Trong buổi sáng ngày 24/9/2009, một số báo chí đã có bài phản ánh những vấn đề lớn của đất nước và những vấn đề liên quan đến công tác tư pháp như sau:
I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Hà Nội mới phản ánh: Theo phóng viên TTXVN tại Giơ-ne-vơ, đoàn đại biểu Việt Nam gồm đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam bên cạnh Liên hợp quốc, Tổ chức Thương mại thế giới và các tổ chức quốc tế khác tại Giơ-ne-vơ, do Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân dẫn đầu, đã tham dự cuộc họp lần thứ 47 Đại hội đồng Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tổ chức tại Giơ-ne-vơ (Thụy Sỹ) từ ngày 22 đến 30-9. Đây là lần đầu tiên WIPO triệu tập cuộc họp cấp bộ trưởng. Có tổng cộng 47 bộ trưởng và thứ trưởng của các nước thành viên tham dự, trong đó đa số là các nước đang phát triển. Cuộc họp tập trung thảo luận và đưa ra các quyết định quan trọng liên quan đến sự phát triển của hệ thống sở hữu trí tuệ thế giới.
Tại cuộc họp lần này, Việt Nam đã chính thức được bầu vào Ủy ban điều phối của WIPO. Đây là lần thứ 2 trong lịch sử 26 năm tham gia WIPO, Việt Nam được bầu vào vị trí quan trọng này.
2. Báo Thanh niên phản ánh: Ngành viễn thông VN đang là một trong những thị trường phát triển nhanh nhất thế giới và vẫn còn rất nhiều tiềm năng phát triển, Thứ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông Lê Nam Thắng khẳng định tại Hội nghị Tăng trưởng viễn thông VN 2009 khai mạc hôm qua 23.9 tại Hà Nội.
Theo công bố của Bộ TT-TT, tính đến tháng 8.2009, cả nước đã có 110,3 triệu thuê bao điện thoại (tăng 70% so cùng kỳ 2008), hơn 96 triệu thuê bao di động và 21,5 triệu người sử dụng internet, chiếm 25,3% dân số. Ông Lê Nam Thắng khẳng định VN sẽ hoàn thiện hệ thống pháp luật, có chính sách đặc biệt nhằm thu hút các tập đoàn đa quốc gia, các công ty trong và ngoài nước đầu tư phát triển viễn thông.
3. Báo Tuổi trẻ phản ánh: Gần hai tuần nay, sau khi có thông tin về việc triển khai thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với hoạt động chuyển nhượng hợp đồng góp vốn, giao dịch nhà đất tại hầu hết các dự án đất nền và căn hộ tại TP.HCM gần như “tê liệt”. Chính sách thuế không rõ ràng, vì thế nhà đầu tư và chủ dự án bất động sản chọn giải pháp chờ cho đến khi thị trường chấp nhận các chính sách hợp lý.
Thông tin từ chủ đầu tư dự án khu đô thị mới Him Lam - Kênh Tẻ (Q.7, TP.HCM) cho biết trong nửa tháng qua, không có khách hàng nào đến công ty để giao dịch cũng như làm thủ tục sang tên cho nhà đầu tư mới. Khu vực này là một trong những dự án đất nền có thanh khoản cao nhất thời gian qua, bình quân mỗi tháng công ty phải làm thủ tục sang tên cho 30-40 hợp đồng chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư. Tương tự, tại các khu vực Nhà Bè, Q.2 và Q.9, những địa bàn từng có hoạt động giao dịch đất nền khá sôi động trong nửa đầu năm nay hiện cũng rơi vào cảnh “đóng băng”. Ông Nguyễn Xuân Lộc - trưởng văn phòng đại diện của Công ty Vinaland tại Q.2 - cho biết tại các sàn bất động sản, lượng khách đăng ký bán tăng 10-20% trong khi người mua giảm hẳn. “Các giao dịch nhà lẻ vẫn diễn ra bình thường, còn giao dịch đất nền gần như vắng bóng, ngay khách đến tìm hiểu cũng thưa dần” - ông Lộc nói.
Trong khi đó, theo các sàn giao dịch bất động sản, hoạt động mua bán căn hộ, đặc biệt là căn hộ cao cấp, cũng... “lạnh tanh”. Ông Phạm Văn Hải - giám đốc sàn giao dịch bất động sản ACBR - cho biết giao dịch căn hộ chỉ diễn ra một số ít ở các dự án có giá trung bình và khách hàng chủ yếu mua để ở, vì thế không quá quan tâm đến chuyện phải nộp thuế.
Không chỉ khách hàng, bản thân các chủ đầu tư cũng khá bối rối, trong đó nhiều chủ đầu tư dự án đất nền cũng như căn hộ đã công bố tạm ngừng thực hiện việc chuyển tên đối với các hợp đồng chuyển nhượng quyền góp vốn. Lý do, theo một chủ đầu tư dự án đất nền khu dân cư tại Q.2, phải chờ có hướng dẫn cụ thể hơn về phương thức thu thuế, thu 2% trên tổng giá trị hợp đồng hay 25% trên chênh lệch giữa giá mua và giá bán. Mặt khác, chủ dự án cũng dừng làm thủ tục chuyển nhượng hợp đồng vì không rõ việc thu thuế được áp dụng từ ngày nào: 1-1-2009 hay từ 26-9.
Trong khi đó, hiện hầu hết các cá nhân có nhu cầu phải chuyển tên hợp đồng góp vốn trong thời gian này đều không có kèm theo chứng từ đã nộp thuế. Nếu chủ dự án chấp nhận cho làm thủ tục đổi tên trên hợp đồng mà không có hóa đơn thuế, sau này cơ quan thuế yêu cầu phải thu thuế từ 1-1-2009 thì chủ dự án sẽ lãnh đủ.
Một số công ty cũng lo vì trước đây đã tạm thu hộ cho ngành thuế khoản 2% trên tổng giao dịch. “Nếu ngành thuế thu 25% trên tổng chênh lệch giá mua và giá bán của những giao dịch này, khi đó số thuế phải nộp có thể cao hơn số đã tạm thu thì các công ty cũng không thể đòi ngược trở lại của nhà đầu tư” - đại diện một chủ dự án nói.
Giám đốc một công ty bất động sản cho biết theo hướng dẫn của Cục Thuế TP.HCM, khi thực hiện sang tên hợp đồng góp vốn, chủ đầu tư phải tiến hành thanh lý đối với hợp đồng cũ và làm lại hợp đồng mới. Nhưng chủ đầu tư dự án lại không biết phải ghi giá giao dịch trên hợp đồng được ký lại như thế nào. Nếu ghi theo giá ban đầu do công ty bán ra thì người mua mới sẽ không chấp nhận. Còn ghi theo giá mua lại cũng không ổn, khi đó lại khó cho chủ dự án vì liên quan đến thuế giá trị gia tăng. Khi phát sinh khoản chênh lệch giữa giá cũ và giá mới sẽ kéo theo khoản chênh lệch về thuế giá trị gia tăng. Ví dụ hợp đồng ban đầu có giá trị là 2 tỉ đồng, tiền thuế giá trị gia tăng sẽ khác với hợp đồng đã ký lại có giá là 2,5 tỉ đồng.
II- NHỮNG THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài "Một nhà hai giấy chứng nhận". Bài báo phản ánh: Sáng 29-5-2009, gia đình ông Huỳnh Hữu Thảo (ngụ 30/6A Quang Trung, quận Gò Vấp, TP.HCM) hết sức bất ngờ khi bị Thi hành án dân sự quận Gò Vấp đến kê biên căn nhà đang sử dụng.
Tháng 4-2007, ông Thảo mua lại căn nhà mang số trên từ ông Huỳnh Văn Cấu với giá 510 triệu đồng. Việc mua bán diễn ra suôn sẻ vì căn nhà đã được UBND quận Gò Vấp cấp giấy đỏ vào ngày 13-1-2006. Sau khi công chứng hợp đồng xong, ông Thảo đã hoàn tất khâu đăng bộ để được công nhận là chủ sở hữu hợp pháp căn nhà. Thế nhưng theo hồ sơ thi hành án của Thi hành án dân sự quận Gò Vấp, căn nhà trên đã được UBND TP.HCM cấp giấy hồng với một số khác - số 30/6E cho mẹ ông Cấu vào ngày 5-2-2002 và sau đó mẹ ông Cấu đã chuyển nhượng nhà cho ông Cấu. Tháng 1-2007, ông Cấu tặng nhà cho một người khác và người đó đã thế chấp nhà để vay tiền ngân hàng nhưng lại không có khả năng trả nợ. Căn cứ vào bản án sơ thẩm ngày 25-12-2008 của TAND quận Gò Vấp đã có hiệu lực thi hành (xử buộc người vay phải trả nợ cho ngân hàng), Thi hành án quận đã kê biên nhà để đảm bảo cho việc thi hành án.
Như vậy, cùng một căn nhà nhưng có hai số nhà khác nhau và hai giấy chủ quyền cũng khác nhau: Một giấy hồng do UBND thành phố cấp, một giấy đỏ do UBND quận Gò Vấp cấp. Một mặt, ông Cấu dùng giấy đỏ để bán nhà cho ông Thảo, mặt khác ông Cấu dùng giấy hồng để làm thủ tục tặng nhà cho người khác. Ông Hoàng Minh Nhân, Trưởng Thi hành án quận Gò Vấp, cho biết: “Để đảm bảo quyền lợi của người mua ngay tình, hợp pháp, chúng tôi đã gửi công văn đề nghị UBND quận chỉ đạo các đơn vị liên quan kiểm tra lại quy trình và căn cứ pháp lý cấp hai giấy chứng nhận cho hai chủ sở hữu nêu trên”. Ông Trần Anh Tuấn, Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường quận Gò Vấp, cũng cho biết: “Phòng đang khẩn trương xác minh, làm rõ sự việc để các cơ quan liên quan sớm có cơ sở xử lý vụ việc”.
Báo cũng có bài “Chậm ban hành văn bản hướng dẫn: Nhiều luật mới có hiệu lực trên... giấy”. Bài báo phản ánh: Thực trạng nhiều văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) khó đi vào cuộc sống có nguyên nhân lớn từ khâu chuẩn bị dự thảo. Tuy nhiên, một nguyên nhân không kém phần quan trọng là luật đã có hiệu lực nhưng các văn bản hướng dẫn vẫn chưa được ban hành hoặc luật đã rõ nhưng cấp thừa hành cứ phải chờ có đủ lệ bộ mới thực hiện. Để đảm bảo các luật khi có hiệu lực thì phải được thi hành ngay, Luật Ban hành VBQPPL cũ và mới đều quy định nguyên tắc các văn bản hướng dẫn phải được ban hành để có hiệu lực đồng thời với ngày luật có hiệu lực.
Cụ thể, khoản 2 Điều 8 Luật Ban hành VBQPPL 2008 (có hiệu lực 1-1-2009) yêu cầu: “Văn bản quy định chi tiết... phải được ban hành để có hiệu lực cùng thời điểm có hiệu lực của văn bản hoặc điều, khoản, điểm được quy định chi tiết”. Quy định là vậy nhưng thực tế, hiện tượng phổ biến là luật có hiệu lực rồi nhưng không triển khai suôn sẻ được ngay vì phải chờ nghị định và thông tư hướng dẫn.
Theo thống kê chưa đầy đủ của người viết, trong số 18 luật có hiệu lực năm 2009, có tới 11 luật chưa có văn bản hướng dẫn (cần lưu ý, trong số này có một số luật sửa đổi có thể không cần hướng dẫn). Trong bảy luật có văn bản hướng dẫn thì chỉ ba luật thuế (Tiêu thụ đặc biệt, Giá trị gia tăng, Thu nhập doanh nghiệp) là có văn bản hướng dẫn ngay khi luật có hiệu lực, còn lại đều chậm từ hai tháng đến bảy tháng.
Việc không ra văn bản hướng dẫn kịp thời đã gây nhiều hệ lụy mà dễ thấy nhất là chuyện một giấy nhà đất vừa qua. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản quy định nhà, đất sẽ chỉ còn một giấy, có hiệu lực từ 1-8-2009. Ba ngày trước khi luật có hiệu lực, ngày 29-7, Thủ tướng mới ra văn bản 1297 yêu cầu các địa phương tạm dừng cấp giấy hồng, giấy đỏ để chờ cấp giấy mới. Một ngày trước khi luật có hiệu lực, Bộ Tài nguyên và Môi trường ra công văn chỉ đạo các tỉnh, thành trên cả nước thực hiện đúng lệnh trên.
Việc tạm dừng cấp giấy ảnh hưởng lớn đến giao dịch bình thường của người dân nên UBND TP.HCM và một số tỉnh, thành khác đã xin Thủ tướng cho tiếp tục được cấp giấy cũ trong khi chờ giấy mới. Đến ngày 9-9, Thủ tướng có văn bản đồng ý. Trong khi đó, nghị định và thông tư hướng dẫn về cấp giấy mới vẫn đang trong vòng... soạn thảo.
Một trường hợp khác là Luật Giao thông đường bộ. Có hiệu lực từ ngày 1-7, luật này quy định nhiều hành vi mới (như đi xe đạp điện, trẻ trên sáu tuổi ngồi môtô, xe máy phải đội mũ bảo hiểm...) nhưng nghị định xử phạt sửa đổi thì vẫn chưa có khiến lực lượng chức năng bó tay trước một số vi phạm. “Do nghị định xử phạt sửa đổi chưa có nên CSGT sẽ căn cứ vào nghị định cũ để xử phạt. Với hành vi bị luật mới cấm, lực lượng chức năng chỉ có thể tuyên truyền, nhắc nhở” - đại tá Vũ Đỗ Anh Dũng, Phó Cục trưởng Cục CSGT đường bộ-đường sắt, cho biết. Luật Ban hành VBQPPL cũng yêu cầu luật phải được quy định cụ thể để khi có hiệu lực thì thi hành được ngay. Nhưng thực tế, không ít văn bản đã khá rõ ràng nhưng vẫn khó đi vào cuộc sống. Điều này xuất phát từ não trạng của cấp thừa hành: Luật phải có nghị định, nghị định phải có thông tư, thông tư ra phải có quyết định của UBND cấp tỉnh triển khai thực hiện... Tâm lý chờ có đủ lệ bộ mới bắt tay làm khiến nhiều văn bản luật phải mất rất nhiều thời gian mới “bò” được vào cuộc sống!
Đơn cử như việc áp dụng Nghị quyết 33 của Quốc hội về triển khai thực hiện Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Nghị quyết nói rõ các điều luật có lợi cho bị can, bị cáo, bị án sẽ áp dụng ngay khi công bố luật chứ không phải đợi đến đầu năm 2010 khi luật có hiệu lực. Ngày 29-6, Chủ tịch nước công bố luật nhưng sau ngày này, đa số tòa, viện, cơ quan điều tra các địa phương vẫn nằm im chờ hướng dẫn mặc dù Nghị quyết 33 quy định rất rõ ràng, có thể áp dụng trực tiếp. “Dù nghị quyết đã nói rất rõ phải thi hành ngay nhưng cấp trên vẫn chưa có chỉ đạo nên chưa làm” trở thành câu trả lời phổ biến của nhiều tòa khi được hỏi.
2. Trang web Địa ốc online có bài Chưa buộc ủy quyền bán nhà bằng hợp đồng. Bài báo phản ánh: Trả lời thắc mắc của Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) về việc công chứng văn bảm ủy quyền của cơ quan đại diện Việt Nam nước ngoài, Bộ Tư pháp đã ra Công văn 3298 ngày 16-9 có ý kiến như sau:
Liên quan đến công chứng văn bản ủy quyền, Khoản 1 Điều 48 Nghị định số 75/2000/NĐ-CP ngày 8-12-2000 về công chứng, chứng thực quy định: “Việc ủy quyền có thù lao, có nghĩa vụ bồi thường của bên được ủy quyền hoặc để chuyển quyền sở hữu, quyền sử dụng bất động sản phải được lập thành hợp đồng”. Trong khi đó, Luật Công chứng năm 2006 không có quy định nào liên quan đến nội dung này. Tuy nhiên, Điều 67 Luật Công chứng về hiệu lực thi hành không quy định Nghị định số 75/2000/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn hết hiệu lực thi hành. Về nguyên tắc áp dụng pháp luật, những quy định của văn bản quy phạm pháp luật phải phù hợp với quy định của văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao hơn.
Trước mắt, trong khi chưa có hướng dẫn chính thức, do Luật Công chứng không quy định các trường hợp ủy quyền nói trên phải được lập thành hợp đồng, nên theo Bộ Tư pháp, đương sự có quyền lựa chọn hình thức hợp đồng ủy quyền hoặc giấy ủy quyền theo quy định của pháp luật dân sự. Để đảm bảo an toàn cho các bên tham gia giao dịch, cơ quan chức năng nên khuyến cáo các bên lập hợp đồng ủy quyền để bảo đảm chặt chẽ, tránh rủi ro pháp lý về sau.
Hiện Bộ Tư pháp đang tiến hành nghiên cứu, rà soát các quy định của Nghị định số 75/2000/NĐ-CP và sẽ có hướng dẫn thống nhất về vấn đề này. Đối với việc công chứng hợp đồng, giao dịch nói chung và công chứng hợp đồng ủy quyền, giấy ủy quyền của cơ quan đại diện Việt nam ở nước ngoài được thực hiện theo Điều 65 Luật Công chứng. Việc chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài được thực hiện theo Khoản 3 Điều 5 Nghị định số 79/2007/NĐ-CP ngày 18-5-2007 về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký.