I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Giao thông vận tải có bài Chi hàng chục tỷ “đền” hộ công chức làm sai. Bài báo phản ánh: Theo Cục Bồi thường Nhà nước (Bộ Tư pháp), từ khi Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước có hiệu lực (ngày 1/1/2010) đến 30/7/2013, ngân sách Nhà nước đã chi trả bồi thường cho người bị thiệt hại trên 28,2 tỷ đồng. Tuy nhiên, số tiền mà cán bộ, công chức hoàn trả Nhà nước (do việc thực thi công vụ sai) chỉ vài chục triệu đồng, chưa kể trong lĩnh vực tố tụng, sau hơn 3 năm rưỡi, Nhà nước chưa thu được một khoản tiền hoàn trả nào.
Mới đây (ngày 26/8), TAND TP Thái Bình đã ra phán quyết buộc TAND tỉnh Thái Bình phải bồi thường cho ông Lương Ngọc Phi (Giám đốc Công ty TNHH xuất nhập khẩu Hòa Bình) tổng số tiền thiệt hại về tài sản lên đến hơn 21,4 tỷ đồng, vì đã tuyên bản án oan cho ông này. Số tiền thiệt hại về tài sản này được tính trên cơ sở những tài sản của Công ty Hòa Bình đã bị cơ quan tố tụng phát mại, những hợp đồng làm ăn dang dở do giám đốc bị bắt…
Đây là số tiền rất lớn và ngân sách tỉnh này đã phải gánh cho lỗi của một số người tiến hành tố tụng gây ra từ hơn chục năm trước đây. Quá trình giải quyết vụ án oan này từ khi xảy ra đến khi bồi thường xong là hơn 10 năm. Những người trực tiếp gây oan sai có thể đã nghỉ hưu, bị thôi việc hoặc không còn làm trong cơ quan Nhà nước… nên việc hoàn trả không đơn giản.
Trước đó, tháng 6/2013, Công an Hải Dương đã phải “ngậm đắng” đền 650 triệu đồng cho ngư dân huyện Cần Giờ (TP HCM) trong vụ “giam 2 tấn bạch tuộc”. Trước công luận, Đại tá Phạm Văn Loan - Phó giám đốc Công an tỉnh vẫn khẳng định, số tiền này là Công an tỉnh “tạm ứng”. Sau khi làm rõ trách nhiệm của các cán bộ công an môi trường sẽ quy trách nhiệm cụ thể từng cá nhân và những người làm sai phải bỏ tiền túi hoàn trả số tiền này.
Điểm chung ở cả hai trường hợp trên là rất khó lấy được tiền từ những người trực tiếp gây ra sai phạm. Đúng hơn là số tiền đó chỉ như muối bỏ bể. Luật sư Nguyễn Hồng Tuyến - Phó chủ tịch Hội Luật gia TP Hà Nội cho rằng, bản thân Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đã quy định: Cơ quan có trách nhiệm bồi thường là cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ có hành vi trái pháp luật gây ra thiệt hại. “Như vậy thì làm sao tạo được tính răn đe, tăng trách nhiệm cho cán bộ thực thi công vụ” - ông Tuyến nói.
Hiện liên ngành: Bộ Tư pháp - TAND Tối cao - VKSND Tối cao - Bộ Nội vụ đã có dự thảo thông tư liên tịch hướng dẫn thực hiện trách nhiệm hoàn trả và xử lý kỷ luật người thi hành công vụ trong lĩnh vực bồi thường Nhà nước. Theo dự thảo, trường hợp người có nghĩa vụ hoàn trả là cán bộ, công chức đã nghỉ hưu, cơ quan bảo hiểm xã hội đang trả lương hưu cho họ sẽ có trách nhiệm thu hồi hoặc trừ dần vào lương hưu hàng tháng theo mức từ 10 - 30%. Trường hợp người đó không còn làm việc trong các cơ quan Nhà nước mà làm việc tại doanh nghiệp hoặc tổ chức khác thì các đơn vị này có trách nhiệm thu hồi số tiền hoàn trả hoặc trừ dần vào lương hàng tháng (mức từ 10 - 30%). Còn nếu người đó chết thì những người thừa kế di sản phải thực hiện nghĩa vụ hoàn trả theo quy định của pháp luật về thừa kế...
Đề cập đến dự thảo Thông tư liên tịch, ông Trần Việt Hưng - Phó cục trưởng Cục Bồi thường Nhà nước (Bộ Tư pháp) cho rằng, dù đã đề xuất và làm rõ từng trường hợp phải hoàn trả cho tương xứng mức độ vi phạm, tuy nhiên quy định của thông tư cũng không thể vượt “khung” mà Luật và Nghị định quy định. Chẳng hạn, lỗi vô ý thì mức hoàn trả không quá 3 tháng lương, lỗi cố ý thì mức hoàn trả không quá 36 tháng. “Về lâu dài phải tiến tới sửa Luật, đồng thời, phải thực hiện nghiêm việc xử lý kỷ luật, tức là phải “đánh” vào “sinh mạng chính trị” thì mới đủ sức răn đe, tăng trách nhiệm người thực thi công vụ” - ông Hưng nói.
TS. Nguyễn Văn Cường - Phó Viện trưởng Viện Khoa học xét xử (TAND Tối cao) cho rằng, cần sửa đổi quy định về xác định mức hoàn trả theo hướng, mọi trường hợp người thi hành công vụ có hành vi trái pháp luật do lỗi cố ý gây thiệt hại cho cá nhân, tổ chức thì phải hoàn trả toàn bộ số tiền Nhà nước đã bồi thường cho người bị thiệt hại. “Để bảo đảm công bằng và nâng cao tinh thần trách nhiệm của người thi hành công vụ, không nên quy định việc xác định mức hoàn trả theo mức độ lỗi, khi lỗi này là lỗi cố ý thực hiện hành vi trái pháp luật” - ông Cường nói.
2. Báo Kinh tế và Đô thị có bài Hà Nội: Thanh tra 22 văn phòng công chứng. Bài báo phản ánh: Ngày 17/ 9, Sở Tư pháp Hà Nội đã công bố quyết định thanh tra việc chấp hành pháp luật về công chứng đối với 22 văn phòng công chứng trên địa bàn thành phố.
Đoàn thanh tra cũng sẽ xem xét, xác minh số lượng các hợp đồng, giao dịch đã thực hiện công chứng, số tiền thu được từ phí công chứng, thù lao công chứng và việc thực hiện các nghĩa vụ tài chính từ ngày 01/01/2012 đến 30/6/2013. Mục đích, đánh giá đúng thực trạng hoạt động công chứng của văn phòng công chứng để kịp thời phát hiện những sơ hở trong quy định của nhà nước về công chứng để kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền các biện pháp khắc phục.
Theo kế hoạch, đợt thanh tra bắt đầu từ ngày 18/9/2013 và tiến hành trong 50 ngày. Trong ngày làm việc đầu tiên, Đoàn thanh tra sẽ kiểm tra hoạt động Văn phòng công chứng Toàn Tâm đóng trên địa bàn huyện Quốc Oai, với các nội dung, xem xét, tính ổn định của trụ sở làm việc, chất lượng nhân sự của văn phòng công chứng này.
II- THÔNG TIN KHÁC
Báo Nhân dân điện tử có bài Phiên họp thứ 21 của Ủy ban Thường vụ QH: Kiên quyết đấu tranh phòng chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. Bài báo đưa tin: Tiếp tục chương trình làm việc, ngày 17-9, Ủy ban Thường vụ QH thảo luận về báo cáo công tác của Chánh án TANDTC, Viện trưởng Viện KSNDTC, báo cáo của Chính phủ về công tác thi hành án, về tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật và công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật năm 2013 và kết quả thực hiện Nghị quyết số 37/2012/QH13 của QH.
Qua thẩm tra, Ủy ban Tư pháp của QH đánh giá, các báo cáo nêu trên đã được chuẩn bị tốt hơn so với năm trước, phản ánh khá đầy đủ kết quả, khó khăn hạn chế cũng như những nguyên nhân và giải pháp khắc phục. Tuy nhiên, báo cáo của Chính phủ chưa phản ánh đầy đủ tình hình vi phạm pháp luật và xử lý vi phạm hành chính trên tất cả mọi mặt của đời sống, chưa có báo cáo về hoạt động của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra như hải quan, kiểm lâm, bộ đội biên phòng và cảnh sát biển...
Một số báo cáo chưa đánh giá toàn diện nguyên nhân tình hình vi phạm pháp luật và tình hình tội phạm, nhất là tội phạm tham nhũng, kinh tế. Bên cạnh đó, quản lý nhà nước trên các lĩnh vực: đất đai, ngân hàng, đầu tư công còn có nhiều sơ hở. Tội phạm tài chính, ngân hàng chậm được phát hiện, nạn tín dụng đen chưa được phát hiện và ngăn chặn kịp thời. Nhiều thành viên Ủy ban Thường vụ QH cho rằng, việc đánh giá kết quả phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật, tội phạm chưa tương xứng với tình hình thực tế, chưa đề cập rõ nét nguyên nhân từ một bộ phận cán bộ có chức, có quyền ở các cơ quan quản lý nhà nước có biểu hiện vi phạm. Thậm chí, có nơi có hiện tượng bảo kê để doanh nghiệp, các băng nhóm hoạt động theo kiểu xã hội đen. Nhiều sai phạm ngang nhiên tồn tại nhưng chưa được xử lý nghiêm minh. Một số đại biểu đề nghị cần phải lấy dân làm gốc, tăng cường công tác giáo dục, vận động quần chúng và toàn hệ thống chính trị vào cuộc để giải quyết tình hình phức tạp về tội phạm có tổ chức, tình hình vi phạm pháp luật. Trong đó, cần đổi mới phương thức hoạt động của lực lượng công an, các cơ quan chức năng.
Về tình hình thực hiện các nhiệm vụ công tác của ngành TAND năm 2013, nhiều đại biểu cho rằng, các tranh chấp dân sự, kinh doanh, thương mại, hôn nhân - gia đình, lao động và khiếu kiện hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của ngành Tòa án vẫn có xu hướng gia tăng. Cùng với yêu cầu nâng cao hiệu quả công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án; làm tốt công tác xây dựng ngành với mục tiêu xây dựng ngành TAND trong sạch, vững mạnh; tham gia hoàn thiện hệ thống pháp luật...; ngành cần tiếp tục triển khai các nhiệm vụ cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 37 của QH.
Một số đại biểu đồng tình với báo cáo của Ủy ban Tư pháp của QH đề nghị QH giao Ủy ban Tư pháp chủ trì cùng Chính phủ, Viện KSNDTC, Tòa án NDTC chuẩn bị xem xét ban hành Nghị quyết chuyên đề về công tác tư pháp năm 2014 trình QH. Mặt khác, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tăng cường các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, có biện pháp hữu hiệu để hạn chế các nguyên nhân làm phát sinh tội phạm và vi phạm pháp luật; thường xuyên thanh tra, kiểm tra nội bộ. Trong thời gian tới, cần khắc phục những hạn chế, yếu kém của việc xây dựng báo cáo công tác, trong đó chú ý phân tích làm rõ nguyên nhân chủ quan của những hạn chế, đánh giá kết quả thực hiện các nghị quyết, kiến nghị của QH, Ủy ban Thường vụ QH, Ủy ban Tư pháp và đại biểu QH.
Các đại biểu cũng đề nghị Chính phủ, Viện KSNDTC, Tòa án NDTC trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình có các giải pháp tích cực để chủ động hơn nữa trong việc phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật và tội phạm, nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, không làm oan người vô tội trong hoạt động tư pháp. Ðề nghị Chính phủ, Viện KSNDTC, Tòa án NDTC và các bộ, ngành có liên quan rà soát các văn bản pháp luật hiện hành và có lộ trình cụ thể về việc ban hành mới, sửa đổi, bổ sung các văn bản hướng dẫn thi hành nhằm tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong việc áp dụng luật, công tác tiếp nhận, giải quyết, kiểm sát công tác xử lý tố giác, tin báo về tội phạm...
Phát biểu ý kiến kết luận, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nhấn mạnh, về cơ bản Chính phủ và các ngành đã có nhiều cố gắng và đã thực hiện tốt mục tiêu chỉ tiêu cụ thể của Nghị quyết 37 của QH về công tác tư pháp. Công tác truy tố, xét xử và thi hành án đã có nhiều chuyển biến tích cực so với những năm trước đây và năm 2012. Qua ý kiến của Thường vụ QH, đề nghị các ngành tiếp tục bổ sung và hoàn thiện những vấn đề, nội dung quan trọng như trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp của QH. Việc đánh giá tình hình cần chú trọng nêu bật những điểm mới nảy sinh năm 2013 so với những năm trước, từ đó đánh giá xem xét sự phù hợp, kịp thời của các chủ trương, giải pháp đã thực hiện. Báo cáo cần xác định rõ hơn địa chỉ và trách nhiệm của từng cơ quan, trong đó có trách nhiệm của Chính phủ, TANDTC, Viện KSNDTC, các bộ, ngành, của chính quyền địa phương các cấp, đặc biệt là trách nhiệm, hoạt động giám sát của các cơ quan của QH, của Ủy ban Tư pháp của QH đối với những hạn chế, bất cập đã nêu. Bên cạnh đó, cần chú trọng phần dự báo tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật từ việc phân tích các nguyên nhân về mặt xã hội, đội ngũ cán bộ, các nguyên nhân khách quan, chủ quan... để hoàn thiện nội dung trước khi xin ý kiến QH.