Trong buổi sáng ngày 18/5/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Thời báo kinh tế Sài Gòn phản ánh: Chính phủ đang chuẩn bị triển khai chương trình đào tạo nghề cho nông dân từ nay đến năm 2020 với tổng kinh phí khoảng 32.679 tỉ đồng.Theo dự thảo kế hoạch, mỗi năm sẽ có khoảng 1 triệu nông dân được đào tạo nghề, trong đó khoảng 0,3 triệu người được đào tạo để trở thành nông dân “chất lượng cao”. Liệu có dễ để đưa nông dân đến trường và họ sẽ học những gì ở đó?Dự kiến, nông dân có trình độ, có quyết tâm gắn bó với nông nghiệp sẽ phải xét tuyển hoặc thi tuyển để theo học chương trình đào tạo bài bản. Họ sẽ phải đến trường, được học theo giáo trình trong thời gian ba tháng, một năm... chứ không như những khóa học tập kinh nghiệm, hội thảo đầu bờ, tham quan... chỉ vài ba ngày như trước đây.
Nghe thông tin về chương trình này, ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, người gắn bó nhiều với nông nghiệp và nông dân, tỏ vẻ băn khoăn: “Phải xác định rõ, chúng ta đào tạo nghề nông cho nông dân để họ làm gì?”. Bởi theo ông, như với nông dân trồng lúa, đào tạo cho họ là không khả thi. “Nhiều nông dân thậm chí còn làm “thầy” của... thầy giáo nông nghiệp”, ông nói.Chính ông Sơn Văn Luận, nông dân xã Tân Thành, huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long, cũng nói: “Tôi chẳng có nhu cầu học! Nông dân ở đây bám theo nghề trồng hoa màu mấy chục năm nay, kinh nghiệm đầy mình rồi!”.
Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL, cũng thừa nhận, để chương trình khả thi thì phải có kế hoạch, mục tiêu cụ thể chứ không thể chung chung. “Đào tạo 2-3 ngày cũng là đã đào tạo? Rồi học về, từng nông dân được gì ích lợi cho công việc?”, ông thắc mắc.
Như vậy, nếu không có kế hoạch tuyển chọn, sắp xếp lớp và những giáo án, chương trình đào tạo phù hợp, không dễ để kéo nông dân đi học, nhất là mặt bằng học vấn của nông dân hiện nay không cao. Đây là vấn đề nan giải, nhất là khi cơ sở dạy nghề và đội ngũ giảng viên khó đáp ứng.Mặt khác, nếu chương trình đưa ra chỉ tiêu cụ thể, không khéo lại có những học viên “ngồi nhầm chỗ” chỉ để đạt kế hoạch và “tiêu” hết kinh phí được rót xuống.“Theo tôi, chỉ cần làm tốt chuyện khuyến nông là đủ. Nếu có cho nông dân đi học, thì cũng chỉ nên gói gọn trong vài ba ngày”, ông Nhị đề xuất.Đồng tình ý kiến này, ông Nhi góp thêm: “Chính đội ngũ khuyến nông mới cần ưu tiên đào tạo nhất. Chỉ cần cán bộ khuyến nông có đủ năng lực, hăng say làm việc... là có thể giúp ích rất nhiều cho nông dân”. Cũng theo ông Ni, hiện nay đội ngũ khuyến nông vừa thiếu lại vừa yếu, còn làm việc thì như đi làm... chính sách, chỉ thích chỉ đạo.
Trong khi đó, theo các chuyên gia, điều mà nông dân mong muốn nhất hiện nay là được Nhà nước hỗ trợ, xây dựng hệ thống thông tin, hoàn chỉnh mạng lưới tiêu thụ nông sản để nuôi trồng, canh tác đúng nhu cầu thị trường và sản phẩm bán được giá nhất. Còn nghề nông nghiệp, lâu nay nông dân đã làm khá tốt, hàng triệu tấn lúa, hàng trăm ngàn tấn cá da trơn... họ đều đủ khả năng sản xuất, có điều hiệu quả chưa như mong muốn cũng do khó khăn về thị trường tiêu thụ.
2. Báo Hà Nội mới phản ánh: Chiều 17-5, tại Cảng hàng không quốc tế Nội Bài, Sở Y tế Hà Nội, Cảng hàng không miền Bắc đã tổ chức diễn tập y tế phòng chống khẩn cấp dịch cúm A/H1N1 với 3 nội dung: Chỉ đạo chung của Ban chỉ đạo phòng chống dịch thành phố Hà Nội; giám sát tại sân bay và vận chuyển cấp cứu, điều trị. Cuộc diễn tập nhằm nâng cao khả năng tổ chức, điều hành, xử trí, sẵn sàng đáp ứng với tình huống xảy ra đại dịch cúm A/H1N1 ở người tại Việt Nam.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài "Để dân tự xác minh điều kiện thi hành án: Khó". Bài báo phản ánh: Theo dự thảo nghị định hướng dẫn Luật Thi hành án dân sự (luật này có hiệu lực từ ngày 1-7 tới), người được thi hành án phải tự xác minh tài sản của người phải thi hành án rồi báo cho chấp hành viên tổ chức thi hành (Pháp Luật TP.HCM ngày 16-5 đã phản ánh). Chỉ khi người dân xác minh không ra thì phải lập biên bản và yêu cầu chấp hành viên xác minh thay. Quy định mới này xem ra chưa lường hết được các tình huống phát sinh trong thực tế.
Bạn Phan Hồng Ánh (quận 8, TP.HCM):Hiện nay, nước ta chưa có các đầu mối quản lý tài sản, công việc của người dân. Vì thế, muốn biết một người có nhà đất, thu nhập, tài khoản, cổ phần, cổ phiếu... ở đâu hay không thật không dễ dàng chút nào. Trong nhiều trường hợp, ngay cả chấp hành viên đi xác minh còn không xác minh được, huống hồ giao người dân tự xoay xở việc này sẽ rất khó khăn. Thử nghĩ xem, các trung tâm dữ liệu về nhà đất hiện nay chỉ chịu cung cấp về chủ nhà, đất hoặc một vài cơ quan chức năng mà thôi. Còn các ngân hàng, nếu một người dân có thể tự tiện đến yêu cầu từng ngân hàng xác minh xem người phải thi hành án có tài khoản hoặc tài sản gửi ở đó không, liệu các ngân hàng đó có chịu “xì” thông tin ra không? Ngay cơ quan, doanh nghiệp nơi người phải thi hành án làm việc, liệu có chịu cung cấp văn bản nói rõ cán bộ, công chức, người lao động của mình thu nhập hàng tháng tổng cộng là bao nhiêu?
Ông Nguyễn Văn Phan (phường 13, quận 10, TP.HCM):Vừa rồi, tôi có mua căn nhà hợp pháp, đã sang tên chủ quyền hẳn hoi. Tuy nhiên, hơn một năm sau tôi mới có thể vào nhà để ở vì gặp phải những chuyện phiền phức. Chủ nhà cũ trước đó đã vay nợ của một số người và không có điều kiện để thi hành án. Các chủ nợ cho rằng tôi thông đồng với chủ cũ nhằm trốn nợ để được mua rẻ căn nhà nên gây áp lực bằng cách thuê người đến chiếm giữ căn nhà và gửi đơn khiếu nại đi khắp nơi. Nếu quy định mới về thi hành án không có hình thức chế tài rõ ràng thì việc tự xác minh kiểu giang hồ như vậy sẽ làm phiền đến những người dân ngay tình.
Luật sư Nguyễn Minh Tâm (Đoàn luật sư TP.HCM):Tôi cho rằng quy định này bắt nguồn từ thực trạng tồn đọng việc thi hành án thời gian qua. Trong khi đó, cán bộ thi hành án hiện nay quá mỏng nên công việc tồn đọng ngày càng nhiều. Trước đây chưa có quy định này nhưng cơ quan thi hành án cũng khuyến khích người được thi hành án xác minh điều kiện thi hành án của bên kia để hỗ trợ chấp hành viên. Cạnh đó, nếu không có quy định này thì người dân cũng sẽ tự mình xác minh vì việc này gắn liền với lợi ích của họ. Tuy nhiên, nếu nâng lên thành quy định bắt buộc thì chỉ giải quyết khó khăn cho một phía là cơ quan thi hành án chứ chưa tính đến khó khăn của người dân.
Luật sư Phạm Quốc Hưng (Đoàn luật sư TP.HCM):Thông thường, các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân đang nắm giữ thông tin hoặc quản lý tài khoản, tài sản của người phải thi hành án không muốn hợp tác. Trong khi đó, Luật Thi hành án dân sự lại không quy định trách nhiệm cung cấp thông tin cho người được thi hành án cụ thể ra sao. Do đó, nếu quy định người dân phải tự xác minh điều kiện thi hành án thì phải quy định thêm trách nhiệm cung cấp thông tin đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân khi được người dân yêu cầu. Nếu từ chối phải lập thành văn bản, ký tên, đóng dấu (nếu có) và nêu rõ lý do.
Chỉ còn hơn một tháng nữa Luật Thi hành án dân sự có hiệu lực nên không thể sửa đổi ngay được. Vì vậy, nghị định hướng dẫn luật này cần quy định rõ bằng chứng về việc đã trực tiếp yêu cầu hoặc qua thư yêu cầu xác minh điều kiện thi hành án nhưng không được trả lời trong một thời hạn nhất định sẽ được coi là một trong những tài liệu, biên bản chứng minh đã tự xác minh nhưng không có kết quả để có thể yêu cầu chấp hành viên xác minh.
Báo cũng có bài Một trẻ có hai giấy khai sinh. Bài báo phản ánh: Đó là trường hợp của em Cu Tèo (tên gọi ở nhà) với một khai sinh ghi tên Trần Lập Đức và một khai sinh khác ghi tên Trần Hiển Nhân. Năm 2005, ông T. (thường trú huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp) chung sống như vợ chồng với bà D. (thường trú huyện Lai Vung, Đồng Tháp). Năm 2006, bà D. sinh Cu Tèo. Hơn ba năm sau, do thường xuyên mâu thuẫn nên bà D. đã nộp đơn đến TAND huyện Cao Lãnh để xin không công nhận quan hệ vợ chồng, đồng thời đòi quyền trực tiếp nuôi dưỡng con. Bấy giờ, bà D. đã cung cấp cho tòa án giấy khai sinh của Cu Tèo với tên Đức do UBND xã nơi bà thường trú cấp ngày 25-6-2006. Phía ông T. cũng muốn được nuôi con và ông đã cung cấp cho tòa án giấy khai sinh của Cu Tèo với tên Nhân do UBND xã nơi ông thường trú cấp ngày 18-7-2006. Sự tồn tại của hai giấy khai sinh này khiến tòa án lúng túng vì không rõ tên thật của Cu Tèo là gì.
Theo Điều 13 Nghị định 158 ngày 27-12-2005 của Chính phủ, thẩm quyền đăng ký khai sinh thuộc về UBND cấp xã nơi cư trú của người mẹ. Trường hợp không xác định được nơi cư trú của người mẹ thì UBND cấp xã nơi cư trú của người cha thực hiện việc đăng ký khai sinh.Trên cơ sở đó, Sở Tư pháp tỉnh Đồng Tháp đã có văn bản xác định việc UBND xã nơi ông T. cư trú đã làm sai quy định trong việc cấp giấy khai sinh cho Cu Tèo, đồng thời yêu cầu trưởng Phòng Tư pháp huyện Cao Lãnh tham mưu cho UBND huyện Cao Lãnh ra quyết định hủy bỏ giấy khai sinh này.
2. Báo Lao động phản ánh: Chiều 15.5, tại Hà Nội đã diễn ra lễ ký kết chương trình phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức (CBCCVC) giai đoạn 2009 - 2011 giữa CĐ Viên chức VN và Bộ Tư pháp. Tới dự buổi lễ có Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐVN, Chủ tịch CĐ Viên chức VN Nguyễn Thị Thu Hồng; Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thúy Hiền.
Chương trình gồm 5 nội dung: Phổ biến, giáo dục pháp luật trong CBCCVC; thông tin tuyên truyền, giáo dục, vận động CBCCVC thực hiện tốt các quy định của pháp luật; đẩy mạnh phong trào thi đua thực hiện cuộc vận động xây dựng người CBCCVC “Trung thành, sáng tạo, tận tụy, gương mẫu”; bồi dưỡng, nâng cao kiến thức pháp luật, nghiệp vụ; nâng cao trách nhiệm của CBCCVC và tổ chức CĐ trong việc tham gia giám sát, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của CBCCVC. Định kỳ 6 tháng hằng năm, lãnh đạo 2 cơ quan sẽ họp đánh giá kết quả tình hình công tác, bàn kế hoạch phối hợp trong 6 tháng cuối năm và trong năm tiếp theo, phối hợp kiểm tra việc chỉ đạo và triển khai thực hiện chương trình này tại các cấp.
3. Báo Kinh tế và đô thị có bài Ách tắc trong kê biên – định giá vì vướng luật. Bài báo phản ánh: Trưởng phòng Thi hành án dân sự thành phố Lê Quang Tiến cho biết, trong thời gian qua đã gia tăng các vụ án liên quan đến lĩnh vực kinh tế – thương mại. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, công tác giám định tài sản gặp rất nhiều khó khăn khi Sở Xây dựng từ chối để các chuyên viên tham gia Hội đồng định giá tài sản. Lý do vì Luật Xây dựng không cho phép những cán bộ chưa có thẻ định giá viên được tham gia công tác này. Chính vì vậy, cơ quan thi hành án chưa tiến hành được vụ kê biên – định giá nào trong khi khối lượng công việc dồn ứ lại rất nhiều.
Thi hành án dân sự thành phố đã phải đề nghị Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Xây dựng sớm có văn bản hướng dẫn thực hiện trong thời gian chờ Luật Thi hành án có hiệu lực (từ 1/7/2009) để tạo điều kiện cho các chấp hành viên tổ chức thi hành những bản án có liên quan đến công trình xây dựng được thuận lợi, kịp thời.
4. Báo điện tử Vietnamnet phản ánh: "Luật sư phải được tranh tụng bình đẳng với viện kiểm sát từ lúc khai mạc phiên tòa cho tới trước lúc nghị án. Hội đồng xét xử chỉ đóng vai trò là trọng tài nêu vấn đề và lắng nghe tranh luận của hai bên", tân Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Lê Thúc Anh, nguyên Phó Chánh án TANDTC trao đổi với VietNamNet.
Nhiều ý kiến cho rằng, vai trò của luật sư hiện nay vẫn chưa được nhìn nhận đúng, đặc biệt trong quá trình tố tụng, tham gia xét xử các vụ án?
Vấn đề này so với trước đây đã tiến bộ nhiều, tuy nhiên cũng còn hạn chế. Chúng tôi sẽ phải kiến nghị để sửa luật trong thời gian tới. Ví dụ, theo Nghị quyết 08 thì hội đồng xét xử chỉ căn cứ kết quả tranh tụng tại phiên tòa để ra quyết định giải quyết vụ án. Hiện nay tại các phiên tòa, sau khi thẩm vấn xong, chuẩn bị kết thúc thì viện kiểm sát đưa ra phần luận tội, lúc đó luật sư mới tiến hành tranh luận.
Vì đây là phần rất quan trọng để thẩm tra, xác định lại từng chi tiết mà cáo trạng hồ sơ đã nêu, đồng thời nên gọi phần "xét hỏi" là phần thẩm định tại phiên tòa. Khi tòa thẩm định lại thì viện kiểm sát phải chứng minh, xác định lại từng chi tiết mà cáo trạng hồ sơ đã nêu. Nếu thấy có điều gì chưa ổn, luật sư sẽ có thể chất vấn lại viện kiểm sát. Chính phần xét hỏi là phần rất quan trọng, thường chiếm tới 70% thời gian của quá trình xét xử. Tôi cho rằng luật sư phải được tranh tụng bình đẳng với viện kiểm sát từ lúc khai mạc phiên tòa cho tới trước lúc nghị án. Hội đồng xét xử chỉ đóng vai trò là trọng tài nêu vấn đề và lắng nghe tranh luận của hai bên. Về hình thức thì vị trí chỗ ngồi của luật sư trong phòng xử án phải ngang hàng với viện kiểm sát. Điều này tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa đối với việc nâng cao vị thế của luật sư trong quá trình tranh tụng tại tòa.
Ông từng nói dự định xây dựng trung tâm đào tạo luật sư, nhằm nâng cao chất lượng của đội ngũ luật sư trẻ. Cụ thể, Liên đoàn sẽ làm gì?
Chúng tôi rất quan tâm đến hành nghề của luật sư trẻ. Đó là tương lai phát triển của đội ngũ luật sư Việt Nam. Việc này cũng là một trong những ưu tiên của Liên đoàn, bên cạnh phát triển về số lượng cần nâng cao cả chất lượng. Sắp tới đây, ngoài việc cải tiến chương trình nội dung đào tạo, Liên đoàn sẽ đẩy mạnh việc giao lưu với nước ngoài cũng như mời chuyên gia nước ngoài về giảng dạy và trao đổi kinh nghiệm. Liên đoàn cũng sẽ mạnh dạn đề nghị sửa luật để người tập sự (trước đây gọi là luật sư tập sự) có thể được tham gia tranh tụng tại các vụ án không quá phức tạp.
Đây cũng là điều mà lâu nay nhiều luật sư đã kiến nghị. Luật sư tập sự hiện nay không được tham gia tranh tụng tại phiên tòa, như thế khi hết tập sự, họ được cấp chứng chỉ luật sư, về mở văn phòng mà chưa được thực tiễn tranh tụng tại tòa thì sẽ lúng túng ngay. Tranh tụng tại tòa là một nghệ thuật, phải rèn luyện, tranh luận đối đáp. Quy định như hiện nay sẽ hạn chế chất lượng của luật sư sau khi tập sự. Ngoài ra, Liên đoàn cũng sẽ kiến nghị về việc mở rộng nguồn bổ sung thẩm phán từ nguồn các luật sư. Hiện tại, nguồn thẩm phán chỉ được chọn chủ yếu từ trong ngành tòa án.
Tại sao chúng ta không có chủ trương hay đưa vào quy định nếu luật sư nào đủ tiêu chuẩn, vẫn có thể được bổ nhiệm làm thẩm phán? Liên đoàn cũng chuẩn bị xây dựng và ban hành bộ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp thống nhất. Hiện tại, mỗi đoàn luật sư của mỗi tỉnh, thành phố đang có những bộ quy tắc khác nhau, thời gian tới, Liên đoàn phải thống nhất việc này.
Bản thân ông kỳ vọng đến lúc nào những đề nghị sửa đổi này sẽ được thể hiện vào các văn bản chính thức?
Bản thân tôi cũng như lãnh đạo Liên đoàn sẽ cố gắng đấu tranh cho việc sửa đổi này nhưng kết quả còn tùy thuộc nhiều cơ quan liên quan. Dù thế nào, chúng tôi cũng quyết tâm vì rõ ràng đó là quyền lợi của luật sư.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 18/5/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.