I- THÔNG TIN NỔI BẬT

            Báo Điện tử Chính phủ đưa tin Văn Miếu - Quốc Tử Giám, biểu tượng trường tồn tinh hoa văn hóa, giáo dục Việt Nam. Tối 25/2, Lễ đón Bằng công nhận Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám và Bằng công nhận 82 bia Tiến sĩ Văn Miếu – Quốc Tử Giám là Di sản Tư liệu Thế giới đã được tổ chức.

            Tham dự buổi lễ có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân, lãnh đạo các Bộ, ngành, lãnh đạo TP Hà Nội; Trưởng Văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam Katherine Muller Marine, cùng một số đại sứ, tham tán các nước, đại diện các tổ chức quốc tế và nhiều nhà khoa học, nghiên cứu lịch sử...

            Văn Miếu – Quốc Tử Giám là 1 trong hơn 4.000 di tích lịch sử của Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn phát triển kể từ khi thành lập kinh đô Thăng Long dưới triều Lý. Đây là quần thể di tích đặc biệt của Thủ đô, nơi hội tụ của giá trị di sản văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể, lịch sử và nghệ thuật, khoa học và giáo dục, thông tin tư liệu ký ức, niềm tự hào của người dân Thủ đô và dân tộc Việt Nam trong truyền thống ngàn năm văn hiến của Việt Nam.

            II- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP

            1. Về Góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992:

            - Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Hiến pháp cần làm rõ trách nhiệm cá nhân của bộ trưởng. Bài báo đưa tin: Chiều 25-2, UBND TP Đà Nẵng đã tổ chức Hội nghị lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp (HP) năm 1992.

            Các đại biểu đại diện cho các sở, ban ngành, lãnh đạo các hội, đoàn thể, các tổ chức trên địa bàn TP đã tập trung đóng góp nhiều ý kiến cho dự thảo. Cụ thể, nhiều ý kiến cho rằng tại Điều 104 ngoài việc quy định: “Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ là thành viên Chính phủ và là người đứng đầu bộ, cơ quan ngang bộ, lãnh đạo công tác của bộ; chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực được phân công” thì cần phải có thêm nội dung: “Các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ phải chịu trách nhiệm cá nhân đối với bộ, ngành mình quản lý nếu để xảy ra sai phạm…”.

            Các đại biểu đến từ ĐH Kinh tế Đà Nẵng, hội khuyến học, đoàn luật sư góp ý, việc sửa đổi lần này cần phải nhấn mạnh: “Công dân và Nhà nước phải bình đẳng với nhau trước pháp luật” và “Mọi công dân có quyền yêu cầu QH trưng cầu ý dân” thay cho cụm từ “Việc trưng cầu ý dân về HP do QH quyết định” được quy định tại Điều 124 của dự thảo.

            Trong khi đó, luật sư Lê Xuân Hạt, Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng, nêu ý kiến: “Điều 47 quy định tội phản bội Tổ quốc là tội nặng nhất. Điều này quá chung chung và không cụ thể hóa được tội nặng nhất là tội gì. Theo tôi, cần phải quy định rõ phản bội Tổ quốc là trọng tội và phải được đưa ra xử lý trước pháp luật”. TS Nguyễn Văn Hùng, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế-xã hội TP Đà Nẵng, cho rằng Điều 70 cần phải sửa lại là lực lượng vũ trang nhân dân phải tuyệt đối trung thành với Tổ quốc và nhân dân, sau đó mới tới trung thành với Đảng. “Nếu sửa đổi được điều này thì sẽ hợp lý hơn…” - ông Hùng nói.

            - Trang VietnamPlus có bài Bình Dương góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992. Bài báo đưa tin: Ngày 25/2, Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh Bình Dương đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến góp ý Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 của tỉnh, với sự tham dự của hơn 100 lãnh đạo các Ban Đảng Tỉnh uỷ, các Sở, ban, ngành, đoàn thể tỉnh, huyện thị, thành phố; đại biểu các tổ chức chính trị, xã hội nghề nghiệp, các tôn giáo, trí thức, luật sư, luật gia, đại biểu cử tri...

            Tại hội nghị, đã có 18 đại biểu có ý kiến phát biểu ý kiến góp ý về các nội dung Lời nói đầu; chế độ chính trị; quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân; kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ và môi trường; bảo vệ Tổ quốc; bộ máy Nhà nước; Hội đồng Nhân dân, Chính quyền địa phương; Hội đồng Hiếp pháp, Kiểm toán nhà nước; hiệu lực của Hiến pháp và quy trình sửa đổi Hiến pháp…

            Ở Điều 4 Chương I, hầu hết các ý kiến đều nhất trí cao là dự thảo đã khẳng định được vai trò, vị trí và tầm quan trọng và hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ông Bùi Xuân Phương, (cán bộ hưu trí thị xã Thuận An) đề nghị bổ sung thêm cụm từ “ hết lòng hết sức” trước” ... phục vụ nhân dân”.

            Các luật sư, luật gia có nhiều ý kiến như đề nghị sửa khoản 3 Điều 32 thành” Người bị bắt tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử có quyền bào chữa, tự mình hoặc thông qua người khác nhờ luật sự bào chữa. Trường hợp nhờ luật sư bào chữa thì người bị bắt tạm giữ, tạm giam, bị điều tra, truy tố, xét xử có quyền không khai khi không có mặt luật sự” với lý do người bị bắt không có điều kiện nhờ luật sư bào chữa thì người khác có thể nhờ luật sư; hoặc để đảm bảo việc lấy lời khai được khách quan, không bị ép cung, dụ cung hoặc bị nhục hình ...

            Các đại biểu đề nghị đưa khoản 7 Điều 108 quy định thành một Điều luật riêng trong Chương II vì đây là quyền cơ bản của công dân không phù hợp và khoa học nếu đưa vào Chương VIII về Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân...

            Ở Điều 120, Hội đồng Hiến pháp do Quốc hội thành lập nên không có địa vị pháp lý độc lập, bị hạn chế về thẩm quyền và chức năng như các Ủy ban khác do Quốc hội thành lập. Do đó, Dự thảo cần đánh giá và xem xét lại định chế Hội đồng Hiến pháp để đảm bảo việc kiểm tra, giám sát tính hợp hiến của các văn bản quy phạm pháp luật. Nên chăng cần thành lập cơ quan bảo hiến chuyên trách và có địa vị pháp lý độc lập.

            Thượng tọa Thích Huệ Thông, Trưởng Ban trị sự Tỉnh hội Phật Giáo, đề nghị bổ sung thêm cụm từ "... phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội” vào khoản 1 Điều 16; thêm cụm từ " Không ai có quyền bắt buộc người khác phải theo hoặc không theo một tôn giáo nào” vào khoản 1 Điều 25 và bổ sung vào Điều 25 nội dung: Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức tôn giáo hoạt động và thực hiện các quyền dân dự của mình; thêm cụm từ " ...hành nghề theo qui định pháp luật” vào khoản 1 Điều 34; thêm cụm từ " cho phù hợp với tình hình kinh tế của đất nước” vào Điều 35.

            Ông Trịnh Công Thận (đại biểu cử tri cao tuổi thành phố Thủ Dầu Một) đề nghị Chương II về Quyền con người cần có điều khoản nói rõ hơn về trách nhiệm phải chăm lo trẻ em từ mới sinh ra được chăm sóc, học hành và không bị bóc lột sức lao động; nghiêm cấm ngược đãi người già neo đơn...

            Riêng ông Nguyễn Đông (Trường Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng Dự thảo nói chưa rõ nét về nạn tham nhũng, chỉ nêu rất ít ở Điều 8 và Điều 60 và đề nghị Dự thảo cần thể hiện rõ hơn về nội dung này cũng như biện pháp xử lý mạnh để răn đe hạn chế “quốc nạn” này.

            Nhiều ý kiến đồng quan điểm là bỏ đoạn " và các dự án phát triển kinh tế” trong khoản 3 Điều 58 vì nội dung này không hợp lý và để tránh bị lợi dụng khi nhà nước thu hồi đất, vì nếu dự án phát triển kinh tế phải theo giá thỏa thuận hai bên; đưa cụm từ “độc lập” lên trước “ dân chủ” trong Điều 1 Chương I; bỏ từ “cách mạng” ở Điều 71 và 72; viết lại Điều 71 vì quân đội và lực lượng dự bị động viên là hai thành phần của một lực lượng quân đội... cùng kiến nghị bổ sung, thay thế một số từ ngữ, cụm từ cho phù hợp, dễ hiểu khác.

            Theo Ban chỉ đạo tỉnh, toàn tỉnh đã có gần 1.000 ý kiến đóng góp Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 tại 7 huyện, thị, thành phố trong tỉnh tổ chức hội nghị lấy ý kiến đóng góp ở một số cơ quan, đơn vị, nhân dân ở một số xã, phường, thị trấn.

            - Báo Hà Nội mới Online có bài Làm rõ yếu tố kiểm soát quyền lực. Bài báo đưa tin: Các cuộc hội thảo, tọa đàm đóng góp ý kiến cho Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 đang diễn ra sôi nổi trên cả nước. Hoàn thiện các quy định về Hội đồng Hiến pháp, về vai trò lãnh đạo của Đảng, phân định rõ hơn quyền của công dân, thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội là những ý kiến mới nhất được các nhà khoa học, các chuyên gia đặt ra đối với Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992.

            Đánh giá cao ý tưởng về Hội đồng Hiến pháp (Điều 120), nhưng nhiều ý kiến cho rằng cần phải có thêm các quy định mới thể hiện được vai trò thật sự cần thiết của chủ thể này. PGS,TS Ngô Huy Cương (Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, phải nâng cấp chế tài quy định tại điều này vì nếu quy định theo dự thảo rất "yếu": Hội đồng Hiến pháp chỉ được "kiến nghị Quốc hội xem xét lại", và "yêu cầu" các cơ quan khác "sửa đổi, bổ sung" hoặc "đề nghị" cơ quan có thẩm quyền hủy bỏ khi phát hiện văn bản quy phạm pháp luật có vi phạm Hiến pháp. Đồng tình với quan điểm trên nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn Yểu đề nghị: "Nếu Hội đồng Hiến pháp chỉ có chức năng tư vấn thì cần phải bàn lại".

            Vẫn bàn về Điều 120 trong dự thảo, TS Đặng Minh Tuấn (Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, kinh nghiệm của Hàn Quốc cho thấy việc thành lập một Tòa án Hiến pháp độc lập, có thẩm quyền rộng rãi và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân được quyền tiếp cận (kiện ra Tòa án Hiến pháp) là những điều kiện tiên quyết. Nếu chưa lập được Tòa án Hiến pháp thì Hội đồng Hiến pháp theo dự thảo cũng cần phải được cải cách theo hướng nâng cao tính độc lập và thẩm quyền của cơ quan này. Cùng chung ý tưởng này, PGS, TS Ngô Huy Cương phân tích: "Khi xây dựng một cơ quan xem xét sự vi phạm pháp luật, người ta thường phải trả lời các câu hỏi có tính nguyên tắc như: Cơ quan đó nằm ở vị trí nào trong cơ cấu nhà nước, có chức năng gì, thẩm quyền ra sao, tổ chức như thế nào, thủ tục làm việc ra sao, chế tài nào được áp dụng và hiệu lực phán quyết như thế nào?". Đối chiếu các câu hỏi mang tính nguyên tắc khoa học này, ông khẳng định: Điều 120 của dự thảo chưa trả lời đầy đủ các câu hỏi này, thậm chí, một số nội dung phụ thuộc vào các quy định của luật trong tương lai.

            GS,TS Trần Ngọc Đường, chuyên gia cao cấp của Quốc hội khẳng định, Hội đồng Hiến pháp cần được thiết kế là một thiết chế thực quyền, có khả năng tài phán để bảo vệ Hiến pháp một cách chủ động hơn thì nhân dân mới thực sự là chủ thể của quyền lập hiến theo đúng nghĩa. Các chuyên gia đề nghị cần có một chương riêng quy định đầy đủ hơn về Hội đồng Hiến pháp để bảo đảm hiệu quả thực sự của cơ quan này khi triển khai trên thực tiễn.

            Đề cập tới yếu tố quyền lực, GS Nguyễn Minh Thuyết (nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội) cho rằng, Hiến pháp của các nước xã hội chủ nghĩa phải thể hiện được mối quan hệ giữa ba bên là nhân dân, Đảng Cộng sản cầm quyền và Nhà nước. Ông đề nghị, cần quy định rõ phương thức lãnh đạo Nhà nước và xã hội của Đảng để tránh xảy ra xung đột quyền lực hoặc quyền lực của nhiều chủ thể mang tính hình thức. Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, những nguyên tắc đang dẫn dắt đời sống chính trị nước nhà và quyền lực thực tế của Đảng như xác định phương hướng, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh - quốc phòng, bố trí nhân sự và lãnh đạo hoạt động của toàn bộ bộ máy nhà nước… cần được quy định trong Hiến pháp. Đây là cách để các tổ chức của Đảng và đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật và thể hiện đúng tinh thần Đảng lãnh đạo đồng thời chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình.

            Nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn Yểu cho rằng, yêu cầu tối cao của việc sửa đổi hiến pháp là tập trung làm rõ mối quan hệ giữa nhân dân và nhà nước, quyền con người và quyền công dân. Ông khẳng định: "Nhân dân mong đợi Hiến pháp phải thể hiện cho được trên thực tế quyền lực thuộc về nhân dân cũng như thể hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân ở Việt Nam". Đồng tình với ý kiến này, TS Vũ Đức Khiển - nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội phân tích: "Điều 2, Dự thảo khẳng định tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Nhưng đến Điều 74, 75 thì lại nói Quốc hội là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, Quốc hội có quyền quyết định mọi vấn đề của đất nước, Quốc hội giám sát tối cao, rồi quyền phúc quyết của nhân dân cũng do Quốc hội quyết định...". Ông khẳng định, dự thảo chưa thể hiện được quan điểm là tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân và quyền lực Nhà nước có sự phân công, phối hợp, kiểm soát lẫn nhau.

            Cùng chủ đề quyền lực, GS,TS Nguyễn Đăng Dung (Đại học Quốc gia Hà Nội) đề nghị, cần kiên quyết hơn nữa trong phân định thẩm quyền giữa Quốc hội với nhân dân, Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các cơ quan nhà nước khác. Có như thế, Quốc hội mới làm đúng và đủ quyền lập pháp của mình, không lấn sang các quyền khác hoặc không làm đủ quyền lập pháp của mình. "Tôi cho rằng quy định Quốc hội là cơ quan đại diện cao nhất sẽ hợp lý hơn quy định Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao. Cần phân biệt rất rõ Quốc hội lập hiến khác với Quốc hội lập pháp, bởi quyền lập hiến thuộc về nhân dân"- GS,TS Nguyễn Đăng Dung nhấn mạnh.

            Về vấn đề này, Văn phòng Bộ đề xuất Vụ Pháp luật hình sự - hành chính theo dõi, nghiên cứu trong quá trình tham gia sửa đổi Hiến pháp năm 1992.

            2. Báo Hà Nội mới Online có bài Góc nhìn cải cách: Ma trận?. Bài báo phản ánh: Đăng ký hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định tình trạng nhân thân của cá nhân, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nước bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân và thực hiện quản lý về dân cư, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

            Theo Nghị định số 158/2005/NĐ-CP về đăng ký và quản lý hộ tịch, đang áp dụng hiện nay ngoài 3 cấp (tỉnh, huyện, xã) thì cơ quan đại diện ngoại giao, cơ quan lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài đều có thẩm quyền đăng ký hộ tịch. Sở dĩ có sự phân tán thẩm quyền nhiều nơi như vậy là do phụ thuộc vào nơi cư trú, đối tượng yêu cầu đăng ký, loại sự kiện hộ tịch và tính chất phức tạp của sự kiện hộ tịch được yêu cầu đăng ký. Điều này nhiều khi làm cho người yêu cầu đăng ký lúng túng vì không rõ trường hợp của mình phải đăng ký ở cơ quan nào. Cũng không hiếm trường hợp cán bộ "một cửa" tiếp nhận hồ sơ hành chính lĩnh vực hộ tịch cũng lúng túng, nhất là với hồ sơ về hộ tịch có yếu tố nước ngoài.

            Còn nhớ đoàn kiểm tra đột xuất công tác cải cách hành chính của TP Hà Nội từng phát hiện tại bộ phận "một cửa" của một UBND phường của quận Thanh Xuân có trường hợp đã tiếp nhận đầy đủ hồ sơ của công dân theo quy định của pháp luật nhưng cả tuần sau vẫn chưa giải quyết và cũng không thông báo với công dân lý do. Cán bộ thụ lý hồ sơ giải thích với đoàn kiểm tra là chưa giải quyết vì… hồ sơ có liên quan đến yếu tố nước ngoài và chưa biết xử lý thế nào. Điều đáng nói là sự lúng túng đó cũng không phải là trường hợp hiếm xảy ra đối với cả cán bộ và người dân.

            Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của một người từ khi sinh ra đến khi chết. Các sự kiện hộ tịch cơ bản của mỗi cá nhân được đăng ký và quản lý trong sổ hộ tịch bao gồm: khai sinh, kết hôn, ly hôn, khai tử, nuôi con nuôi, giám hộ, thay đổi, cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, giới tính... Tức là số lượng giao dịch liên quan đến hộ tịch diễn ra thường xuyên nhưng đang chịu sự điều chỉnh của một "rừng" quy định. Ngoài những quy định có tính nguyên tắc liên quan đến hộ tịch và đăng ký hộ tịch tại Bộ luật Dân sự năm 2005 (quy định về quyền nhân thân), Luật Bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 (quy định về quyền đăng ký khai sinh và có quốc tịch), Luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 (quy định về kết hôn; nhận cha, mẹ, con), Luật Nuôi con nuôi năm 2010, còn có tới 6 nghị định, 1 thông tư liên tịch và 5 thông tư điều chỉnh trực tiếp trong lĩnh vực hộ tịch.

            Dự kiến, Luật Hộ tịch sẽ được trình tại kỳ họp Quốc hội năm 2013. Do đó, đây sẽ là thời điểm phù hợp để các cơ quan chức năng nghiên cứu để xây dựng Luật Hộ tịch sao cho phù hợp, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất về đăng ký và quản lý hộ tịch trong toàn quốc. Trong đó, không thể không tính đến việc đơn giản hóa thủ tục và phân cấp hợp lý để tạo thuận lợi cho tổ chức và công dân khi thực hiện các giao dịch.

            Về vấn đề này, Văn phòng Bộ đề xuất Vụ Hành chính tư pháp theo dõi, nghiên cứu trong quá trình xây dựng Luật Hộ tịch.

            III- THÔNG TIN KHÁC

            1. Báo Điện tử Chính phủ có bài Hai tháng đầu năm, giải ngân hơn 1 tỷ USD vốn FDI. Bài báo đưa tin: Theo Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), trong 2 tháng đầu năm, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài giải ngân đạt 1,05 tỷ USD, tăng 5% so cùng kỳ 2012.

            Trong 2 tháng đầu năm, tổng vốn FDI cấp mới và tăng vốn đạt 630,3 triệu USD, bằng 38,1% so với cùng kỳ năm 2012.

            Cụ thể, tính đến ngày 20/2, tổng vốn FDI đăng ký mới đạt 532 triệu USD, bằng 46,1% so với cùng kỳ năm 2012 và 31 lượt dự án tăng vốn với tổng vốn tăng thêm là 98,3 triệu USD, bằng 19,7% so với cùng kỳ năm 2012.

            Dòng vốn FDI đổ vào 14 ngành lĩnh vực, trong đó lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo thu hút được tổng số vốn cấp mới và tăng vốn là 408,9 triệu USD, chiếm 64,9% tổng vốn đầu tư trong 2 tháng.

            Đáng chú ý là lĩnh vực y tế và trợ giúp xã hội đã vươn lên vị trí thứ hai với tổng vốn đầu tư đăng ký cấp mới và tăng thêm là 80 triệu USD, chiếm gần 12,7% tổng vốn đầu tư.

            Đứng thứ 3 là lĩnh vực kinh doanh bất động sản với tổng vốn đăng ký mới và tăng vốn là 50,2 triệu USD.

            Cũng trong 2 tháng đầu năm 2013, riêng khu vực doanh nghiệp FDI xuất siêu 2,96 tỷ USD, đã góp phần giúp xuất siêu chung của cả nước là 1,67 tỷ USD.

            2. Báo Đại đoàn kết Online có bài Cái bóng của tư duy nhiệm kỳ!. Bài báo phản ánh: Ngày 18-2-2013, khi Thủ tướng Chính phủ quyết định ngưng Dự án xây dựng cảng Kê Gà (có tổng giá trị trên 20.000 tỉ đồng, chủ đầu tư là Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) vì không hiệu quả, thì đó như "một trái bom nổ” vào đầu năm mới. Người dân bất ngờ nhưng sự việc này không bất ngờ với nhiều chuyên gia. Bởi với họ, đó là "cái chết” được báo trước ngay khi khai sinh ra dự án!

            Cũng sau quyết định của Thủ tướng, cách làm ăn như đùa của những người đứng đầu Dự án Kê Gà mới được công khai hóa. Những thiệt hại lớn do họ gây ra cũng được phơi bày. Đứng ra ngoài những con số của sự thiệt hại này, vụ việc còn được nhìn nhận theo một góc độ khác.

            Tư duy nhiệm kỳ mới được một số nhà lãnh đạo chỉ đích danh trong vòng một năm trở lại đây, nhưng thực tế nó đã thành "cây cao bóng lớn” với bộ rễ "thâm căn cố đế” từ bao nhiêu năm trong nhiều khu vực nhà nước. Không ai có thể quên Chương trình cải cách giáo dục 12 năm áp dụng vào thập kỷ 80, khi phơi ra không ít hệ lụy thì người chủ trương đã về hưu, người kế thừa thì im lặng và đưa ra cải cách khác. Đề án thi hành 12 năm với hàng triệu học sinh từ lớp 1 đến 12 thành đối tượng thí nghiệm không mấy sáng sủa. Hậu quả và nhất là trách nhiệm đã được cái bóng của tư duy nhiệm kỳ che khuất! Ví dụ gần nhất giờ đây là Dự án cảng Kê Gà. Trong 5 năm, 4 lần hoãn khởi công, cuối cùng là ngưng theo lệnh Thủ tướng như nói ở trên. Nhiều doanh nghiệp là nạn nhân cũng như hàng trăm hộ dân bị xáo trộn cuộc sống do việc thu hồi đất. Và, không thể quên "nạn nhân” quan trọng là Nhà nước với ngân sách, tiền của nhân dân đã bỏ ra! Đồng tình với quyết định của Thủ tướng nhưng một nhà doanh nghiệp có liên quan cay đắng bộc bạch: "Từ bốn năm nay chúng tôi đã tốn bao nhiêu thời gian cho việc hội họp vì cảng Kê Gà. Đây là trò đùa của Vinacomin chứ không phải là việc đầu tư cảng biển”. Còn người được phân công đứng đầu đương nhiệm của Dự án là ông Phó Tổng Giám đốc Vinacomin, khi được hỏi "Tại sao lại dừng Dự án khi mà đã triển khai suốt mấy năm?”, đã trả lời: "Nguyên nhân thì có nhiều nhưng không phải là do vốn và kỹ thuật, hạ tầng. Vấn đề là xây dựng cảng Kê Gà là để phục vụ cho dự án nhà máy alumin ở Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông).  Nhưng sản lượng alumin của hai nhà máy trên mới ở mức khoảng trên 600.000 tấn/năm, mức này không đáng kể để xây dựng một cảng nước sâu như cảng Kê Gà, chỉ khi nào sản lượng lên mức 20-30 triệu tấn/năm thì mới cần tính đến”.  Cái tư duy nhiệm kỳ lộ ra khi được hỏi "Trước đây, nhiều chuyên gia và dư luận đã không đồng tình việc xây cảng. Lúc đó Vinacomin vẫn bảo vệ quan điểm và xin ý kiến bộ, ngành, Chính phủ đồng ý cho triển khai?” thì vị này liền khẳng định: "Thời điểm đó tôi chưa đảm nhận nhiệm vụ Phó Tổng giám đốc phụ trách nên tôi không biết được!”. Từng là người có ý kiến phân tích những điểm bất hợp lý, một chuyên gia cho rằng khu vực dự định xây cảng Kê Gà nằm ở vị trí không hợp lý, buộc phải "nhân tạo” toàn bộ, thậm chí còn phải đào đá dưới đáy biển. Vùng bờ biển Kê Gà hứng cả gió Đông Bắc và Tây Nam sẽ gây ra nhiều khó khăn khi xây cảng. Ngoài ra, tốc độ dòng chảy tại đây - theo tài liệu bảo đảm hàng hải của Bộ Tư lệnh Hải quân xuất bản năm 1985 - là rất lớn, nguy hiểm khi di chuyển tàu, do vậy chưa thấy tàu nào dám neo tại Kê Gà. Những người trình phương án cảng có biết hay không mà đề xuất làm cảng nơi đây”. Nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận, người đã có gần năm năm theo sát việc Vinacomin xúc tiến việc xây dựng cảng Kê Gà băn khoăn: "Thời điểm ấy tỉnh cũng mong muốn có cảng biển để phát triển kinh tế-xã hội địa phương nên lúc đó chúng tôi phải thuyết phục các nhà đầu tư du lịch ưu tiên nhường đất cho dự án cảng Kê Gà. Sao lúc đó không tính toán thật kỹ để khỏi xây dựng cảng ở đây? Năm năm qua, Bình Thuận đã mất quá nhiều cơ hội vì trông chờ vào dự án cảng biển này, đó là hệ lụy của cảng biển này”.

            Đó là dẫn chứng thực tiễn mà dư luận không phải hoàn toàn không có cơ sở khi đặt vấn đề: vì lợi ích nhóm nên một chức danh nào đó đã vội vàng ký vào Dự án bởi thời gian sẽ không chờ đợi nhiệm kỳ của họ! Vấn đề trách nhiệm của cá nhân hay trách nhiệm nhóm đối với đất nước cần được đặt ra. Tuy nhiên thực tế thường người của nhiệm kỳ sau vẫn luôn dùng những tồn tại của nhiệm kỳ trước làm bệ đỡ cho mình khi lý giải về những tổn thất, tiêu cực. Qua nhiều vụ việc trên thực tế, nhất là như lời ông Phó Tổng giám đốc Vinacomin dẫn ở trên khi nói về Dự án Cảng Kê Gà, thể hiện tính pháp lý và tính kế thừa liên tục của chữ ký trên cương vị một chức danh đã không được đặt ra, vô tình tạo "vùng trũng” để người đến sau đùn đẩy trách nhiệm cho người tiền nhiệm. Đây là vấn đề cốt lõi làm nẩy nở tư duy nhiệm kỳ trong các dự án chi bằng ngân sách nhà nước. Thử lấy một dự án của doanh nghiệp tư nhân ra so sánh sẽ thấy ngay họ không bị cái tư duy này che mắt. Có phải bài học về quá trình hình thành thực hiện một dự án đầu tư là cần có quy định khi nghiên cứu tiền khả thi dự án bắt buộc phải mời các chuyên gia độc lập; dự án chỉ được thông qua bởi những thực thể bao gồm những người sắp hết nhiệm kỳ và những người kế thừa trách nhiệm; khi hậu quả tiêu cực xảy ra thì bất kỳ ai tham gia dù còn  đương chức hay đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác cũng phải bị truy cứu trách nhiệm công minh trước pháp luật.