinh tế.
IMF khuyến khích Việt Nam nên sửa đổi kế hoạch ngân sách cho năm 2009, để đảm bảo đưa ra những biện pháp kích thích kinh tế đúng đắn và hiệu quả nhằm kích thích tổng cầu. IMF cũng khuyến nghị Việt Nam nên đánh giá lại tác động của những điều chỉnh chính sách tiền tệ gần đây, trước khi xét đến việc nới lỏng hơn nữa. Để củng cố khuôn khổ tiền tệ, IMF cho rằng nên cải thiện hoạt động thị trường mở và quản lý tính thanh khoản. IMF cũng lưu ý đến sự phá giá gần đây của tiền đồng và việc nới lỏng biên độ tỷ giá.
Trong bối cảnh đó, IMF hoan nghênh chủ trương của Chính phủ Việt Nam cho phép tỷ giá linh hoạt hơn nữa, được hỗ trợ bởi các chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp.
2. Báo Nhân dân phản ánh: Ngày 19-3, tại Hà Nội đã diễn ra Phiên họp lần thứ ba Ủy ban chỉ đạo hợp tác song phương Việt Nam - Trung Quốc dưới sự chủ trì của hai đồng Chủ tịch Ủy ban, phía Việt Nam là Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Gia Khiêm và phía Trung Quốc là Ủy viên Quốc vụ Ðới Bỉnh Quốc. Hai bên nhất trí cho rằng, cần tiếp tục duy trì và tăng cường các chuyến thăm, gặp gỡ cấp cao dưới nhiều hình thức; tăng cường hơn nữa quan hệ giữa hai Ðảng, giao lưu trao đổi giữa các cơ quan Ðảng, trong đó hết sức coi trọng việc trao đổi lý luận và kinh nghiệm xây dựng Ðảng, xây dựng chủ nghĩa xã hội, quản lý Nhà nước.
Về vấn đề biên giới lãnh thổ, hai bên đánh giá cao việc hoàn thành công tác phân giới cắm mốc biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc, tạo tiền đề xây dựng đường biên giới giữa hai nước thành đường biên giới hòa bình, hữu nghị, ổn định lâu dài. Chuyên gia hai bên cần khẩn trương trao đổi ý kiến để xây dựng và sớm ký các văn bản pháp lý liên quan trong năm 2009. Hai bên thỏa thuận thời gian tới sẽ đặt trọng tâm đàm phán vào vấn đề trên biển; duy trì hòa bình, ổn định trên biển; tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực có điều kiện và cùng nhau phấn đấu để cùng với các bên liên quan tìm ra giải pháp cơ bản, lâu dài, cùng chấp nhận được cho vấn đề trên biển.
3. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Ngày 19-3, tin từ UBND tỉnh Quảng Bình cho biết Thủ tướng vừa phê duyệt dự án cấp điện năng lượng mặt trời cho các bản của 10 xã chưa có điện lưới quốc gia, tổng kinh phí gần 215 tỷ đồng. Từ nay đến năm 2010, 10 xã vùng sâu, vùng xa (các huyện Minh Hóa, Tuyên Hóa, Bố Trạch, Quảng Ninh và Lệ Thủy) sẽ được lắp pin mặt trời để có điện sinh hoạt cho các hộ dân, trường học, cơ sở y tế...
4. Báo Lao động phản ánh: Các học giả Việt Nam cho rằng, đã đến lúc Việt Nam phải chuẩn bị các luận cứ pháp lý và những bằng chứng không thể chối cãi, để đấu tranh cho chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.Chuẩn bị tốt hồ sơ pháp lý, Việt Nam sẽ có điều kiện thắng trên cả mặt luật pháp và công luận.
Thiếu tướng, PSG - TS Lê Văn Cương - Viện Chiến lược và Khoa học công an - cho biết, đã và sẽ có nhiều công trình lớn luận chứng một cách thuyết phục khẳng định: Liên tục trong nhiều thế kỷ, hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam.
Thiếu tướng Lê Văn Cương đã đưa những ý kiến khách quan của bà Mouique Chemillier-Gendreau - Giáo sư công pháp quốc tế Pháp - viết về chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. "Từ khi Việt Nam và Pháp ký Hiệp ước Patenotre năm 1884 thì Việt Nam là nước đã nắm chủ quyền không ai chối cãi được đối với các đảo Trường Sa và Hoàng Sa từ hai thế kỷ rồi, một chủ quyền phù hợp với hệ thống pháp lý quốc tế của thời kỳ đó.
Đối với Hoàng Sa thì chủ quyền đã rõ ràng và hoàn toàn hợp lý không còn gì phải bàn cãi nữa. Đối với Trường Sa thì có nhiều lý lẽ và bằng chứng cho thấy nhóm đảo này vẫn thuộc chủ quyền của Việt Nam, nhưng không biết là chủ quyền toàn bộ hay một phần, vì nhóm Trường Sa nằm rải rác trên một diện tích biển rộng 160.000 kilômét vuông.
Nhưng dẫu là toàn bộ hay một phần thì Việt Nam vẫn có chủ quyền trên những hòn đảo lớn và từ đó có thể dựa trên cơ sở "inchoate title", nghĩa là một lý do chủ quyền manh nha (chủ quyền phôi thai) để đi đến một chủ quyền đầy đủ và toàn vẹn. Vấn đề hiện nay của Việt Nam chỉ còn là củng cố quyền sở hữu đó theo căn bản của sự tiến triển của công pháp quốc tế ngày nay".
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Người lao động có bài "VỤ CÁN BỘ THI HÀNH ÁN TPHCM “CHẠY” HỢP THỨC HÓA ĐẤT: Cơ quan điều tra vào cuộc". Bài báo phản ánh: Ngày 19-3, theo nguồn tin của Báo NLĐ, cơ quan điều tra Công an TPHCM đã tiến hành điều tra những vấn đề liên quan đến vụ cán bộ Thi hành án TPHCM “chạy” hợp thức hóa đất căn nhà số 23A-B Nguyễn Đình Chiểu, phường Đa Kao, quận 1-TPHCM.
Những người có liên quan cũng đã được mời hợp tác điều tra để xác định liệu đây có phải là vụ lừa đảo.
Trao đổi với báo giới, ông Bùi Bắc, hiện là chấp hành viên, Trưởng Phòng Hành chính tổng hợp, cơ quan Thi hành án TPHCM (người bị tố cáo nhận tiền “chạy” hợp thức hóa đất), cho rằng khi sự việc xảy ra ông không hề có ý định bỏ trốn khỏi địa phương, vẫn đi làm bình thường và số tiền 40.000 USD đã nhận để thực hiện hợp đồng dịch vụ “chạy” hợp thức hóa vẫn còn nguyên. Song ông Bắc có nhìn nhận mình có cái dở là không giải quyết vụ việc rốt ráo.
Theo ông Bắc, sau khi ký hợp đồng dịch vụ và nhận 40.000 USD, ông đã hướng dẫn ông B. (người tố cáo) làm đơn xin mua lại phần đất phía trước căn nhà. Đồng thời đến Công ty Kinh doanh nhà đất quận 1 nộp đơn và sang Phòng Tài nguyên - Môi trường quận 1 nắm thông tin... Đang làm hồ sơ thì ông B. nghe đồn Nhà nước sắp có chủ trương hợp thức hóa cho phần đất chưa được công nhận. Do đó, ông B. đòi ông Bắc trả lại tiền vì so với giá của Nhà nước bán (nếu chủ trương trên thành có thực) thì giá dịch vụ mà ông Bắc đã nhận làm là quá cao. Sau đó, trong những lần trợ lý ông B. đến cơ quan đòi tiền, ông Bắc yêu cầu phải có mặt đầy đủ những người đã ký hợp đồng (ông B. và người làm chứng) mới thanh lý hợp đồng (trả tiền), nhưng không được đáp ứng.
Điều dư luận đang đặt vấn đề: Ông Bắc hiện là chấp hành viên thi hành án lại đứng ra nhận tiền để làm dịch vụ “chạy” hợp thức hóa đất, vậy có vi phạm Pháp lệnh Cán bộ công chức Nhà nước hay không? Bởi trước đây, UBND TPHCM cũng đã từng chỉ đạo Sở NN-PTNT tiến hành kiểm điểm, xử lý kỷ luật đối với thanh tra viên sở này là bà Nguyễn Thị Thu Mai vì đã nhận 80 lượng vàng để làm dịch vụ hợp thức hóa cho căn nhà số 14-16 Kỳ Hòa, phường 11, quận 5, cho một người khác.
Cũng vấn đề này, báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Về thông tin ông Bùi Bắc, chấp hành viên Thi hành án dân sự TP.HCM, mới đây bị một đương sự gửi đơn tố cáo hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, một lãnh đạo làm công tác cán bộ cho biết chưa có văn bản nào cấm cán bộ, công chức ký hợp đồng dân sự không liên quan đến công tác của mình. Tuy nhiên, việc làm cụ thể của ông Bắc là không đúng.
“Vì diện tích đất hơn 76 m2 trước sân nhà 23A-B Nguyễn Đình Chiểu (phường Đa Kao, quận 1) mà ông Bắc nhận hồ sơ để hợp thức hóa đã có quy định không được hợp thức hóa. Trong hồ sơ đã ghi rõ việc này nhưng ông Bắc vẫn ký hợp đồng nhận làm là cố tình làm trái. Như vậy, cho dù ông Bắc có thực hiện đúng hợp đồng và không bị đương sự tố cáo lừa đảo thì ông Bắc cũng sai rành rành về hành vi cố ý làm trái” - vị này phân tích.
Cũng theo vị lãnh đạo trên, việc ông Bắc nhận hợp đồng dịch vụ với giá 80.000 USD thể hiện sự bất bình thường. Khoản tiền này là khoản tiền không thể chấp nhận được. Một hợp đồng dịch vụ dân sự bình thường không thể có giá cao ngất như vậy. Xét về đạo đức cán bộ, công chức, nếu cá nhân, tổ chức có việc cần nhờ anh làm giúp những việc không nằm trong “vùng cấm”, anh có thể nhận làm nhưng không nên lấy tiền của dân. Trường hợp trong quá trình thực hiện hợp đồng dịch vụ, ông Bắc có sử dụng giờ hành chính để xử lý hồ sơ thì ông Bắc đã vi phạm Pháp lệnh Cán bộ, công chức. Nếu ông Bắc có sai phạm thì thẩm quyền xử lý thuộc về Bộ Tư pháp. Thành phố chỉ xem xét về mặt Đảng. Trước mắt, Thi hành án dân sự TP sẽ tổ chức kiểm điểm, xem xét thái độ của ông Bắc để đề nghị lên cơ quan thẩm quyền xử lý.
Ông Nguyễn Văn Lực, Trưởng Thi hành án dân sự TP.HCM, cho biết: “Ngay ngày 18-3, khi nhận được thông tin này, tôi đã yêu cầu ông Bắc làm báo cáo giải trình và giao phòng Tổ chức tham mưu xử lý”. Ông Lực cho hay sáng qua (19-3), ông Bắc đã gửi báo cáo giải trình. Hiện phòng Tổ chức của cơ quan này đang nghiên cứu để xem xét việc làm của ông Bắc có vi phạm Pháp lệnh Cán bộ, công chức, quy tắc ứng xử của ngành... hay không.
Nếu kết quả điều tra của công an cho thấy ông Bắc vi phạm hình sự thì sẽ bị xử lý theo pháp luật hình sự, nếu vi phạm Pháp lệnh Cán bộ, công chức hay điều lệ Đảng thì xử theo các quy định hành chính về Đảng, tùy mức độ vi phạm. “Đến nay, Thi hành án dân sự TP cũng chưa nhận được đơn thư nào của ai tố cáo ông Bắc cả. Nhưng quan điểm của chúng tôi nếu ông Bắc có sai phạm là phải xử lý nghiêm” - ông Lực khẳng định.
2. Báo Công an nhân dân có bài Những khó khăn của công tác thi hành án dân sự. Bài báo phản ánh: Tìm hiểu các vụ việc THADS cụ thể chúng tôi nhận thấy, trong quá trình tổ chức thi hành án cho thấy, nhiều đương sự có điều kiện thi hành án nhưng vẫn cố tình chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, thậm chí có trường hợp còn chống đối quyết liệt, nhiều trường hợp không hiểu trình tự thủ tục thi hành án hoặc lợi dụng quyền tự do dân chủ của công dân làm đơn khiếu nại, tố cáo không đúng qui định của pháp luật, nhằm để trì hoãn việc thi hành án. Nhiều trường hợp khiếu nại, tố cáo, nhưng cơ quan THADS đã giải quyết khiếu nại hết thẩm quyền nhưng các đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại gửi đến nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, thậm chí có trường hợp còn tổ chức tụ tập đông người, gây rối trật tự...
Còn nhớ, cách đây vài năm, một bên đương sự trong vụ tranh chấp nhà 15 Thuốc Bắc (Hà Nội) đã thuê một số thương binh đến bao vây trụ sở Bộ Tư pháp để gây sức ép về thi hành án. Theo bà Vũ Thị Hằng, Trưởng phòng Nghiệp vụ 1 Cục THADS cho biết, đây cũng không phải là trường hợp hiếm gặp. Mặc dù Cục THADS đã chỉ đạo THADS địa phương chú trọng giải quyết các đơn khiếu tố về THADS, nhất là những vụ việc bức xúc, phức tạp, kéo dài, song tình trạng khiếu nại về THADS vẫn còn nhiều, tuy không tập trung đông người nhưng lại gay gắt. Hết năm 2008 còn hơn 300 trường hợp khiếu nại, 14 trường hợp tố cáo chưa giải quyết xong,.. Có lẽ chính vì sự khó khăn, phức tạp này mà năm 2009 Cục THADS chỉ dám đặt chỉ tiêu giảm 1/4 các vụ khiếu tố phức tạp, kéo dài.
Theo ông Nguyễn Thanh Thủy - Phó cục trưởng Cục THADS, một nguyên nhân đã ảnh hưởng trực tiếp và làm phát sinh khiếu nại, tố cáo là nhiều bản án, quyết định của tòa án đã được tổ chức thi hành án xong, lại bị toà án, VKSND cấp trên kháng nghị yêu cầu xét xử lại theo thủ tục giám đốc thẩm hoặc tái thẩm, có nhiều trường hợp kéo dài nhiều năm liền nhưng vụ án vẫn chưa được xét xử xong. Nhiều trường hợp đang tổ chức thi hành án thì bị tòa án, VKS yêu cầu hoãn, tạm đình chỉ để xem xét lại quyết định, bản án của tòa án cấp dưới và sau đó xét xử lại trái ngược nhau, dẫn đến tình trạng hoài nghi của các đương sự đối với việc xét xử và thi hành án, khiến họ không an tâm khi thực hiện quyền và nghĩa vụ thi hành án. Rồi cả những bản án, quyết định của tòa tuyên không rõ ràng, không có tính khả thi, có sai lầm hoặc sai sót về số liệu, khi cơ quan THADS phản ánh thì tòa án cũng không kịp thời giải thích bản án.
Bên cạnh đó, cũng có nhiều trường hợp người phải thi hành án lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo làm đơn khiếu nại, tố cáo sai sự thật hoặc gây rối, cản trở, trốn tránh việc thi hành án khiến cho bản án kéo dài, chưa thể thi hành được. Một cán bộ THADS ở Hà Nội mà chúng tôi không tiện nêu tên còn thừa nhận, ở địa phương có không ít trường hợp đương sự đã phải đâm đơn khiếu nại, tố cáo do chấp hành viên lừng khừng ngại "đụng trên, đụng dưới" ở những vụ việc liên quan đến những quan hệ nhạy cảm...
Phải luôn sẵn sàng ứng phó với thái độ bất hợp tác của người phải thi hành án, các chấp hành viên cũng rất mệt mỏi khi vấp phải sự thiếu thiện chí của các cơ quan liên quan. Ông Nguyễn Văn Đoàn, Trưởng THADS quận Hoàng Mai tâm sự: Việc người phải thi hành án trốn tránh nghĩa vụ, che giấu tài sản,... gần như là đương nhiên. Nhưng đáng nói là việc trốn tránh này có sự bao che, tiếp tay của một số cơ quan liên quan. Ví dụ: Phát hiện người phải thi hành án có tiền trong tài khoản ngân hàng, nhưng khi cán bộ thi hành án đến xác minh để phong tỏa tài khoản thì bị khất, hẹn, đến khi trở lại thì tiền đã được đương sự rút ra. Có khi chấp hành viên đang làm việc với lãnh đạo phòng giao dịch ở tầng trên thì ở tầng dưới người phải thi hành án đã kịp đến rút tiền.
Công nhận thực trạng nhiều ngân hàng vì để giữ quan hệ với khách hàng nên đã gây khó khăn cho THA, Phó Cục trưởng Cục THADS Nguyễn Thanh Thủy cho biết, Luật THADS cho phép chấp hành viên khi đến kiểm tra thấy có tiền trong tài khoản của người phải thi hành án thì áp lệnh phong tỏa cấm chuyển dịch ngay. Tuy nhiên, vấn đề không hề dễ dàng là phát hiện lúc nào trong tài khoản của họ có tiền.
Từ 1/7/2009 - thời điểm Luật THADS có hiệu lực, nhiều vướng mắc về công tác THADS hiện nay sẽ được tháo gỡ, hoạt động của lực lượng THADS vì thế cũng thuận lợi hơn nhiều. Tuy nhiên, đúng như Bộ trưởng Hà Hùng Cường nói: "Luật THADS không phải là cây đũa thần", để giải quyết những vấn đề của công tác THADS hiện nay cần sự vào cuộc của nhiều cấp, nhiều ngành, trong đó lực lượng THADS cả nước phải nỗ lực cao nhất. Bên cạnh đó, cần tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung cơ chế pháp lý liên quan tạo hành lang pháp lý thật thông thoáng. Không nói đâu xa, với chức năng của mình, Bộ Tư pháp hoàn toàn có thể kiến nghị, sửa đổi những quy định hiện hành còn bất hợp lý. Cũng xin dẫn chứng luôn, đó là quy định bắt buộc người được thi hành án phải nộp phí thi hành án, trong khi lẽ ra đây phải là nghĩa vụ của người phải thi hành án, bởi họ mới là bên có lỗi, thua kiện và không tự nguyện thi hành bản án; hay quy định chỉ tính lãi suất chậm thi hành án trả bằng 100% lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố.
Nhiều ngân hàng đã kêu về sự bất hợp lý của quy định này, bởi khi khách hàng vay của họ, không trả, phải đưa ra tòa và ngân hàng thắng kiện, sau đó nếu khách hàng đó vẫn chậm thi hành nghĩa vụ trả tiền thì lãi suất chậm trả chỉ được tính tối đa bằng lãi suất cơ bản, trong khi thực tế lãi suất cơ bản thường thấp hơn rất nhiều so với lãi suất các ngân hàng cho vay. Quy định này khiến các ngân hàng nói riêng và người được thi hành án nói chung thiệt đơn thiệt kép. Mặt khác, nó khuyến khích sự chây ì của người phải thi hành án. Từ năm 2006, Ngân hàng Nhà nước đã có văn bản kiến nghị Bộ Tư pháp về cả hai vấn đề bất hợp lý trên, nhưng đến nay các quy định bất hợp lý này vẫn được áp dụng bình thường.Chính vì thế, để giải quyết cho được vấn đề đặt ra, cụ thể ở đây là giải quyết những nhức nhối về án tồn đọng, án bất khả thi thì không thể chỉ hô hào quyết tâm suông...!
Trên đây là điểm báo sáng ngày 20/3/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.