Trong ngày 24/7/2008, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Vietnamnet có bài Vụ 300 trẻ làm con nuôi: Khởi tố 5 đối tượng. Bài báo phản ánh: Thêm 2 đối tượng làm hồ sơ giả trẻ em bị bỏ rơi để đưa ra nước ngoài làm con nuôi vừa bị Công an tỉnh Nam Định khởi tố bị can và ra lệnh bắt tạm giam. Như vậy đã có 5 đối tượng bị khởi tố, bắt tạm giam cũng với hành vi sai phạm này.
TTXVN ra ngày 24/7 đưa tin: 2 đối tượng mới bị bắt là bố con Vũ Đình Khản, Vũ Văn Kiêm. Vũ Đình Khản là Trạm trưởng Trạm y tế xã Việt Hùng, kiêm Giám đốc Trung tâm bảo trợ xã hội huyện Trực Ninh. Con Khản tức Vũ Văn Kiêm là kế toán Trung tâm bảo trợ xã hội huyện Trực Ninh. Theo quyết định khởi tố, thời gian qua, Khản đã có hành vi làm giả hồ sơ, hướng dẫn các đối tượng làm giả hồ sơ trẻ em bị bỏ rơi, còn Kiêm đã có hành vi làm giả giấy tờ, tài liệu của cơ quan nhà nước.
03 đối tượng khác đã bị khởi tố cũng với những sai phạm này trước đó là Trần Trọng Lãm, thường trú tại TP.Nam Định; Vũ Đình Lợi, Trạm trưởng y tế xã Yên Tiến, huyện Ý Yên; Trương Công Lịch, Trạm trưởng y tế xã Yên Lương, huyện Ý Yên.
2. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Thiếu kinh phí thẩm định văn bản quy phạm phát luật. Bài báo phản ánh: Hôm qua (23-7), hội thảo “Nâng cao chất lượng thẩm định của cơ quan tư pháp địa phương đối với các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật” diễn ra tại TP.HCM.
Theo tiến sĩ Dương Thanh Mai - Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp, thống kê cho thấy có từ 30% đến 40% văn bản của địa phương ban hành có sai sót về nội dung hoặc hình thức. Kinh phí cho công tác thẩm định văn bản không được coi là một khoản mục trong ngân sách nhà nước mà chỉ là một khoản kinh phí hỗ trợ. Bà Ung Thị Xuân Hương - Trưởng phòng Văn bản của Sở Tư pháp TP.HCM cho biết: “Nhiều khi muốn mời các chuyên gia tham gia thẩm định nhưng lại gặp khó khăn vì thiếu kinh phí. Chúng tôi phải tận dụng mối quan hệ cá nhân, nhờ chuyên gia giúp đỡ mà không trả thù lao”.
Báo cũng có bài Cơ quan điều tra còn “né” luật sư. Bài báo phản ánh: Hôm qua (23-7), trong buổi tọa đàm do Bộ Tư pháp tổ chức nhằm đánh giá nhu cầu xã hội, tình hình tổ chức, hoạt động của luật sư tại các địa phương, các luật sư đã “phàn nàn” về chuyện cơ quan tố tụng vẫn còn gây khó cho họ, đặc biệt ở khâu tham gia vụ án ngay từ đầu.
Theo luật sư Phan Trung Hoài (Đoàn luật sư TP.HCM), trên thực tế, thủ tục xét cấp giấy chứng nhận người bào chữa hiện vẫn chưa thống nhất. Pháp luật cũng chưa quy định rõ luật sư cần bao nhiêu loại giấy tờ cho thủ tục này. Do vậy, có nơi bắt luật sư nộp đơn yêu cầu của thân nhân bị can, giấy chứng nhận đăng ký của tổ chức hành nghề, thẻ luật sư, chứng chỉ hành nghề. Có nơi còn yêu cầu thêm thủ tục bị can xác nhận đồng ý nhờ luật sư hoặc đề nghị thân nhân giải trình làm sao biết luật sư để mời. Thậm chí có nơi còn truy hỏi về chứng từ nhận thù lao của luật sư...
Ông Nguyễn Văn Nga - Phó phòng Nghiệp vụ Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại TP.HCM cho biết thêm có nhiều luật sư còn gặp khó khi bị các cơ quan tố tụng yêu cầu trưng ra được giấy nhờ luật sư bào chữa có chữ ký của bị can, bị cáo đang bị tạm giam. Nhưng để có chữ ký này thì không phải dễ vì luật sư rất khó vào trại giam tiếp xúc với bị can, bị cáo.
Một luật sư kể có lần ông đến dự một buổi hỏi cung. Vừa thấy ông, cán bộ điều tra thẳng thắn bảo: “Thôi ông về đi. Hôm khác tôi sắp xếp chứ lấy lời khai có ông bây giờ khó cho chúng tôi quá”. Luật sư đành lủi thủi ra về.
Nhìn nhận, luật sư Hoài chỉ ra thêm là do thiếu sự phối hợp về thời gian giữa luật sư và cán bộ điều tra nên các buổi hỏi cung có luật sư cũng chỉ là hình thức, không chất lượng. Luật sư thường ít được thông báo trước để chuẩn bị. Mặt khác, một câu hỏi đặt ra là có buộc luật sư phải có mặt trong tất cả các buổi làm việc và ký tên trên tất cả các biên bản hỏi cung hay không? Luật quy định luật sư tham gia, ký tất cả nhưng văn bản của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an lại hướng dẫn không buộc luật sư phải có mặt tất cả buổi hỏi cung; các biên bản không cần có chữ ký của luật sư vẫn có giá trị.
Một vấn đề nữa là hiện nay, có trường hợp do có sự chứng kiến và chữ ký của luật sư trên biên bản hỏi cung bị can nên cơ quan tố tụng coi đây là bằng chứng thuyết phục để buộc tội bị can. Sau này, bị can muốn thay đổi lời khai cũng khó được chấp nhận. Điều này khiến sự có mặt của luật sư vô tình lại trở thành bằng chứng chống thân chủ.
Các luật sư đề nghị cơ quan điều tra cần thông báo nhanh, cụ thể tiến trình điều tra, thời gian và địa điểm hỏi cung cho luật sư. Ngoài ra, khi tham gia hỏi cung, ngoài việc hỏi bị can với sự đồng ý của điều tra viên, luật sư có quyền giải thích về mặt pháp lý, lưu ý bị can những vấn đề mà điều tra viên hỏi; phản đối câu hỏi mang tính chất mớm cung, bức cung... của điều tra viên.
Nhiều luật sư cũng góp ý về quy định cho phép luật sư sử dụng các biện pháp nhằm làm sáng tỏ các tình tiết của vụ án. Theo luật sư Nghiêm, luật có quy định nhưng rất chung chung, không cụ thể. Khác với vụ án dân sự, trong các vụ hình sự thì những chứng cứ buộc tội, gỡ tội đều do cơ quan điều tra thu thập, đánh giá. Luật sư rất ít khi tham gia tự điều tra như thám tử các nước vì chứng cứ mà luật sư thu thập, cung cấp cũng phải được xem và đánh giá bởi cơ quan điều tra mà không có sự độc lập nào.
Luật sư Hoài còn cho biết thực tiễn còn nhiều hạn chế liên quan đến việc tham gia của luật sư như luật sư không được quyền có mặt chứng kiến việc khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra, thu giữ vật chứng, định giá hoặc bán đấu giá tài sản thu giữ trong vụ án... Như vậy, việc bào chữa của luật sư đôi lúc sẽ không đạt chất lượng cao.
Theo luật sư Hoài, tới đây, pháp luật tố tụng nên quy định mở rộng thêm quyền điều tra thu thập chứng cứ của luật sư. Trong giai đoạn điều tra, luật sư phải được thông báo việc trưng cầu, kết quả giám định (thương tật, thiệt hại tài sản, vật chứng, tài chính kế toán), được mời chứng kiến việc khám nghiệm hiện trường, thực nghiệm điều tra... Đặc biệt, phải nhìn nhận chữ ký của luật sư trên các tài liệu, biên bản điều tra có giá trị pháp lý để chứng minh tính hợp pháp của các chứng cứ mà cơ quan tố tụng thu thập.
Trên đây là điểm báo lần 2 ngày 24/7/2008, Văn phòng xin báo cáo Lãnh đạo Bộ.
Phòng Tổng hợp - Văn phòng Bộ.