I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Hà Nội mới đưa tin Hà Nội thí điểm thực hiện chế định Thừa phát lại. Bài báo đưa tin: Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Vũ Hồng Khanh vừa ký Quyết định 1790/QĐ/UBND ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại TP Hà Nội.
Theo đó, trong quý II-2014, Sở Tư pháp phối hợp với Văn phòng UBND thành phố, TAND, Viện KSND CATP, Cục Thi hành án dân sự thành phố tổ chức hội nghị quán triệt chủ trương của Đảng, Nhà nước và các văn bản pháp luật có liên quan đến việc triển khai thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại TP Hà Nội; xây dựng cơ sở dữ liệu và hỗ trợ các cơ quan phối hợp trong việc triển khai thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại. UBND TP Hà Nội sẽ tham mưu cho Ban Thường vụ Thành ủy thành lập Ban chỉ đạo Đề án "Thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại tại TP Hà Nội"; ban hành văn bản chỉ đạo các cấp ủy Đảng về việc thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại.
2. Báo Công an thành phố Hồ Chí Minh có bài 18 nguyên đơn kiện một bị đơn ở Bình Thạnh: 14 vụ án xử xong chỉ để... ngắm!. Bài báo phản ánh: Theo Chi cục Thi hành án (THA) dân sự Q.Bình Thạnh, tổng số tiền vợ chồng Lê Ngọc Bình - Trần Thị Bạch Yến (cùng ngụ 70A/11 Phạm Viết Chánh, P19, Q. Bình Thạnh, TPHCM) nợ trong 18 vụ án đã được tòa phán quyết hơn 26,62 tỷ đồng. Có đến 14 vụ nguyên đơn yêu cầu thi hành án sau ngày 29-3-2011 sẽ không được giải quyết với số tiền gần 14,5 tỷ đồng, chưa tính lãi phát sinh.
Oan ức và chịu thiệt hại nặng nhất trong số này là vợ chồng ông Lê Minh Hành (SN 1955, ngụ P.Hiệp Bình Phước, Q.Thủ Đức, TPHCM). Trong đơn tố cáo đề ngày 2-4-2014, ông Hành trình bày: xuất phát từ chỗ quen biết nên ngày 19-7-2007 ông cho vợ chồng Lê Ngọc Bình (SN 1953) - Trần Thị Bạch Yến (SN 1953) mượn 8,008 tỷ đồng, được hai người thế chấp giấy tờ căn nhà 94 Phạm Viết Chánh, P19, Q.Bình Thạnh do họ đứng tên sở hữu. Do cả hai không trả nợ gốc và lãi như thỏa thuận, vợ chồng ông Hành nộp đơn kiện, được Tòa án nhân dân (TAND) Q.Bình Thạnh thụ lý ngày 11-2-2009.
Hồ sơ thể hiện, Tòa án nhân dân Q.Bình Thạnh thụ lý vụ án từ ngày 13-3-2009, nhưng đến ngày 24-6-2011 thẩm phán Nguyễn Thị Huyền mới ký quyết định (QĐ) 89/2011/QĐST-DS “công nhận sự thỏa thuận của các đương sự”. Theo đó, vợ chồng ông Bình cam kết trả hết nợ trong vòng 9 tháng, chia làm bốn đợt. Cụ thể, ngày 30-8-2011 trả 6,5 tỷ đồng, ông Hành giao lại giấy tờ nhà 94 Phạm Viết Chánh; ngày 30-11-2011 trả 500 triệu, ngày 29-2-2012 trả 500 triệu và ngày 30-5-2012 trả hơn 500 triệu còn lại.
Ngày 8-7-2011, ông Hành nộp đơn yêu cầu THA, nhưng đến ngày 4-10-2011 Chi cục THA Q.Bình Thạnh mới ra QĐ thi hành. Nguyên đơn bức xúc: “Đến nay đã hai năm rưỡi trôi qua, vợ chồng tôi vẫn chưa được THA một đồng! Trong khi đó, dù giấy tờ nhà đất 94 Phạm Viết Chánh bản chính do tôi giữ nhưng chấp hành viên (CHV) Chi cục THA Q.Bình Thạnh là Trần Thị Hằng đã đem ra bán đấu giá, lấy tiền THA cho những người khác?”.
Ngày 21-10-2013, CHV Hằng ký văn bản 188/TB-CCTHA xác định: Chi cục THA Q.Bình Thạnh đang tổ chức thi hành 18 QĐ THA liên quan đến ông Bình - bà Yến, QĐ của tòa đã có hiệu lực pháp luật với tổng số tiền hơn 26,62 tỷ đồng kèm lãi phát sinh do chậm THA và 250,5 triệu án phí. Trong 18 vụ có bốn vụ được CHV Hằng xác định chủ nợ đã nộp đơn yêu cầu THA trước ngày 29-3-2011 (ngày Chi cục THA ra QĐ cưỡng chế kê biên nhà 94 Phạm Viết Chánh) sẽ được THA, 14 trường hợp còn lại không được giải quyết.
Theo CHV Hằng, bốn trường hợp được THA cụ thể: vợ chồng Bình - Yến phải hoàn trả cho hai bà Nguyễn Thị Diệu Hương, Nguyễn Thị Cẩm Bình 3,203 tỷ đồng theo QĐ THA ngày 18-11-2010, trả ông Nguyễn Xuân Trường 6 tỷ theo QĐ THA ngày 16-3-2011, trả bà Nguyễn Thị Trận 800 triệu theo QĐ THA ngày 29-3-2011 và trả ông Nguyễn Minh Trí 2 tỷ theo QĐ ngày 29-3-2011.
Bà Hằng cho rằng do ông Bình - bà Yến không tự nguyện THA nên ngày 29-3-2011, CHV đã ra QĐ cưỡng chế bằng biện pháp kê biên nhà đất số 94 Phạm Viết Chánh. Ngày 8-9-2011, CHV ký hợp đồng với Trung tâm dịch vụ bán đấu giá tài sản (DVBĐGTS) TPHCM bán đấu giá nhà đất số 94 Phạm Viết Chánh với mức khởi điểm 13,128 tỷ đồng. Do không có khách đăng ký nên CHV đã ra QĐ giảm giá 10 lần và sửa đổi hợp đồng bán đấu giá lần thứ 10 vào ngày 25-7-2013. Trung tâm DVBĐGTS đã tổ chức bán đấu giá ngày 4-9-2013, ông Nguyễn Văn Tuấn mua được với mức 8,118 tỷ đồng (chưa trừ các khoản phí theo quy định).
Ông Hành xác định 3 trong 4 trường hợp được CHV Hằng “duyệt” THA đều có “vấn đề”. Ông Nguyễn Xuân Trường (ngụ 45A Đinh Tiên Hoàng, Q1) có vợ Lê Thị Ngọc Phương là con ruột của bị đơn Bình - Yến. Hồ sơ thể hiện: ông Trường nộp đơn kiện đòi vợ chồng ông Bình 6 tỷ đồng, được TAND Q. Bình Thạnh thụ lý ngày 14-2-2011. Chỉ 10 ngày sau tòa đã có biên bản hòa giải thành; đến ngày 4-3-2011, thẩm phán Trần Thị Quỳnh Châu ký QĐ “công nhận sự thỏa thuận của các đương sự”. Ông Trường được CHV ra QĐ THA sau đó 12 ngày. Theo xác nhận ngày 1-11-2013 của Công an P.Đa Kao Q1, ông Trường đăng ký thường trú tại 45A Đinh Tiên Hoàng, nhưng đã bán nhà từ năm 2008 chuyển đi nơi khác, hiện không rõ địa chỉ. Vậy mà thẩm phán Châu cùng CHV Hằng đều xác định ông này vẫn ở địa chỉ trên để xử và THA?
Cũng theo ông Hành, hai trường hợp còn lại gồm bà Nguyễn Thị Trận (SN 1955, ngụ huyện Củ Chi) là thông gia với ông Bình - bà Yến, còn Nguyễn Minh Trí (SN 1980) là con bà Trận. Bà Trận và ông Trí nộp đơn kiện, được TAND Q.Bình Thạnh thụ lý ngày 23-2-2011. Chỉ 3 tuần sau, bà Trận nhận được QĐ “công nhận sự thỏa thuận” cũng do thẩm phán Châu ký ngày 17-3-2011. Còn ông Trí nhận được QĐ tương tự do thẩm phán Lê Thị Minh Thảo ký cùng ngày.
Ông Hành phản ứng gay gắt: “Ba trường hợp vừa nêu đều có mối quan hệ gia đình thân thiết với ông Bình - bà Yến, được xử “nhanh”, THA “gọn” với số tiền 8,8 tỷ đồng. Trong khi vợ chồng tôi khởi kiện, TAND Q.Bình Thạnh “ngâm” vụ án hơn 27 tháng mới có QĐ hòa giải thành và sau gần 3 tháng mới có QĐ THA? Rất có thể đây là những vụ án “ma”, mục đích để tẩu tán tài sản”.
Ngoài ông Hành, 13 trường hợp còn lại cũng trắng tay, trong đó có ông Nguyễn Văn Thành với 1,68 tỷ đồng, ông Nguyễn Văn Quang 1,446 tỷ, vợ chồng ông Nguyễn Văn Bắc 1 tỷ, ông Nguyễn Xuân Ngạch 700 triệu, bà Đặng Thị Kim 582,5 triệu...
Không chỉ ông Hành, một số nạn nhân đã gửi đơn kêu cứu, tố cáo khắp nơi. Trong khi đợi cơ quan chức năng xác minh, làm rõ, ông Hành đề nghị lãnh đạo Cục THA dân sự TPHCM chỉ đạo Chi cục THA Q. Bình Thạnh tạm ngưng THA để tránh phức tạp về sau.
3. Báo Pháp luật Việt Nam Online có bài Bế tắc khi kê biên nhà Thi hành án dân sự trên đất của người khác. Bài báo phản ánh: Hiện nay, do Luật THADS chưa có những quy định cụ thể nên việc kê biên, xử lý tài sản thuộc trường hợp như trên quyền sử dụng đất có xây nhà tình thương, nhà tình nghĩa, nhà của gia đình chính sách, mái ấm đồng đội, quyền sử dụng đất của đồng bào dân tộc thiểu số... rất khó khăn. Nhiều cơ quan THADS không biết những trường hợp này có được kê biên hay không và kê biên thì trình tự, thủ tục xử lý tài sản sẽ như thế nào...
Theo quy định của Luật Thi hành án dân sự (THADS), nếu người phải thi hành án có tài sản là ngôi nhà xây trên đất của người khác thì vẫn được quyền kê biên, bán đấu giá để thu nợ. Quy định như vậy nhưng thực tế những vụ việc tương tự thường đi vào bế tắc.
Anh Nguyễn Xuân Nam là người phải thi hành án (THA) trong một bản án đã có hiệu lực của TAND TP.Hà Nội. Theo đó anh Nam phải trả cho anh Lê Tiến Dũng số tiền hơn 1,1 tỷ đồng. Quá trình xác minh THA cho thấy, ngoài tài sản là ngôi nhà 3 tầng, anh Nam hầu như không có tài sản gì có giá trị khác. Do anh Nam không tự nguyện THA nên cơ quan THA buộc phải kê biên ngôi nhà nói trên.
Tuy nhiên, ngôi nhà anh Nam đang ở lại xây dựng trên đất của cha anh là ông Nguyễn Xuân Phương. Trước đây, khi anh Nam lấy vợ, ông Phương đã cắt một phần đất hương hỏa để chia cho cậu con trai ra ở riêng. Tuy nhiên, việc cho là nói miệng, thực tế đến nay quyền sử dụng toàn bộ mảnh đất này vẫn mang tên ông Phương. Anh Nam không có bất cứ giấy tờ gì chứng minh ông Phương đã cho anh mảnh đất này.
Vào thời điểm anh Nam bị THA, ông Phương cũng chối phăng việc mình cho đất con trai mà chỉ nói là “cho mượn”. Ông cũng không đồng ý để cơ quan THA kê biên cả quyền sử dụng đất của mình. Do đó, cơ quan THA chỉ kê biên được ngôi nhà của anh Nam nằm trên phần đất của ông Phương.
Kê biên nhà nhưng có đến mấy lần mở phiên đấu giá rồi hạ giá, nhà vẫn không bán được vì không ai muốn mua ngôi nhà không gắn với đất. Đơn giản, mọi người đều lo ngại nếu “một ngày đẹp trời” ông Phương đòi đất thì ngôi nhà chỉ còn là đống gạch vô giá trị. Vụ án dậm chân tại chỗ.
Tương tự như vụ việc của anh Nam, nhiều vụ khác người phải THA có tài sản là quyền sử dụng đất nhưng lại đem cho mượn làm nhà ở, công trình xây dựng, làm nơi sản xuất, kinh doanh... thì việc THA cũng nan giải không kém.
Cục trưởng Cục THADS Long An Nguyễn Văn Gấu cho biết: “Trong nhiều trường hợp, người phải THA chỉ có tài sản duy nhất là ngôi nhà đã được cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhưng nằm trên đất mượn. Cơ quan THA đã tiến hành kê biên ngôi nhà để đảm bảo THA nhưng hầu như không thể thụ lý tiếp được. Trong khi đó, Luật Nhà ở không cấm chủ sở hữu nhà đã có giấy chứng nhận quyền sở hữu tham gia các giao dịch. Khi các giao dịch này được thực hiện, phát sinh tranh chấp, sau đó có quyết định, bản án của cơ quan có thẩm quyền, đến giai đoạn THA thì cũng bế tắc tương tự”.
Vấn đề này, Cục trưởng Cục THADS Bình Định Hồ Quang Vinh nhấn mạnh thêm: “Thực tế quy định nêu trên không thực hiện được, hầu hết người có quyền sử dụng đất không đồng ý kê biên quyền sử dụng đất, chấp hành viên đã tổ chức kê biên ngôi nhà, nhưng bán đấu giá không có người mua.”
Liên quan đến vấn đề này, nhiều cơ quan THA cũng phản ánh, họ gặp rất nhiều khó khăn đối với các trường hợp chủ sở hữu nhà là người phải thi hành án đã tiến hành bán ngôi nhà đó (vì Luật Nhà ở không cấm), hợp đồng bán nhà đã được công chứng tại Phòng Công chứng nhưng người mua chưa làm thủ tục sang tên đối với ngôi nhà đó.
Theo Bộ luật Dân sự và Luật Đất đai thì quyền sử dụng đất chưa được chuyển giao cho người mua (vì chưa đăng ký), nhưng nếu theo Khoản 5 Điều 93 Luật Nhà ở thì ngôi nhà đã được chuyển quyền sở hữu cho người mua. Trường hợp này, cơ quan THADS xử lý ngôi nhà trên để thi hành án gặp phải sự phản ứng gay gắt của đương sự.
Rà soát các quy định liên quan tới công tác THA như Bộ luật Dân sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Đất đai, Luật Nhà ở... nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ tăng cường hiệu quả công tác THA là mong muốn của nhiều cơ quan THADS. Đồng thời, việc sửa đổi Luật THADS liên quan đến những quy định về kê biên nhà ở cũng phải đảm bảo tính khả thi, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các bên trong THA cũng như tránh lãng phí thời gian, công sức của chấp hành viên.
4. Báo Tuổi trẻ Online có bài Khai tử cha mẹ để nhận “tuất một cục”. Bài báo phản ánh: Chuyện vô tiền khoáng hậu này xảy ra ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Để được nhận trợ cấp tử tuất một lần với số tiền hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng, một số người đang tâm khai tử cha mẹ mình để trục lợi.
Bà Hồ Thị Mau (xã Hợp Thành, huyện Yên Thành, Nghệ An - ảnh trái) được khai đã chết khi vẫn còn khỏe mạnh và bà Võ Thị Mợi (xã Nghi Trung, huyện Nghi Lộc, Nghệ An) cho hay bà không biết gì về việc con dâu làm - Ảnh: Thành An
Luật bảo hiểm xã hội (BHXH) quy định người lao động tham gia đóng BHXH đủ 15 năm trở lên chưa hưởng BHXH một lần; người đang hưởng lương hưu; người lao động chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; người hưởng trợ cấp tai nạn lao động, tai nạn nghề nghiệp hằng tháng với mức suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên... khi chết thì thân nhân (theo quy định) được hưởng chế độ tử tuất hằng tháng.
Trong trường hợp không còn thân nhân hưởng trợ cấp hằng tháng thì được hưởng chế độ tử tuất một lần, hay còn gọi là “tuất một cục”. Vì thế mới có chuyện khai tử cả người đang sống...
Cô Nguyễn Thị Lệ Thanh, giáo viên Trường THCS thị trấn Quán Hành (huyện Nghi Lộc), bị bạo bệnh qua đời. Bà Hồ Thị Mau, mẹ chồng cô Thanh (hiện trú tại xã Hợp Thành, huyện Yên Thành) là người được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng.
Thế nhưng trên hồ sơ lại thể hiện bà Mau đã chết nên gia đình xin được hưởng chế độ tử tuất một lần với số tiền hơn 98 triệu đồng.
Chúng tôi tìm về xóm 5, xã Hợp Thành để gặp bà Hồ Thị Mau. Bà nói: “Tôi không nhận bất kỳ chế độ gì của con dâu cả, chỉ có tiền tuất của chồng tôi, mỗi tháng 460.000 đồng mà thôi. Tôi cũng không biết việc con trai khai là tôi chết để nhận tiền tuất một lần của vợ nó”.
Anh Đỗ Hữu Vinh, con trai bà Mau, hiện trú tại khối 3, thị trấn Quán Hành, không hề chối cãi việc anh khai mẹ mình chết để nhận chế độ tử tuất một lần.
“Phải làm như thế thì người ta mới cấp tiền cho một lần” - anh Vinh giải thích. Anh Vinh cũng tiết lộ: “Khi làm hồ sơ, người ta nói muốn lấy tiền một lần thì phải khai bà chết rồi”. “Người ta là ai?” - tôi hỏi. Anh Vinh từ chối trả lời: “Tôi không thể nói được”.
Ở xã Nghi Ân (TP Vinh), bà Nguyễn Thị Như (tên thường gọi là bà Văn) đang sống khỏe mạnh ở xóm Kim Tân nhưng cũng được khai là đã chết.
Bà Như có con dâu là Hoàng Thị Thành (trú tại xã Nghi Hưng, Nghi Lộc) qua đời, thay vì bà được người nhà làm chế độ trợ cấp hằng tháng, họ lại khai bà chết để nhận chế độ một lần với số tiền lên đến 130 triệu đồng.
Ngoài bản khai theo mẫu của cơ quan bảo hiểm, ông Phạm Xuân Văn, con trai bà Như, còn “chu đáo” làm cả bản sao giấy chứng tử cho mẹ mình.
Trao đổi với chúng tôi, ông Văn nói: “Do hoàn cảnh gia đình túng quẫn nên tôi tự ý làm việc này, thật tình không ai muốn làm giấy khai tử khi mẹ đang sống”.
Cũng như ông Văn, bà Cù Thị Thành, cán bộ phòng tài vụ Bệnh viện Đa khoa huyện Nghi Lộc, “khai tử” cho cả mẹ ruột và mẹ chồng.
Theo bà Thành, chồng bà là ông Nguyễn Trung Trực, cán bộ Công ty Quản lý đường sắt Nghệ Tĩnh, bị bệnh nặng qua đời. Do hoàn cảnh khó khăn nên bà phải nhờ người đi xin bản sao giấy chứng tử của mẹ đẻ và mẹ chồng nhằm hoàn chỉnh hồ sơ tử tuất một lần để lãnh số tiền gần 98 triệu đồng.
Bà cho biết bản sao giấy chứng tử cho mẹ mình thì xin ở phường Nghi Hương, thị xã Cửa Lò, còn giấy cho mẹ chồng, xin ở xã Đức Lập, huyện Đức Thọ (Hà Tĩnh).
Bà Nguyễn Thị Hảo - phó chủ tịch Hội phụ nữ xã Nghi Trung (Nghi Lộc) - khai bố mẹ chồng là ông Nguyễn Xuân Phác và bà Võ Thị Mợi chết để nhận hơn 87 triệu đồng tiền tử tuất, khi chồng bà là ông Nguyễn Xuân Nông qua đời.
Bà Hảo cho rằng thấy nhiều người khai như thế để làm chế độ nên đã xin phép bố mẹ chồng cho bà khai hai người đã chết. Tuy nhiên, bà Võ Thị Mợi lại khẳng định không hề biết gì về việc con dâu làm.
Khi ông Nguyễn Đình Nhuần ở xã Nghi Khánh qua đời, cô Nguyễn Thị Hảo - giáo viên Trường tiểu học Nghi Tân, thị xã Cửa Lò - đến UBND xã Nghi Khánh xin xác nhận bản khai hưởng chế độ tử tuất.
Phần khai về nghề nghiệp của bà Phùng Thị Tuyết (mẹ cô Hảo), thân nhân hưởng trợ cấp, để trống. Sau khi chủ tịch xã ký xác nhận vào bản khai, cô Hảo mới điền thêm vào hai chữ “đã chết” để được nhận gần 100 triệu đồng chế độ tử tuất.
Tại xã Nghi Thạch, hai bà Hoàng Thị Tấn và Hoàng Thị Dực, mẹ đẻ và mẹ vợ ông Nguyễn Ngọc Phúc đang sống sờ sờ, cũng được khai đã chết để gia đình hưởng chế độ “tuất một cục”.
Ông Phạm Huy Thông, chủ tịch UBND xã Nghi Ân, thừa nhận: “Đúng là tôi có ký bản sao giấy chứng tử cho bà Nguyễn Thị Như, tên thường gọi là bà Văn. Nhưng là do cán bộ tư pháp tham mưu, trình lên ký, còn mình không thể biết hết được. Cán bộ tư pháp có giải trình do thấy ông Phạm Xuân Văn, con trai bà Như, trực tiếp đi làm giấy tờ nên tin là bà đã chết”.
Tương tự, ông Đậu Khắc Trung, phó chủ tịch UBND phường Nghi Hương, người cấp bản sao giấy chứng tử cho bà Nguyễn Thị Hồng, mẹ vợ ông Nguyễn Trung Trực, nói: “Cán bộ tư pháp tham mưu, trình ký thì mình ký thôi”.
Chủ tịch UBND xã Nghi Trung Phan Thế Hưng, người chứng tờ khai cho bà Nguyễn Thị Hảo, nói: “Tôi không đọc hồ sơ nên không biết nội dung, tôi tin chị Hảo là phó chủ tịch Hội phụ nữ xã nên ký”.
Dù ký xác nhận vào tờ khai của thân nhân, trong đó có nội dung mẹ đẻ và mẹ vợ của ông Nguyễn Ngọc Phúc đều đã chết để gia đình hưởng chế độ tử tuất một lần, nhưng ông Đặng Thế Hưng - phó chủ tịch UBND xã Nghi Thạch - vẫn một mực nói: “Tôi chỉ ký vào tờ khai chứ không ký giấy khai tử cho người đang sống”.
Trong khi đó, ông Hoàng Anh Sơn - cán bộ BHXH huyện Nghi Lộc, người tiếp nhận và để “lọt lưới” các hồ sơ vi phạm nói trên - lại khẳng định: ông không hướng dẫn, bày vẽ cho ai khai sai lệch hồ sơ để trục lợi tiền BHXH, nguyên nhân do thiếu sâu sát nên không phát hiện những thông tin thiếu trung thực trên hồ sơ xin hưởng trợ cấp một lần.