Trong buổi sáng ngày 08/12/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh phản ánh: Việt Nam đứng ở vị trí thứ ba về mức độ hấp dẫn trong tổng số 20 quốc gia, vùng lãnh thổ mà các doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư, kinh doanh. Đặc biệt trong năm 2009, triển vọng kinh tế Việt Nam là động lực hàng đầu của các doanh nghiệp Nhật.
Theo kết quả khảo sát 600 doanh nghiệp của Ngân hàng Quốc tế Nhật Bản (JBIC), Việt Nam chỉ đứng sau Trung Quốc, Ấn Độ về mức độ quan tâm của các doanh nghiệp Nhật. Đặc biệt, trong năm 2009 này, lần đầu tiên tiềm năng tăng trưởng của thị trường Việt Nam trong thời gian tới là nhân tố quan trọng nhất giữ chân các doanh nghiệp Nhật chứ không phải là lực lượng lao động rẻ như những năm trước. Tuy vậy, dù tỉ lệ doanh nghiệp phàn nàn về cơ sở hạ tầng có giảm (từ 43% năm 2008 xuống 34% năm 2009) nhưng đây vẫn là mối quan ngại hàng đầu của các doanh nghiệp Nhật, trong đó nổi lên là các vấn đề đường sá, cảng biển và điện.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Hôm qua 7.12, lần đầu tiên diễn ra cuộc họp kỹ thuật để báo cáo kết quả xác định phạm vi, mức độ ô nhiễm ảnh hưởng môi trường sông Thị Vải do hành vi xả thải “chui” của Công ty Vedan gây ra. Báo cáo này do Viện Tài nguyên - Môi trường (TN-MT) thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM trình bày trước đại diện Công ty Vedan cùng cơ quan chức năng 3 địa phương: TP.HCM, Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu.
Nguồn tin mà PV Báo Thanh Niên nắm được, trong tháng 2.2008 (thời điểm chưa phát hiện Vedan xả “chui” ra sông Thị Vải - PV) Viện TN-MT đã chủ động cùng một số chuyên gia, nhà khoa học gồm giáo sư, tiến sĩ... thực hiện một đợt khảo sát lượng nước thải của Công ty Vedan cũng như các doanh nghiệp (DN) khác xả ra sông Thị Vải. Với cách thực nghiệm: cùng lúc buộc Vedan ngưng xả để các DN khác xả thải; để Vedan xả và buộc các DN khác ngưng xả thải, kết quả Vedan chiếm khoảng 90% lượng nước thải ra sông Thị Vải. Dựa vào kết quả này, cơ quan chức năng đánh giá Vedan chính là thủ phạm gây ô nhiễm sông Thị Vải. Khảo sát tại họng xả của Công ty Vedan cho thấy, Vedan xả ra khoảng 35-45 ngàn m3/ngày đêm với mức độ ô nhiễm về độ màu, các chất hữu cơ vượt hàng chục lần cho phép. Đợt khảo sát kéo dài trong vòng một tháng cũng cho thấy, lượng nước thải do Vedan gây ô nhiễm kéo dài khoảng hơn 10 km...
Ngoài ra, Viện TN-MT còn báo cáo số liệu thống kê gần 2.000 ha nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại nặng và gần 700 ha thiệt hại nhẹ. Nặng nề nhất là Đồng Nai, thiệt hại nặng 1.674 ha và thiệt hại nhẹ 349 ha; Bà Rịa - Vũng Tàu thiệt hại nặng 323 ha và thiệt hại nhẹ 253 ha. Riêng TP.HCM do có sự chồng lấn một phần diện tích với Đồng Nai (ở xã Thạnh An, H.Cần Giờ) nên chưa thống kê được thiệt hại nặng mà chỉ tính được thiệt hại nhẹ khoảng hơn 83 ha. Tuy nhiên, Viện TN-MT không đưa ra con số thiệt hại cụ thể bằng tiền như lâu nay Hội Nông dân 3 địa phương vẫn làm (thống kê thiệt hại theo đơn của các hộ dân).
Lãnh đạo Hội Nông dân các địa phương cho rằng, số xã thiệt hại đã giảm xuống (Viện TN-MT thống kê chỉ còn 9 xã, thị trấn), nhưng hội tin tưởng vào kết quả của các nhà khoa học. Riêng ông Nguyễn Văn Phụng, Phó chủ tịch Hội Nông dân TP.HCM, đề nghị Viện TN-MT có văn bản giải thích vì sao loại 2 xã ở Cần Giờ (Long Hòa và Cần Thạnh) ra khỏi danh sách thống kê thiệt hại, nhằm có cơ sở trả lời cho nông dân. Theo giải thích của Viện TN-MT, 2 xã này quá xa nơi xả thải của Vedan.
Trong khi đó, phía Công ty Vedan đã phản ứng quyết liệt vì cho rằng báo cáo của Viện TN-MT thiếu cơ sở khoa học do thời điểm tháng 2 rơi vào mùa khô, độ mặn xâm nhập cao dẫn đến khảo sát mức độ ô nhiễm không chuẩn xác; việc xác định phạm vi gây ô nhiễm cũng không hợp lý... Lãnh đạo Vedan đề nghị được xem lại kết quả khảo sát của Viện TN-MT. Theo nguồn tin của PV Thanh Niên, đến chiều qua đại diện Vedan đã từ chối ký vào biên bản làm việc.
Theo dự kiến, ngày 11.12 Tổng cục Môi trường tiếp tục có cuộc họp với UBND TP.HCM, Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu để thống nhất báo cáo kết quả xác định phạm vi, mức độ ô nhiễm ảnh hưởng môi trường sông Thị Vải do hành vi xả thải “chui” của Công ty Vedan gây ra.
3. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Theo kết quả cuộc khảo sát của Ngân hàng HSBC International, châu Á là nơi thân thiện nhất thế giới để người nước ngoài sinh sống và làm việc. Đứng đầu danh sách này là Thái Lan, Việt Nam, Hồng Công (Trung Quốc) và Malaysia. Tiếp theo là Bahrain, Nam Phi, Singapore, Mexico, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Australia. Cuộc khảo sát độc lập do Công ty FreshMinds thực hiện cho HSBC cũng cho thấy châu Á là nơi dễ kết bạn nhất. Nhiều người nước ngoài cho biết họ có nhiều cơ hội để tìm được bạn đời ở Thái Lan, Đức và Brazil, trong khi không ít người nước ngoài nói rằng họ thấy may mắn nếu được cử đi công tác tại Việt Nam.
Trong các tiêu chí dùng để xếp hạng, người sống và làm việc ở nước ngoài quan tâm nhất đến việc học tiếng, tìm trường cho con, tổ chức tài chính, chỗ ở, chăm sóc y tế, kết bạn và việc lắp đặt tiện nghi cơ bản trong nhà. Cuộc khảo sát được tiến hành trên 3.100 người sống ở nước ngoài trong 30 ngành tại 50 nước khác nhau, trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 4-2009. Đây là cuộc khảo sát lần thứ 2 của HSBC. Năm ngoái 3 nước đứng đầu là Đức, Canada và Tây Ban Nha.
Báo cũng phản ánh: Chiều 7-12, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng - Trưởng Ban chỉ đạo Quốc gia Chương trình mục tiêu Quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu đã chủ trì phiên họp Ban chỉ đạo về kết quả một năm của Chương trình, kế hoạch triển khai năm 2010 và những năm tiếp theo. Các đại biểu tham dự cuộc họp đều nêu rõ ảnh hưởng do biến đổi khí hậu dẫn đến thời tiết bất thường, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với nước ta trong những năm gần đây như: Lũ lụt ở các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, hạn hán ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng… Để đối phó trước diễn biến của biến đổi khí hậu, các đại biểu cho rằng, đất nước ta cần sớm xây dựng một quy hoạch toàn diện và một trong những mũi đột phá là các công trình thủy lợi. Theo đó, các bộ chức năng phải đánh giá lại toàn diện toàn tuyến đê sông, biển của nước ta để có kế hoạch xây dựng đê bê tông bền vững, cống điều tiết nước, các trạm bơm lớn thoát nước khi cần thiết…
Kết luận buổi làm việc, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp thu ý kiến các thành viên Ban chỉ đạo, các chuyên gia để xây dựng kế hoạch triển khai của Chương trình năm 2010 hiệu quả và thiết thực.
Nhấn mạnh tới công tác tuyên truyền, Thủ tướng đề nghị các cơ quan thông tin đại chúng đẩy mạnh công tác tuyên truyền để mọi người dân không được chủ quan trước biến đổi khí hậu và nước biển dâng, đồng thời nâng cao nhận thức trong việc phải tồn tại, thích ứng với mọi biến động của thiên nhiên.
Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành chức năng tiếp tục cập nhật lại dự báo về thủy lợi, rừng, điện, giao thông, dân cư, đô thị… để triển khai đồng bộ các giải pháp ứng phó, trong đó ưu tiên những công trình, dự án sẽ bị ảnh hưởng do thiên tai. Trước mắt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp với các bộ, ngành và địa phương khẩn trương triển khai quy hoạch hệ thống phòng chống thiên tai, từ đó đó lập ra những dự án cụ thể để ưu tiên đầu tư. Rà soát, cập nhật quy hoạch thủy lợi trong tình hình mới và đề xuất đầu tư những đoạn đê xung yếu nhằm ngăn nước biển dâng và chống ngập. Đồng thời, quy hoạch và xây dựng các dự án trồng mới rừng ngập mặn, rừng phòng hộ ven biển…
Thủ tướng giao Bộ Công thương quy hoạch hệ thống điện theo hướng sử dụng năng lượng ít CO2, lập dự án năng lượng mặt trời và gió để huy động các nguồn lực đầu tư vào lĩnh vực này. Lập Hội đồng đánh giá các công trình và hồ chứa thủy điện và thủy lợi… tất cả các công trình, dự án được triển khai xây dựng phải căn cứ vào kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Tuổi trẻ có bài Viết tiếp chuyện Luật “chỏi” nhau của NGUYỄN THANH XUÂN (phòng tư pháp huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp). Bài báo phản ánh: Sau khi đọc bài Luật “chỏi” nhau (Tuổi Trẻ ngày 1-12) là người công tác trong ngành pháp luật, tôi cũng xin góp thêm một vài thí dụ. Bộ luật dân sự quy định tài sản chung của hộ gia đình phải được các thành viên từ đủ 15 tuổi trở lên đồng ý, gồm có quyền sử dụng đất, quyền sử dụng rừng, rừng trồng của hộ gia đình, tài sản do các thành viên đóng góp, cùng nhau tạo lập nên hoặc được tặng cho chung, được thừa kế chung, và các tài sản khác mà các thành viên thỏa thuận là tài sản chung của hộ và việc định đoạt tài sản là tư liệu sản xuất, tài sản chung có giá trị lớn của hộ gia đình. Đối với các loại tài sản chung khác phải được đa số thành viên từ đủ 15 tuổi trở lên đồng ý (điều 108, 109).
Tuy nhiên theo quy định của pháp luật về đất đai, chuyển nhượng quyền sử dụng đất thuộc quyền sử dụng chung của hộ gia đình phải được tất cả các thành viên có đủ năng lực hành vi dân sự trong hộ gia đình đó thống nhất và ký tên hoặc có văn bản ủy quyền theo quy định của pháp luật về dân sự (điều 146, nghị định 181). Người có đủ năng lực hành vi dân sự là người từ 18 tuổi trở lên, do đó quy định này đã “đá” Luật dân sự. Trong thực tế, khi chuyển nhượng quyền sử dụng đất của hộ gia đình, các cơ quan đều yêu cầu tất cả thành viên trong hộ từ 18 tuổi trở lên ký vào hợp đồng và loại bỏ các thành viên từ 15-17 tuổi vì cho rằng họ chưa thành niên.
Theo Luật đất đai, thẩm quyền chứng thực hợp đồng liên quan đến quyền sử dụng đất thuộc phòng công chứng hoặc UBND cấp xã nơi có bất động sản được chuyển nhượng. Luật nhà ở lại quy định hợp đồng về nhà ở phải có chứng nhận của công chứng hoặc chứng thực của UBND cấp huyện đối với nhà ở tại đô thị, chứng thực của UBND xã đối với nhà ở tại nông thôn. Trong khi Bộ luật dân sự quy định bất động sản bao gồm đất đai; nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, kể cả các tài sản gắn liền với nhà, công trình xây dựng đó; các tài sản khác gắn liền với đất đai. Như vậy, Luật nhà ở giao quyền chứng thực bất động sản (nhà ở) cho UBND cấp huyện nhưng Luật đất đai lại “từ chối” UBND cấp huyện, dẫn đến khó cho cơ quan lẫn người dân.
Theo Bộ luật dân sự, chủ hộ là người đại diện của hộ gia đình trong các giao dịch dân sự vì lợi ích chung của hộ. Cha, mẹ hoặc một thành viên khác đã thành niên có thể là chủ hộ. Chủ hộ có thể ủy quyền cho thành viên khác đã thành niên làm đại diện của hộ trong quan hệ dân sự (điều 107). Tuy nhiên điều 25 Luật cư trú quy định trong trường hợp hộ gia đình không có người từ đủ 18 tuổi trở lên hoặc có người từ đủ 18 tuổi trở lên nhưng bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự thì được cử một người trong hộ làm chủ hộ. Như vậy theo Luật cư trú, người dưới 18 tuổi cũng có thể làm chủ hộ trong hộ gia đình, điều này mâu thuẫn với quy định của Bộ luật dân sự và trên thực tế nếu chủ hộ dưới 18 tuổi sẽ không thực hiện được các giao dịch dân sự, ngoại trừ có tài sản riêng đảm bảo thực hiện giao dịch dân sự đó.
Tóm lại, hiện tượng các văn bản pháp luật hiện hành “chỏi” nhau không hiếm, dẫn đến tình trạng khó áp dụng. Các cán bộ, cơ quan có thẩm quyền phải vận dụng Luật ban hành văn bản pháp luật để tìm ra “giải pháp”. Điều này không mấy dễ đối với các cán bộ cấp cơ sở. Giải pháp hữu hiệu nhất là các nhà xây dựng luật cần có quy trình rà soát kỹ trước khi xây dựng, ban hành một văn bản pháp luật mới.
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Lại tiếp tục cực thân với giấy mới. Bái báo phản ánh: Chỉ còn hai ngày nữa là GCN nhà đất mới sẽ được cấp cho dân. Chưa rõ khâu thực hiện thế nào nhưng nhiều người đang lo lắng về những phiền hà phát sinh khi chuyển nhượng bằng giấy mới.
Khi mua bán, tặng cho..., thay vì được sang tên trên trang sau của giấy theo các quy định cũ, người nhận chuyển nhượng buộc phải làm thủ tục đề nghị cấp giấy mới. Thực tế, nếu việc sang tên trên GCN chỉ mất khoảng bảy ngày thì việc xin cấp giấy mới sẽ kéo dài ít nhất 15 ngày với không ít nhiêu khê.
Nghị định 60 năm 1994 cho phép người mua được sang tên ngay trên giấy hồng. Luật Đất đai năm 2003 cũng có quy định tương tự đối với giấy đỏ. Nhưng Luật Nhà ở năm 2005 và Nghị định 90 năm 2006 buộc mỗi lần chuyển dịch, người dân phải nhọc công đi xin cấp giấy mới. Chính vì những vất vả không đáng có như thế mà cả người dân lẫn cơ quan cấp giấy đều mong mỏi sớm có sự thay đổi. Tuy nhiên, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản vẫn tiếp tục quy định: “Khi chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất thì người nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất được cấp GCN theo quy định của luật này”. Điều luật này không phân biệt nhà, đất đem chuyển nhượng có giấy cũ hay giấy mới. Vậy nên Thông tư 17 ngày 21-10-2009 của Bộ TNMT mới yêu cầu các trường hợp nhận chuyển quyền sử dụng toàn bộ hoặc một phần thửa đất, tài sản gắn liền với đất bằng giấy mới phải xin cấp giấy mới mang tên mình.
Trước đây, Bộ trưởng Bộ TNMT Phạm Khôi Nguyên có nói mẫu giấy mới giống như một quyển sổ ghi những biến động về đất đai, tài sản trên đất. Khi đó nhiều người vẫn nghĩ sổ đó tựa như bằng khoán điền thổ thời trước, gồm có nhiều trang, trong đó có các trang trống để ghi chú, cập nhật tất cả biến động phát sinh. Như vậy, chỉ với một chứng thư mà các chủ sở hữu vẫn có thể sử dụng lâu dài. Các cơ quan có điều kiện quản lý chặt chẽ lý lịch của từng bất động sản mà cụ thể là nắm được quá trình chuyển dịch, mua, bán, tăng, giảm diện tích..., người dân khỏi mất công làm đi làm lại nhiều lần. Nhưng rất tiếc là giấy mới đã không làm như vậy.
Theo ông Phùng Văn Nghệ, Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý đất đai, quy định như thế để đáp ứng nguyện vọng của dân muốn được đứng tên riêng trên giấy. Nhưng cơ sở nào để tin rằng đó là sự thực bởi chắc chắn người dân sẽ lại tiếp tục cực thân mỗi khi muốn chuyển nhượng nhà, đất?