Trong buổi sáng ngày 29/9/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Sài Gòn giải phóng phản ánh: Nước lũ trên hệ thống các sông phía Bắc sau khi đạt đỉnh vào sáng 28-9, đã bắt đầu xuống. Tuy nhiên, mưa lũ đã để lại hậu quả rất nặng nề. Tính đến tối qua (28-9), tại các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn, Sơn La, Bắc Kạn, Cao Bằng, Lào Cai và Yên Bái đã có hơn 80 người chết, mất tích và bị thương.
Ngày 28-9, Đoàn Chủ tịch UBMTTQ Việt Nam đã gửi điện thăm hỏi tới Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ, nhân dân các tỉnh Sơn La, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc Giang; đồng thời gửi tới các gia đình có người bị chết 2 triệu đồng/người, bị thương 1 triệu đồng/người.
Báo cũng phản ánh: Theo Cục Thuế TPHCM, số doanh nghiệp (DN) nợ thuế ngày càng nhiều, với số tiền lên đến hàng tỷ đồng. Cụ thể, Công ty cổ phần Sinh Lợi nợ 5,8 tỷ đồng; Công ty TNHH Nam Thịnh nợ 4,3 tỷ đồng; Công ty TNHH Thuận Việt nợ 2,2 tỷ đồng; Công ty TNHH Tiến Hưng Phát nợ 2,1 tỷ đồng; Công ty TNHH TMVT Thuận Thành nợ 1,5 tỷ đồng; Công ty TNHH Tự Do nợ 1,3 tỷ đồng; Công ty TNHH Phương Trinh nợ 1,2 tỷ đồng…
Nguyên do nợ thuế tăng cao là vì DN gặp khó khăn trong kinh doanh và việc xử phạt vi phạm thời hạn nộp thuế quá nhẹ, không đủ sức răn đe. Cụ thể, mức phạt chậm nộp thuế chỉ bằng 0,05%/ngày, tương đương 1,5%/tháng, thấp hơn cả lãi suất ngân hàng.
Theo báo cáo của lãnh đạo Cục Thuế tại buổi họp về tình hình kinh tế-xã hội TPHCM 9 tháng đầu năm thì trong năm 2008, lượng DN báo cáo thuế kinh doanh thua lỗ tăng cao. Cụ thể, khoảng 50% DN trong nước báo cáo lỗ và 60% DN nước ngoài đóng trên địa bàn TP báo cáo lỗ.
2. Báo Hà Nội mới phản ánh: Ngày 27-9 tại Hà Nội, dự án xây dựng Trung tâm Nghiên cứu, bảo tồn di sản Tiến sỹ Việt Nam, với hạt nhân là Công viên Văn Miếu đương đại, đã chính thức khởi động. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có công viên Văn Miếu đương đại nhằm lưu giữ một cách đầy đủ, có hệ thống và khoa học những di sản của các nhà khoa học, các vị Tiến sỹ đương đại.
Trong giai đoạn 1 (2008-2010), công viên Văn Miếu đương đại, đặt tại xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình, sẽ được xây dựng theo hướng đa chức năng. Công viên sẽ có các khu tưởng niệm, mô phỏng Văn Miếu cũ và hệ thống văn bia mới dành cho các nhà khoa học, các Tiến sỹ thời cận, hiện đại. Dự kiến Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn Di sản Tiến sỹ Việt Nam và Công viên Văn Miếu đương đại sẽ chính thức đi vào hoạt động từ năm 2020.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Công an nhân dân có bài "Trưởng thi hành án huyện né thi hành án". Bài báo phản ánh: Đã 4 năm qua, bà Nga vẫn khắc khoải chờ đợi được thi hành án. Tuy nhiên, ông Trưởng thi hành án huyện Mỹ Tú (Sóc Trăng) vẫn “ngâm án” vì cho rằng Viện KSND huyện đang kiến nghị “giám đốc án”…
Gia đình bà Lâm Mỹ Nga (55 tuổi, ngụ ấp An Trạch, xã An Hiệp, huyện Mỹ Tú, Sóc Trăng), có phần đất diện tích 2.040m2 tọa lạc tại địa chỉ trên. Phần đất này gia đình bà mua lại của vợ chồng ông Huỳnh Ngọc Ân (ngụ tại địa phương) vào năm 1989 và đã được UBND huyện Mỹ Tú cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Năm 2001, bà Nga thỏa thuận bán cho ông Trần Kiến Quốc, ngụ tại số 338A, đường Lý Thường Kiệt, phường 4, thị xã Sóc Trăng (nay là TP Sóc Trăng), tỉnh Sóc Trăng diện tích 1.637m2 với giá 110 lượng vàng 24K. Phần diện tích đất còn lại bà Nga để lại sử dụng. Do chỗ quen biết nên bà Nga đồng ý cho ông Quốc trả trước 80 lượng vàng, còn lại 30 lượng thì sẽ trả sau. Đến hẹn, bà Nga đến gặp ông Quốc đề nghị thanh toán dứt điểm số vàng còn nợ lại thì ông Quốc cho rằng ông đã giao đủ cho bà số vàng 30 lượng còn lại, có giấy tờ hẳn hoi(!?). Phần đất bà không bán cho ông Quốc cũng bị ông này chiếm nốt.
Ngày 26/7/2004, TAND huyện Mỹ Tú đưa vụ án ra xét xử và tuyên hủy hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa bà Nga với ông Quốc vì đất là tài sản chung của vợ chồng bà Nga mà khi bán không được sự đồng ý của chồng bà, buộc ông Quốc phải trả lại đất cho bà Nga, bà Nga trả cho ông Quốc 80 lượng vàng và số vàng chênh lệch giá thực tế là 17,4 lượng và 70 triệu đồng do ông Quốc bỏ ra để xây dựng nhà cửa. Ngày 2/8/2004, ông Quốc kháng án. Ngày 31/8/2005, TAND tỉnh Sóc Trăng mở phiên toà xét xử phúc thẩm, tuyên: Giấy do ông Quốc cung cấp là giấy giả mạo chữ ký của bà Nga và ông Quốc thừa nhận chữ viết trong giấy là do vợ chồng ông tự ghi.
Cũng tại phiên toà, chồng bà Nga cũng đồng ý để cho ông Quốc tiếp tục thực hiện hợp đồng chuyển nhượng 1.637m2 nói trên nên TAND tỉnh Sóc Trăng đã tuyên: Hợp đồng chuyển nhượng đất giữa bà Nga và ông Quốc tiếp tục được thực hiện. Buộc ông Quốc có trách nhiệm trả cho bà Nga 30 lượng vàng, đến ngày thi hành án mà ông Quốc không trả đủ thì phải chịu thêm khoản lãi suất cho vay theo qui định của ngân hàng.
Án phúc thẩm đã có hiệu lực, bà Nga làm đơn gửi cơ quan Thi hành án huyện Mỹ Tú yêu cầu thi hành án nhưng bị ông Văn Công Mới - Trưởng thi hành án huyện Mỹ Tú né tránh bằng nhiều cách. Ngày 17/8/2006, ông Mới có văn bản gửi Viện KSND tối cao đề nghị cơ quan này xem xét kháng nghị giám đốc thẩm bản án của TAND tỉnh Sóc Trăng.
Ngày 4/7/2007, ông Mới lại cho rằng chưa thi hành án vì cơ quan thi hành án huyện Mỹ Tú và Viện KSND huyện Mỹ Tú đang kiến nghị "giám đốc án" nên phải chờ kết quả xem xét "giám đốc án", mặc dù TAND tối cao đã có văn bản trả lời rất cụ thể, rất rõ ràng.
Ông Lê Thanh Hải - Giám đốc Sở Tư pháp Sóc Trăng cho biết: "Yêu cầu của bà Lâm Mỹ Nga là chính đáng. Chúng tôi đã chỉ đạo cho Thi hành án tỉnh sớm giải quyết dứt điểm vụ này". Vụ việc đến nay đã hơn 4 năm mà vẫn chưa xong. Tất cả bắt đầu từ ông Trưởng thi hành án huyện Mỹ Tú tìm cách ngâm án.
2. Báo An ninh thủ đô có bài "Một luật sư cầm đầu đường dây chạy án". Bài báo phản ánh: Ngày 24-9, cơ quan CSĐT Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam 4 đối tượng trong đường dây “chạy án” tại tỉnh Quảng Ninh. Số người bị bắt gồm ông Hà Công Tuấn, SN 1965, nguyên Thẩm phán TAND tỉnh Quảng Ninh; Vũ Ngọc Sơn, SN 1958, nguyên cán bộ Công an tỉnh Quảng Ninh; Nguyễn Ngọc Chính, SN 1963, Giám đốc Công ty Luật Chính Tâm, trụ sở tại phường Ô Chợ Dừa, quận Đống Đa; và Trần Thị Ngọc Tú, SN 1981, nhân viên của ông Chính. Hành vi vi phạm pháp luật của các đối tượng này bị lực lượng chức năng bắt quả tang ngày 20-9 tại khách sạn Trường Giang, TP Hạ Long. Thời điểm trên, Vũ Ngọc Sơn và Hà Công Tuấn đang nhận khoảng 200 triệu đồng để “chạy án”.
Qua khai thác 2 đối tượng trên, cơ quan chức năng thực hiện lệnh bắt khẩn cấp thêm 2 đối tượng Nguyễn Ngọc Chính và Trần Thị Ngọc Tú. Động cơ và số tiền trên liên quan đến vụ án buôn lậu tân dược do Công an tỉnh Quảng Ninh thụ lý. Khoảng tháng 4-2008, lực lượng Bộ đội biên phòng tỉnh Quảng Ninh phối hợp cùng Công an tỉnh đã bắt quả tang 1 đối tượng người nước ngoài vận chuyển gần 8.000 viên tân dược vào Việt Nam. Trên cơ sở tài liệu thu thập, Công an tỉnh Quảng Ninh đã ra quyết định khởi tố vụ án, bị can đối tượng về tội danh mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy.
Ông Vũ Ngọc Sơn - cán bộ Công an tỉnh Quảng Ninh được phân công thụ lý điều tra. Trong thời gian làm án, người nhà bị can đã đến Công ty Luật Chính Tâm để nhờ giúp đỡ. Tại đây, ông Chính đã thỏa thuận, ký hợp đồng với người nhà bị can sẽ tham gia bào chữa. Số tiền người nhà bị can đưa trước cho Công ty Luật Chính Tâm là 20 triệu đồng.
Hơn 1 tuần sau đó, Trần Thị Ngọc Tú liên lạc với gia đình thân chủ, bảo đưa thêm 15 triệu đồng để “chạy” cơ quan tố tụng tỉnh Quảng Ninh. Mức giá mà phía Tú và ông Chính đưa ra để “cứu” bị can thoát khỏi khung hình phạt từ 20 năm, chung thân hoặc tử hình là 300 triệu đồng.
Tháng 5-2008, gia đình bị can từ Hải Phòng mang 250 triệu đồng, quy đổi ra ngoại tệ rồi về Hà Nội chuyển cho Công ty Luật Chính Tâm. Tổng cộng, phía Công ty Luật Chính Tâm đã 3 lần nhận tiền của gia đình thân chủ, với số tiền khoảng 285 triệu đồng. Diễn biến vụ án phát sinh tình tiết mới, khi CQĐT Công an tỉnh Quảng Ninh trưng cầu giám định tang vật thu giữ, kết quả không có chất ma túy trong số tân dược mà bị can vận chuyển.
Tháng 7-2008, cơ quan tố tụng tỉnh Quảng Ninh quyết định chuyển tội danh từ mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy sang tội buôn lậu và vận chuyển hàng hóa qua biên giới. Hồ sơ vụ án được chuyển sang TAND tỉnh Quảng Ninh, và ông Hà Công Tuấn được phân công thụ lý.
Dự kiến, cuối tháng 9, TAND tỉnh Quảng Ninh sẽ mở phiên xét xử. Một lần nữa, các đối tượng trên đã tìm cách “moi” thêm tiền của gia đình bị can, gợi ý chi thêm 200 triệu đồng để khi phiên tòa mở, thẩm phán Tuấn sẽ lượng hình mức án tù cho bị can trùng với số ngày bị tạm giam, để bị can được tuyên tại ngoại. Sự vòi vĩnh trắng trợn này khiến gia đình bị can bức xúc, quyết định tố cáo đến cơ quan CSĐT Bộ Công an. Vụ án đang được tiếp tục khai thác mở rộng.
3. Báo Hà Nội mới phản ánh: Trong 2 ngày 25 và 26-9, tại tỉnh Khánh Hòa, Bộ Tư pháp đã tổ chức hội nghị tiếp tục lấy ý kiến về 2 dự thảo luật: Đăng ký bất động sản và Đăng ký giao dịch bảo đảm, để hoàn chỉnh trước khi trình Quốc hội xem xét. Hơn 50 đại biểu đại diện cho giới luật sư, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ và thành viên Tổ biên tập 2 dự luật này đã tham dự.
Các đại biểu đã đóng góp nhiều ý kiến vào những vấn đề còn có ý kiến khác nhau trong 2 dự thảo luật. Trong đó, các nội dung còn chưa rõ ràng của Dự luật đăng ký bất động sản gồm quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất; giá trị pháp lý của việc đăng ký bất động sản; quan hệ dân sự, hành chính và kinh tế trong lĩnh vực đất đai; giấy chứng nhận và thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất được đề cập nhiều nhất.
Báo cũng cho biết: Ngày 25-9, Bộ Tư pháp đã kiểm tra đột xuất hoạt động của các văn phòng công chứng (hay còn gọi là công chứng tư) trên địa bàn Hà Nội. Theo đánh giá của đoàn kiểm tra, tuy mới triển khai được 2 tháng nhưng các văn phòng công chứng tư bước đầu đã tạo được sức ép cạnh tranh đáng kể lên hoạt động của các phòng công chứng Nhà nước.
Một số văn phòng tư còn được đặt trụ sở ngay gần các phòng công chứng như trường hợp Văn phòng công chứng Hà Thành (165 Trần Đăng Ninh, phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy) ở cùng dãy phố của Phòng công chứng Nhà nước số 3 (cũng trên phố Trần Đăng Ninh) góp phần giảm tải và giảm bớt khó khăn, phiền hà cho người dân khi đi công chứng.
4. Báo Vietnamnet phản ánh: Ngày 27/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã bế mạc phiên họp thứ 12. Trước khi kết thúc, dự án luật Thi hành án dân sự đã được đưa ra xem xét, lấy ý kiến.
Theo báo cáo của Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu, vấn đề nên hay không xã hội hóa thi hành án vẫn đang nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Đa số đều cho rằng xã hội hoá hoạt động thi hành án cần có bước đi phù hợp và phải thực hiện thí điểm, tổng kết rút kinh nghiệm trước khi quy định vào luật. Do đó, đề nghị chỉ quy định vấn đề này vào Nghị quyết của Quốc hội về thi hành Luật thi hành án dân sự, làm căn cứ để Chính phủ triển khai thực hiện thí điểm.
UBTVQH kết luận, do đến nay, việc tổ chức thí điểm về thừa phát lại chưa được triển khai, chưa có cơ sở thực tiễn để đánh giá và áp dụng, vì vậy đề nghị ban soạn thảo chưa quy định vấn đề này trong dự thảo luật. Song, để có cơ sở pháp lý thực hiện thí điểm thừa phát lại, Quốc hội sẽ ban hành nghị quyết riêng.
Phát biểu bế mạc phiên họp, Chủ tịch QH Nguyễn Phú Trọng lưu ý yêu cầu chuẩn bị cho kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XII. Những điểm còn có ý kiến khác nhau trong chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2009 sẽ được UBTVQH xem xét lần cuối vào phiên họp thứ 13, dự kiến diễn ra từ ngày 6 đến 11/10/2008, trước khi khai mạc kỳ họp Quốc hội. Tại phiên họp này, UBTVQH cũng sẽ tập trung xem xét để trình Quốc hội quyết định những nội dung quan trọng về kinh tế, ngân sách, các vấn đề xã hội, chống tham nhũng…
Báo cũng có bài "Nâng cao quyền, nghĩa vụ luật sư để hạn chế oan sai". Bài báo phản ánh: Bên lề Đại hội nhiệm kỳ VIII của Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội diễn ra trong 2 ngày 27 và 28/9, luật sư, TS Trần Đình Triển, trưởng Văn phòng luật sư Vì Dân nói: "Nhà nước cần có cơ chế bảo vệ, nâng cao vai trò của luật sư trong lĩnh vực tố tụng, hành chính, hình sự, dân sự, kinh tế, khiếu tố, khiếu nại, tư vấn pháp luật".
Luật sư không được coi là người thi hành công vụ
Hành nghề từ 15 năm nay, cá nhân ông nhận định thế nào về điều kiện làm việc của các luật sư?
Luật sư chúng tôi không ít người vẫn bị vu khống, đe dọa, kể cả tính mạng bản thân và người thân của họ. Rất nhiều vụ việc mà luật sư bị đương sự hành hung tại tòa, còn gọi điện thoại đe dọa là chuyện thường xuyên. Cá nhân tôi trước Tết vừa bị kẻ xấu dùng dầu nhớt đổ vào nhà. Luật sư Hà Đăng còn bị chúng trộn chất bẩn thỉu ném vào. Đối với cơ quan bảo vệ pháp luật mà xử sự như thế thì người ta điều tra ngay, thậm chí bắt ngay tại tòa vì tội chống người thi hành công vụ. Luật sư cũng có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ pháp chế XHCN thì không được xác định như vậy. Đó là điều hết sức bất công.
Các văn phòng luật sư chịu rất nhiều nghĩa vụ, như thuế, quỹ an ninh như đối với doanh nghiệp, nhưng khi vụ việc xảy ra, chưa một cơ quan nào điều tra xử lý để có biện pháp răn đe cả. Chính vì thế, đương sự dám làm với luật sư những điều họ không dám làm với thẩm phán, điều tra viên hay kiểm sát viên. Đoàn Luật sư cũng không thể làm được gì cả, vì không có chức năng điều tra.
Về cơ chế luật pháp, tôi cho rằng phải nâng cao quyền và nghĩa vụ của luật sư. Đến nay công an, tòa án, viện kiểm sát được quyền yêu cầu các cơ quan nhà nước, tổ chức, công dân phải có trách nhiệm cung cấp tài liệu, trừ trường hợp tài liệu đó thuộc bí mật quốc gia, nếu không đáp ứng thì bị xử lý, còn đối với luật sư, họ cung cấp hay không thì mặc.
Tôi cho rằng, nếu không giải quyết vấn đề này bằng cách trao cho luật sư quyền ở bên cạnh đương sự và cho đương sự quyền chỉ phát ngôn khi có luật sư thì oan sai vẫn sẽ cứ xảy ra.
Thế còn điều kiện làm việc của luật sư khi tranh tụng, thưa ông?
Tôi nghĩ phải làm thế nào để cơ quan công tố với luật sư phải ngang quyền nhau như ở các nước. Ở ta, công tố buộc tội, luật sư gỡ tội, tòa tuyên. Còn khi họp án, ở ta có một điều rất kỳ lạ, luật thì quy định thẩm phán độc lập, kiểm sát viên, điều tra viên độc lập nhưng không bao giờ bỏ qua giai đoạn họp liên ngành, rồi họp án, tóm lại người ta gọi là án "đút túi", luật sư có đầy đủ chứng cứ chăng nữa thì người ta cứ thế quyết.
Để đáp ứng yêu cầu nâng cao vai trò của luật sư, cơ chế luật pháp phải thay đổi, nâng cao vai trò, quyền và nghĩa vụ của luật sư, có vậy mới hạn chế được oan sai, đồng thời sử dụng đội ngũ luật sư tham gia đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Ông có cho rằng việc nâng cao trình độ, năng lực, đạo đức của luật sư cũng là một vấn đề cần đặt ra, bởi nhiều khi luật sư không gỡ tội bằng chứng cứ mà bằng cách này, cách khác?
Muốn nâng cao vai trò các luật sư thì trước hết, bản thân họ phải tự kiểm điểm. Thẳng thắn mà nói, trình độ, năng lực của luật sư rất yếu kém. Việc trở thành một luật sư hoạt động độc lập hiện còn quá đơn giản. Cơ chế tập sự cũng rất buồn cười. Có những văn phòng chỉ "đánh trống, ghi tên" cả năm không biết người tập sự ở đâu cả, rồi qua một đợt kiểm tra, đoàn luật sư sẽ kết nạp, Bộ Tư pháp cấp chứng chỉ hành nghề, thế là thành luật sư, không những có thể làm với văn phòng luật sư mà có quyền mở văn phòng, giản đơn như vậy.
Năng lực, trình độ của luật sư chưa đáp ứng được đòi hỏi của khách quan và chưa đủ độ tin cậy để Nhà nước giao nhiều việc cho luật sư. Đấy là chưa nói đến phẩm chất đạo đức. Hy vọng rằng sau khi ra đời trong năm nay, Liên đoàn Luật sư sẽ góp phần xóa đi những bất cập ấy.
Trên đây là điểm báo sáng ngày 29/9/2008, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng Bộ.