Trong buổi sáng ngày 17/02/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Tiền phong phản ánh: Ngày 16/2, Bộ Y tế đã chính thức thông báo về ca mắc cúm A H5N1 ở người thứ hai trong năm 2009 và là ca bệnh thứ 109 (tính từ năm 2003 đến nay) ở Việt Nam. Bệnh nhân nam, 32 tuổi, ở xóm 12, phường Kim Tân, huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, khởi bệnh ngày 5/2 với triệu chứng sốt, khó thở... Kết quả xét nghiệm ngày 14/2 đã khẳng định dương tính với cúm A H5. Được biết, bệnh nhân này có tham gia giết mổ và ăn thịt gia cầm chết trước khi khởi bệnh 2 tuần. Hiện bệnh nhân vẫn trong tình trạng suy hô hấp, phải thở ôxy hỗ trợ.
Cục YTDP&MT, Bộ Y tế, đã có công điện và trực tiếp chỉ đạo Viện VSDTTƯ, Sở Y tế, TTYTDP tỉnh Ninh Bình tăng cường giám sát và xử lý triệt để ổ dịch.
Báo cũng phản ánh: Chiều 16/2, Ban Bí thư Trung ương Đoàn do Bí thư thứ nhất T.Ư Đoàn Võ Văn Thưởng làm trưởng đoàn đã trao tặng Huy hiệu Tuổi trẻ Dũng cảm, Bằng khen, Cúp Tuổi trẻ sống đẹp của Trung ương Đoàn và Hội LHTNVN cho năm anh hùng sông Gianh.
Trong vụ đắm đò thảm khốc trên sông Gianh ngày 25/1/2009 (30 tết Kỷ Sửu) làm 42 người chết, trên chiếc đò dọc của anh Mai Văn Luyện, quê Đồng Hóa (Tuyên Hóa) có thêm bốn thành viên là Mai Thanh Phong, Trần Quang Thắng, Trần Quốc Hoàn và Hoàng Văn Út, đã không quản ngại hiểm nguy, dũng cảm cứu 36 người thoát khỏi bàn tay tử thần trong gang tấc.
2. Báo Vietnamnet phản ánh: Chiều 16/2, đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thực hiện chính sách pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước đã thông qua bản đề cương chương trình giám sát. Trao đổi với VietNamNet, Trưởng đoàn giám sát, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế QH Hà Văn Hiền cho hay, đây là đợt giám sát lớn nhất của Quốc hội đối với hoạt động của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước (TĐ, TCT).
Đề cương giám sát gồm ba phần chính. Một là đánh giá tình hình quản lý Nhà nước về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các TĐ, TCT. QH sẽ làm rõ cơ chế quản lý DN và quản lý tài chính hiện nay như: cơ chế đại diện chủ sở hữu; việc phân cấp, phân quyền giữa Chính phủ, bộ, UBND tỉnh, thành phố, hội đồng quản trị.
Thứ hai là việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại các TĐ, TCT. Đoàn giám sát sẽ đánh giá tình hình giao vốn nhà nước đầu tư cho TĐ, TCT; quy mô, cơ cấu vốn chủ sở hữu và nguồn vốn; năng lực tài chính, bao gồm cả khả năng thanh toán nợ, hệ số an toàn vốn. Đoàn giám sát cũng sẽ làm rõ hiệu quả hoạt động của các TĐ, TCT thông qua việc sử dụng vốn, tài sản nhà nước; đánh giá tình hình vốn đầu tư vào DN khác, trong đó làm rõ tình hình đầu tư vốn vào các lĩnh vực nhạy cảm như tài chính, ngân hàng, bất động sản.
Nội dung thứ ba, đoàn giám sát sẽ kiến nghị cụ thể những văn bản cần xây dựng mới, cần sửa đổi, bổ sung cũng như giải pháp nhằm nâng cao năng lực tài chính, nâng cao việc sử dụng vốn, tài sản nhà nước…
3. Báo Thanh niên phản ánh: Hôm qua 16.2, tại TP.HCM, Ban Dân vận Trung ương đã tổ chức Hội nghị tổng kết công tác dân vận năm 2008 và triển khai công tác năm 2009.
Tại hội nghị, Phó trưởng ban thường trực Ban Dân vận Trung ương Đinh Hữu Cường cho biết: trong năm 2009, công tác dân vận tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nhằm phát huy tinh thần yêu nước, vượt khó trong các tầng lớp nhân dân; tổ chức trong toàn dân phong trào thi đua yêu nước, ra sức thực hiện có kết quả các giải pháp nhằm ngăn chặn suy giảm kinh tế, duy trì tăng trưởng, bảo đảm an sinh xã hội theo chủ trương, giải pháp của Đảng, Chính phủ; tiếp tục thực hiện có hiệu quả cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” gắn với thực hành tiết kiệm, chống tham nhũng, lãng phí và các tệ nạn xã hội; lấy năm 2009 làm “Năm dân vận chính quyền”, tạo điều kiện thuận lợi cho nhân dân phát huy quyền làm chủ, tham gia xây dựng các chủ trương chính sách phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng chính quyền vững mạnh, đẩy mạnh cải cách các thủ tục hành chính, công tác tiếp dân, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo...
4. Báo Hà Nội mới phản ánh: Chiều 16-2, sau 2 ngày làm việc, Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Sinh viên Việt Nam (SVVN) lần thứ VIII đã thành công tốt đẹp. Tại phiên bế mạc (ngày 16-2), Đại hội đã tiến hành hiệp thương bầu BCH TƯ Hội SVVN khóa VIII (nhiệm kỳ 2009-2013) gồm 89 đồng chí.
Anh Nguyễn Đắc Vinh, Bí thư TƯ Đoàn được bầu giữ cương vị Chủ tịch Hội SVVN khóa VIII; anh Vũ Thanh Mai giữ chức Phó Chủ tịch Thường trực. 3 Phó Chủ tịch khác là anh Ngọ Duy Hiểu (Phó Bí thư Thường trực, Chủ tịch Hội SV TP Hà Nội); anh Lê Quốc Phong (Phó Bí thư Thành đoàn, Chủ tịch Hội SV TP Hồ Chí Minh) và anh Lương Nguyễn Minh Triết, Phó Bí thư Thường trực Thành đoàn, Chủ tịch Hội SV TP Đà Nẵng.
Tân Chủ tịch Hội SVVN Nguyễn Đắc Vinh và các Phó Chủ tịch Hội SVVN khóa VIII khẳng định: Trong nhiệm kỳ mới, Hội sẽ tích cực đóng vai trò là cầu nối giữa nhà trường và doanh nghiệp, giúp SV phát huy được chuyên ngành học. Các chương trình hoạt động Hội sẽ được chú trọng tìm ra các phương thức, mô hình tiếp cận đa dạng tới SV, thu hút, tổ chức cho SV tham gia vào hoạt động của Hội thông qua các phương tiện hiện đại.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
Báo Diễn đàn doanh nghiệp có bài "Dự án Luật Tiếp cận thông tin: “Giằng co” giữa công khai và bí mật". Bài báo phản ánh: Bộ Tư pháp đang chủ trì soạn thảo dự án Luật Tiếp cận thông tin (TCTT). Dù mang tính nhạy cảm cao nhưng dự án Luật TCTT được đánh giá là công cụ để góp phần củng cố nền dân chủ. Bà Nguyễn Thị Kim Thoa - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự hành chính (Bộ Tư pháp) cho biết, áp lực từ các văn kiện quốc tế, từ yêu cầu về sự minh bạch trong hoạt động tài chính, các dự án, đặc biệt là qui định tại Điều 69 Hiến pháp 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001), đòi hỏi Việt Nam phải có văn bản đảm bảo quyền TCTT của người dân đối với những thông tin của cơ quan công quyền. Việc xây dựng dự án Luật TCTT không chỉ để bảo vệ quyền TCTT, chống lạm quyền mà còn đảm bảo hoạt động quản lý Nhà nước tốt hơn trước sự giám sát của nhân dân.
Ở các nước trên thế giới, quyền TCTT được thực hiện sẽ giúp người dân biết mình được quyền làm những gì. Song do văn hóa bí mật và nạn khủng bố nên đến nay nhiều quốc gia cũng đang khép kín quyền TCTT. Khi chưa có Luật TCTT, quyền TCTT chưa được hiểu đúng nghĩa. Cái cần công khai lại bị giữ bí mật (như quy hoạch đô thị bị giữ bí mật nên nhiều người được lợi và nhiều người bị thiệt không chính đáng), nhưng có những thông tin đang trong giai đoạn phải giữ bí mật thì lại công khai, tạo thành dư luận xã hội, gây ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc của các cơ quan công quyền (nhất là quá trình tố tụng).
Theo các thành viên Ban Soạn thảo và tổ biên tập dự án Luật TCTT, dự án Luật phải xác định được loại thông tin nào được tiếp cận. Thực tế có 3 mảng thông tin cần công khai của Nhà nước, doanh nghiệp và cá nhân nên nếu chỉ thiên về qui định liên quan đến các thông tin của cơ quan công quyền thì chưa đầy đủ. Tuy nhiên, không phải thông tin nào cũng được công khai vì nhiều văn bản qui phạm pháp luật lại là tối mật, nhiều bí mật thương mại của doanh nghiệp cũng tương đương với bí mật quốc gia, nhiều thông tin cá nhân không thể công khai theo qui định của pháp luật về bí mật đời tư. Vì thế, đứa ra một định nghĩa rõ ràng về những thông tin cần công khai là một vấn đề lớn trong quá trình xây dựng dự án Luật TCTT.
Theo khảo sát, ở Anh, 75% khiếu nại liên quan đến quyền TCTT là do bị trì hoãn cung cấp thông tin theo yêu cầu. Do đó, ngay từ đầu, các thành viên ban soạn thảo và tổ biên tập dự án Luật TCTT đã rất quan tâm đến việc xây dựng được cơ chế đảm bảo để người dân thực hiện quyền TCTT. Ông Nguyễn Thành Long - Vụ trưởng Vụ các vấn đề chung về xây dựng pháp luật - Bộ Tư pháp khẳng định, quyền TCTT của công dân là vấn đề cơ bản cần quan tâm trong dự án Luật nhưng vướng mắc ở các nước hiện nay chính là việc dân thực hiện quyền đó như thế nào.
Để có một cơ chế bảo đảm thực hiện quyền TCTT, song song với việc qui định quyền cho người dân, dự án Luật cũng cần có qui định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc cung cấp thông tin theo yêu cầu chính đáng, hợp pháp. Điều này liên quan đến thủ tục thực hiện và cả vấn đề “giải mật” thông tin, rà soát các qui định pháp luật hiện hành để xây dựng được một cơ chế thống nhất cho việc thực hiện quyền TCTT. Vì thế, Trưởng Ban soạn thảo – Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường nhấn mạnh, bên cạnh các qui định cụ thể hóa quyền TCTT cần qui định các chế tài tương xứng đối với những hành vi ngăn cản, trì hoãn việc thực hiện quyền này của cá nhân, cơ quan, tổ chức.
Xung quanh việc xây dựng dự án Luật này, PGS.TS.Nguyễn Đăng Dung - Giám đốc Trung tâm Nhân quyền, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: Quyền TCTT là rất quan trọng đối với mỗi con người nên việc xây dựng Luật Tiếp cận thông tin (TCTT) có ý nghĩa rất quan trọng đối Việt Nam. Trước đây, quyền TCTT không bao giờ được nói đến, chưa được coi trọng do yêu cầu của thời cuộc nên đã gây nhiều thiệt hại cho dân và nhà nước. Nhưng trong nền kinh tế thị trường, mở cửa, điều này không thể tồn tại. Nhất là khi đã gia nhập WTO, đảm bảo quyền TCTT là một trong những đòi hỏi đối với quốc gia thành viên. Cho dù khó khăn, chúng ta cũng phải xây dựng được Luật TCTCC. Đây có thể là dự án Luật lớn nhất trong năm 2009 vì nếu Luật này không được làm thì là một bước lùi của nền dân chủ.
- Dù Hiến pháp đã qui định nhưng thực tế quyền TCTT chưa được thực hiện. Vậy, cơ chế nào có thể đảm bảo quyền TCTT ở Việt Nam?
PGS.TS.Nguyễn Đăng Dung: Cơ chế bảo đảm thực hiện quyền là quan trọng nhất. Nói đến cơ chế là nói đến quyền nhưng cơ chế quan trọng hơn ở chỗ cơ chế có quan hệ trực tiếp và có ý nghĩa quyết định để thực hiện quyền. Nên dự án Luật TCTT phải có nội dung căn bản là cơ chế đảm bảo thực hiện quyền TCTT. Bên cạnh đó, cơ chế bảo đảm thực hiện quyền của người dân là nói đến nghĩa vụ của Nhà nước, cuả CBCC trong việc cung cấp thông tin cho người dân, ở phạm vi, mức độ nào, chế tài tương ứng đối với hành vi cản trở việc thực hiện quyền TCTT của người dân… Nhà nước ta là nhà nước dân chủ, của dân nên đã có nhiều qui định đề cập đến quyền TCTT của người dân như công khai tài chính, qui hoạch… nhưng cơ chế bảo đảm thì chưa có. Muốn vậy phải tuyên truyền để người dân biết quyền TCTT, CBCC biết trách nhiệm cung cấp thông tin. Lúc đó, vai trò của báo chí rất lớn trong việc đảm bảo thực hiện Luật này (khi có hiệu lực). Cũng phải nói thêm rằng, hoạt động báo chí được hưởng nhiều lợi ích nhất từ ý tưởng xây dựng và việc có Luật TCTT.
- Có nên thành lập một cơ quan giám sát độc lập việc thực hiện quyền TCTT hay không?
PGS.TS.Nguyễn Đăng Dung: Giám sát là một chu trình của quản lý. Có nhiều biện pháp để giám sát, trong đó thành lập cơ quan giám sát là một biện pháp có thể là tốt, nhưng liên quan đến vấn đề tổ chức. Vì vậy, cần phải có sự cân nhắc. Song theo tôi, sự giám sát cao nhất, cuối cùng là sự xét xử của Tòa án.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 17/02/2009, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng.