Trong buổi sáng ngày 31/3/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Hôm qua (30-3), Kiểm toán nhà nước (KTNN) và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã ký thỏa thuận hợp tác đến hết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XII. Theo đó, Ủy ban Kinh tế tạo điều kiện cho KTNN nghiên cứu, góp ý báo cáo thẩm tra các dự án luật, pháp lệnh thuộc lĩnh vực quản lý kinh tế, tiền tệ, ngân hàng, hoạt động kinh doanh...; ủng hộ KTNN kiến nghị ra Quốc hội những vấn đề bất cập về quản lý kinh tế được phát hiện qua hoạt động kiểm toán.
Đáng chú ý, KTNN sẽ cung cấp các kết quả kiểm toán phục vụ hoạt động giám sát của Ủy ban Kinh tế, đồng thời có thể cử cán bộ tham gia các đoàn giám sát của cơ quan này. Cùng ngày, hai bên đã ký thỏa thuận về kế hoạch phối hợp trong năm 2009.
2. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Bộ Xây dựng vừa có dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách nhằm đẩy mạnh phát triển nhà ở cho học sinh, sinh viên các cơ sở đào tạo và nhà ở xã hội cho công nhân lao động tại các khu công nghiệp tập trung, người có thu nhập thấp tại khu vực đô thị để trình Chính phủ. Theo dự thảo, mô hình phát triển nhà ở giá thấp để bán cho các đối tượng có thu nhập thấp (TNT) tại khu vực đô thị là loại nhà ở chung cư có diện tích căn hộ tối đa không quá 70m2 do các DN có chức năng kinh doanh nhà ở đầu tư xây dựng để bán (trả tiền một lần hoặc bán trả góp) cho các đối tượng TNT.
Đối tượng đó là cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang, người lao động trong các thành phần kinh tế chưa có nhà ở hoặc có nhà ở nhưng diện tích bình quân dưới 5m2/người và có thu nhập bình quân dưới 1,5 triệu đồng/người/tháng. Dự thảo cũng quy định người mua nhà ở giá thấp không được cho thuê, cho ở nhờ hoặc chuyển nhượng nhà ở dưới bất kỳ hình thức nào.
Để khuyến khích DN tham gia, dự thảo cũng đưa ra một số chính sách ưu đãi như: được miễn tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; được phép điều chỉnh tăng mật độ xây dựng và hệ số sử dụng đất 1,5 lần so với mật độ xây dựng và hệ số sử dụng đất theo Quy chuẩn Quy hoạch xây dựng hiện hành. Ngoài ra, các DN còn được áp dụng thuế suất thuế giá trị gia tăng (VAT) bằng 0%, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 4 năm…
3. Báo điện tử Vnexpress phản ánh: Ngày 30/3, Ban tuyên giáo Trung ương phát động cuộc thi tìm hiểu "Biển, đảo Việt Nam" dành cho người Việt Nam ở trong và ngoài nước cũng như người nước ngoài quan tâm tìm hiểu biển, đảo nước ta.
Chuyên gia cao cấp Ban Tuyên giáo TƯ, Tổng biên tập báo điện tử Đảng Cộng sản VN Đào Duy Quát cho biết, cuộc thi nhằm đẩy mạnh công tác tuyên truyền biển, đảo, tạo chuyển biến mạnh trong nhận thức và hành động của các cấp, ngành và các tầng lớp nhân dân về vị trí chiến lược của biển, đảo nước ta. Theo ông Quát, biển, đảo nước ta đang đứng trước thời cơ rất lớn cho sự phát triển kinh tế để Việt Nam trở thành quốc gia hùng cường, nhưng đất nước ta cũng đứng trước thách thức rất lớn trong việc bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền. Do vậy, cần phải phát triển kinh tế biển, đảo để nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, mạnh từ biển và giàu lên từ biển.
4. Báo Hà Nội mới phản ánh: Kể từ ngày 1/4/2009, cán bộ, công chức làm công tác thống kê (kể cả Tổng cục trưởng) sẽ được áp dụng phụ cấp ưu đãi theo nghề. Mức phụ cấp ưu đãi này bằng 10% - 25% mức lương hiện hưởng cộng với phụ cấp chức vụ lãnh đạo và phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có).
Cụ thể mức phụ cấp đối với cán bộ, công chức xếp lương theo các ngạch Thống kê viên như sau: Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, Thống kê viên cao cấp được hưởng phụ cấp ưu đãi theo nghề bằng 10% mức lương hiện hưởng cộng với phụ cấp chức vụ lãnh đạo và phụ cấp thâm niên vượt khung (nếu có). Mức phụ cấp này đối với Thống kê viên chính là 15%; đối với Thống kê viên và Thống kê viên trình độ cao đẳng là 20%; còn đối với thống kê viên trung cấp là 25%.
5. Báo Kinh tế đô thị phản ánh: Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội vừa có Chỉ thị yêu cầu các ngành, chính quyền các cấp tích cực thực hiện việc giảm bớt các văn bản giấy tờ trong hoạt động của cơ quan hành chínhnhà nước; giải quyết kịp thời, dứt điểm những thủ tục hành chính gây phiền hà, vướng mắc cho người dân và doanh nghiệp. Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội yêu cầu Giám đốc các sở, ban, ngành, Chủ tịch UBND các quận, huyện và thủ trưởng các cơ quan hành chính sự nghiệp trên địa bàn tăng cường hơn nữa kỷ luật, kỷ cương hành chính ở cơ quan, đơn vị mình.
Thủ trưởng các ngành, địa phương, đơn vị quán triệt nghiêm các văn bản pháp luật có liên quan đến kỷ luật, kỷ cương hành chính, văn hoá công sở của cán bộ, công chức gắn với cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; kiên quyết xử lý những cán bộ, công chức, viên chức vi phạm kỷ luật, kỷ cương hành chính; thực hiện nghiêm việc quy trách nhiệm liên đới đối với người đứng đầu cơ quan, đơn vị để cán bộ, công chức, viên chức thuộc quyền gây nhũng nhiễu, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp, mất đoàn kết nội bộ.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Tuổi trẻ có bài "Dự án luật bồi thường nhà nước: Tránh Nhà nước “bồi”, công chức “hoàn”". Bài báo phản ánh: Luật sư Nguyễn Vân Nam được đào tạo tại CHLB Đức (Tây Đức trước đây) với hai bằng tiến sĩ: tiến sĩ về luật hành chính công, tiến sĩ khoa học về Luật tổ chức nhà nước và công pháp quốc tế. Ông rất quan tâm khi VN đang có dự luật về Luật bồi thường nhà nước, nhất là khi trong đó có quy định trách nhiệm bồi thường của người công chức làm sai. Phóng viên Tuổi Trẻ đã có cuộc trao đổi với ông:
* Xin ông nói rõ hơn về khái niệm “công chức không phải là người làm thuê”?
- Trước tiên, công chức không phải là người lao động mà là người thực thi quyền lực nhà nước. Nhà nước có quyền lực tối cao nhưng không thực hiện cụ thể được nên cần phải có người thực thi. Người đó là công chức. Như vậy, dù ở vị trí thấp nhất, mỗi công chức cũng là người thay mặt Nhà nước sử dụng quyền lực mang tính chủ quyền tại vị trí mà anh ta nắm giữ. Nghĩa là anh ta được “ủy quyền” bởi Nhà nước. Theo nguyên tắc “Người ủy quyền phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về người được ủy quyền” - thì nếu có sai sót xảy ra, người chịu trách nhiệm bồi thường phải là Nhà nước. Trách nhiệm của công chức là tuyệt đối trung thành với Nhà nước, sử dụng đúng đắn quyền lực nhà nước, đổi lại Nhà nước phải đảm bảo được cuộc sống cá nhân và gia đình công chức để anh ta có thể toàn tâm toàn ý thực thi quyền lực nhà nước.
Công chức là người được ủy quyền nên không phải là người làm thuê. Họ phải có quyền chủ động nhất định trong việc vận dụng luật để thực hiện quyền lực nhà nước một cách hợp pháp, hợp lý nhất cho một trường hợp cụ thể. Luật pháp luôn có những điều khoản cho phép người công chức có quyền chủ động này. Khi quyết định trong khuôn khổ quyền chủ động được luật pháp cho phép, dù có gây ra thiệt hại người công chức vẫn không phải bồi thường lại cho Nhà nước... Tính đặc thù trong hoạt động của người công chức là anh ta phải có quyền chủ động quyết định theo lương tâm, tri thức và trách nhiệm trước pháp luật. Cần phải giảm đến mức thấp nhất những áp lực - đặc biệt là lo ngại tâm lý - có thể ảnh hưởng tiêu cực đến tính chất đặc thù này. Bởi năng lực của người công chức cũng quyết định hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nước.
* Thưa, phải chăng để bảo đảm đặc thù ấy thì khó có thể bắt người công chức bồi thường? Vì khi sợ phải bồi thường, người công chức sẽ không dám chủ động ra quyết định nữa. Liệu có những nguyên tắc cho việc công chức làm sai phải bồi thường không? Và thật ra có cần phải bắt họ bồi thường lại cho Nhà nước không?
- Đó là một trong những vấn đề rất quan trọng và nhạy cảm cần phải chú ý khi xây dựng Luật công chức và Luật bồi thường nhà nước. Thực chất đây là sự cân nhắc giữa việc khuyến khích tinh thần dám chịu trách nhiệm vận dụng quyền chủ động được luật pháp cho phép với việc ngăn ngừa lạm dụng quyền lực nhà nước và sự vô trách nhiệm của công chức. Phải trả lời hai câu hỏi: khi nào phải bồi thường và bồi thường đến đâu?
Tiêu chuẩn cơ bản để xác định trách nhiệm bồi thường là: công chức sẽ phải bồi thường khi vi phạm một cách có chủ đích hoặc vô ý vi phạm một cách nghiêm trọng trách nhiệm chính của mình. Chủ đích ở đây cần xác định rõ là động cơ: làm để có lợi cho cá nhân mình hoặc làm có lợi cho người khác để mình hưởng lợi.
* Như vậy sẽ lại rơi vào cái khó muôn thuở: làm sao để chứng minh! Ví dụ, một dự án quan trọng được giao cho một công ty không đủ năng lực tài chính, gây thiệt hại cho cá nhân và các tổ chức khác, thì làm sao chứng minh được công chức có trách nhiệm đã cố ý vi phạm khi giao dự án trên?
- Trước tiên, cần tìm hiểu về quy trình: công chức ra quyết định trực tiếp cho dự án này có trách nhiệm gì? Một trong những trách nhiệm chính của anh ta là kiểm tra năng lực tài chính của công ty làm chủ dự án. Không kiểm tra hoặc kiểm tra sơ sài để dẫn đến hành vi sai thì chưa cần chứng minh điều gì mang tính chủ đích (có hay không việc nhận hối lộ để cấp dự án), ít nhất cũng chứng minh được người công chức này đã vô tình vi phạm nghiêm trọng trách nhiệm chính của mình. Chứng minh về chủ đích là rất khó, nhưng chứng minh “vô ý vi phạm nghiêm trọng” sẽ không quá khó. Ngoài ra, áp dụng tiêu chuẩn xác định trách nhiệm bồi thường này cũng sẽ rất có hiệu quả trong chống tham nhũng.
* Như vậy công chức làm sai phải bồi thường đến đâu?
- Như tôi đã nói, dùng từ bồi thường ở đây không chính xác lắm đâu. Nếu công chức làm sai phải bồi thường những gì Nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại, thì chắc chắn sẽ có rất ít người muốn làm công chức. Công chức đang tại vị cũng sẽ tìm mọi cách nâng cao “dự trữ ngoại tệ” của mình phòng khi phải xuất vốn ra bồi thường.Về nguyên tắc, việc bồi thường của công chức cho Nhà nước là nhằm mục đích răn đe, nhắc nhở là chính chứ không phải để cân đối ngân sách nhà nước. Vì vậy nó phải được quy định cụ thể và khác nhau đối với vi phạm có chủ đích và vô ý vi phạm nghiêm trọng. Mức độ bồi thường cần căn cứ theo nguồn thu của người công chức chứ không nên theo giá trị thiệt hại mà Nhà nước phải bồi thường, càng không thể bằng mức Nhà nước đã bồi thường trong thực tế.
* Và những gì cần lưu ý nữa đối với Luật bồi thường, thưa ông?
- Luật bồi thường nhà nước theo tôi rất nhạy cảm, cần thận trọng trong điều kiện VN hiện thời. Bồi thường mang tính chia sẻ, nhắc nhở những thiệt hại về mặt vật chất chứ không phải mang tính bồi hoàn. Tôi nhắc lại: cực chẳng đã mới bắt công chức bồi thường. Muốn thực hiện tốt Luật bồi thường, muốn công chức tận tâm làm việc, cần phải có những quy định rõ ràng về quyền chủ động của công chức như phạm vi quyền này đến đâu, khi nào phải áp dụng, khi nào chỉ còn một quyết định duy nhất đúng mà người công chức phải thực hiện, thế nào là lạm dụng quyền chủ động...?
Những quy định như vậy ở ta còn thiếu. Không khéo Luật bồi thường nhà nước sẽ khiến người ta đùn đẩy trách nhiệm mạnh hơn. Việc gì người ta cũng chờ cấp trên quyết định (để chịu trách nhiệm thay), việc càng quan trọng thì càng đùn đẩy lên trên, những việc cấp bách phải quyết ngay mà tính may rủi lớn sẽ không ai dám quyết. Những quyết định tù mù (không phân định rõ trách nhiệm, quy trình...) sẽ nhiều lên, làm hệ thống bị rối rắm.
2. Báo điện tử Vietnamnet có bài "Luật sư làm đơn tố cáo thẩm phán và HĐXX". Bài báo phản ánh: Cho rằng bị mời ra ngoài một cách không chính đáng khi đang tham gia bào chữa trong một vụ án phúc thẩm, ba luật sư Trần Đình Triển, Trần Vũ Hải và Lưu Vũ Anh đã làm đơn tố cáo thẩm phán Nguyễn Trung Kiên và HĐXX TAND tỉnh Hưng Yên.
Ngày 27/3, TAND tỉnh Hưng Yên đưa vụ án "Lợi dụng quyền tự do dân chủ...", "Chống người thi hành công vụ" và "Cố ý gây thương tích" xảy ra tại xã Tân Dân, huyện Khoái Châu, Hưng Yên, liên quan đến dự án của Công ty Dệt kim Đông Xuân tại xã Tân Dân, huyện Khoái Châu, Hưng Yên ra xét xử.
Cả ba văn phòng luật sư của các luật sư: Trần Đình Triển, Trần Vũ Hải và Lưu Vũ Anh đã nhận bào chữa cho 14 bị cáo có kháng cáo trong vụ án và đã được cấp giấy chứng nhận bào chữa theo quy định của pháp luật. Cả ba luật sư đều có mặt tại phiên tòa theo đúng quy định. Phiên tòa diễn ra bình thường cho đến khi luật sư bị mời ra khỏi phòng xử án.
Trong đơn tố cáo của ba vị luật sư nêu rõ: Trong phần thủ tục bắt đầu phiên tòa, luật sư chúng tôi mới được biết, phiên tòa đã không triệu tập một số người liên quan mà các luật sư đã nêu trong bản đề nghị, là những người có liên quan trực tiếp đến vụ án cũng như đến đơn kháng cáo của các bị cáo. Đại diện bị hại là Công ty Dệt kim Đông Xuân và đa số người bị hại cũng vắng mặt tại phiên tòa mà không có lý do. Vì những lý do kể trên, các luật sư đã đề nghị HĐXX cần phải triệu tập những người có liên quan đó đến phiên tòa và đề nghị HĐXX cần phải hoãn phiên tòa để triệu tập họ đến mới đảm bảo tính khách quan và để làm rõ nội dung vụ án.
"Sau đó, HĐXX đã vào phòng nghị án để thảo luận và đưa ra thông báo không chấp nhận đề nghị của các luật sư mà không đưa ra lý do" - lời luật sư Trần Đình Triển. "Thấy vậy, tôi liền có ý kiến với HĐXX nên có giải thích lý do không chấp nhận. Tiếp ngay sau đó, luật sư Trần Vũ Hải cũng có ý kiến yêu cầu HĐXX phải giải thích vì sao không chấp nhận đề nghị của luật sư theo quy định của pháp luật. Khi đó, vị thẩm phán, chủ tọa phiên tòa Nguyễn Trung Kiên đã đề nghị công an bảo vệ phiên tòa mời luật sư ra khỏi phòng xử án" - luật sư Trần Đình Triển cho biết. Luật sư Trần Đình Triển nói: "Chúng tôi do tôn trọng quyết định của chủ tọa phiên tòa và cũng tránh việc không hay xảy ra nên cả ba luật sư chúng tôi đều đã rời khỏi phòng xử án".
Theo ba vị luật sư thì HĐXX và thẩm phán Nguyễn Trung Kiên đã vi phạm nghiêm trọng Bộ luật tố tụng hình sự, Bộ luật hình sự, Luật Luật sư và Nghị quyết 08 của Bộ Chính trị về cải cách tư pháp. Các vị luật sư yêu cầu làm rõ để xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm của HĐXX và thẩm phán Nguyễn Trung Kiên trong quá trình giải quyết vụ án.
Trao đổi với VietNamNet, thẩm phán Nguyễn Trung Kiên không phủ nhận việc mình đã mời luật sư ra ngoài và cho rằng, sở dĩ luật sư bị mời ra ngoài vì đã vi phạm nội quy của tòa như: nghe điện thoại di động trong phòng xử án, yêu cầu luật sư đứng lên trả lời HĐXX nhưng luật sư không đứng. Dù vậy, luật sư Trần Đình Triển một mực khẳng định, ông và các đồng nghiệp không hề có hành động nào vi phạm nội quy của tòa. Theo luật sư Triển, phiên xét xử hôm đó có ghi hình nên có thể dễ dàng làm sáng tỏ việc luật sư có vi phạm nội quy của tòa hay không.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 31/3/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.