I- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Nhân dân Online đưa tin: Ngày 7-1, Chính phủ ra Nghị định số 04/2013/NÐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Công chứng. Nghị định gồm năm chương, 25 điều, quy định rõ về công chứng viên; tổ chức và hoạt động công chứng; quản lý nhà nước về công chứng; điều khoản thi hành.
Nghị định có hiệu lực kể từ ngày 25-2 và thay thế Nghị định số 02/2008/NÐ-CP ngày 4-1-2008 của Chính phủ. Bãi bỏ các quy định về tổ chức và hoạt động công chứng tại Nghị định số 75/2000/NÐ-CP ngày 8-12-2000 của Chính phủ. Bãi bỏ quy định tại điểm 1.a khoản 10 Ðiều 2 Nghị định số 17/2006/NÐ-CP ngày 27-1-2006 của Chính phủ. Bãi bỏ quy định tại điểm g khoản 2 Ðiều 7 Nghị định số 29/2008/NÐ-CP ngày 14-3-2008 của Chính phủ.
2. Báo Pháp luật và Xã hội đưa tin: Quy hoạch 1.700 tổ chức hành nghề công chứng. Quy hoạch tổng thể phát triển tổ chức hành nghề công chứng đến năm 2020 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Theo đó, dự kiến đến năm 2020 cả nước sẽ có khoảng 1.700 tổ chức hành nghề công chứng.
Trong đó, chủ yếu phát triển Văn phòng công chứng, củng cố các Phòng công chứng hiện có, tính toán lộ trình cổ phần hóa các Phòng công chứng đủ điều kiện, chuyển đổi các Phòng công chứng thành Văn phòng công chứng. Theo Quy hoạch đã được duyệt, đến năm 2020, TP Hà Nội sẽ có 121 tổ chức hành nghề công chứng, TP Hồ Chí Minh là 110, Thanh Hóa là 83, Hải Phòng là 55, Nghệ An là 46,... Chỉ thành lập Phòng công chứng đối với những địa bàn còn khó khăn, chưa có điều kiện xã hội hóa công chứng để giảm gánh nặng cho biên chế và ngân sách Nhà nước.
Quyết định nêu rõ, việc quy hoạch phát triển tổ chức hành nghề công chứng ở các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương phải tuân thủ Quy hoạch đã được phê duyệt. Tùy thuộc vào tình hình phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, có thể điều chỉnh quy hoạch số lượng tổ chức hành nghề công chứng, tỷ lệ điều chỉnh không vượt quá 5% tổng số tổ chức hành nghề công chứng quy hoạch trên địa bàn tỉnh, TP trực thuộc Trung ương đã được phê duyệt.
3. Báo Quân đội nhân dân có bài Xung quanh vụ tranh chấp hợp đồng vay tài sản ở xã Ea Tân, huyện Krông Năng (Đắc Lắc): Khuất tất trong thi hành án dân sự. Bài báo phản ánh: Từ tháng 11-2009 đến tháng 2-2010, ông Cao Văn Khương, trú tại xã Ea Tân vay của ông Lê Hữu Nhạc, trú tại xã Đliê Ya, huyện Krông Năng hơn 1,4 tỷ đồng. Do việc trả nợ của ông Khương không đúng hẹn, tháng 2-2010, ông Nhạc đã tự ý tổ chức lực lượng đến xiết nợ theo kiểu “xã hội đen”. Đến tháng 10-2010, sau khi Tòa án nhân dân tỉnh Đắc Lắc xử phúc thẩm, thì việc tổ chức thi hành án của Chi cục Thi hành án dân sự huyện Krông Năng lại bộc lộ nhiều khuất tất.
Cao Văn Khương là anh cả trong gia đình có 3 anh em trai, nên đứng tên chủ hộ. Khi các em trai là Cao Văn Khiêm và Cao Văn Biên lập gia đình cũng không tách hộ. Gia đình mỗi người làm một nghề: Ông Khương mở đại lý thu mua cà phê; ông Khiêm kinh doanh dịch vụ nấu ăn, cho thuê rạp cưới; ông Biên làm nghề sửa xe máy, nhưng tài sản của ba anh em làm ra gồm 7 thửa đất ở và đất sản xuất đều đứng tên Cao Văn Khương. Trong quá trình kinh doanh, ông Khương có vay tiền của một số cá nhân, trong đó có vợ chồng ông Lê Hữu Nhạc số tiền hơn 1,4 tỷ đồng. Với lý do ông Khương không trả nợ đúng hạn, nên vào lúc 17 giờ 30 phút ngày 8-2-2010, mặc dù vợ chồng ông Khương không có mặt ở nhà, nhưng ông Lê Hữu Nhạc và vợ là bà Mai Thị Minh kéo theo hơn 20 người đến nhà của anh em ông Khương ở thôn Ea Tưn, xã Ea Tân để tịch thu tài sản nhằm xiết nợ. Các đối tượng này đã khống chế, đe dọa vợ chồng chị ruột của ông Khương là Hoàng Huy Chung và Cao Thị Định (là người Khương nhờ trông nhà) để lấy tài sản của gia đình ông Khương và các em trai ông. Báo cáo của Công an xã Ea Tân ngày 2-3-2010 xác định: “Công an xã đến thì vợ chồng ông Khương không có ở nhà, rất nhiều người đang chiếm đoạt tài sản một cách ngang nhiên. Công an xã can ngăn không cho lấy, nhưng họ đã chống lại, chửi bới và đe dọa: Nếu ai ngăn cản thì họ sẽ đâm chết!”. Bản thân đồng chí Trịnh Minh Hoàn, Trưởng Công an xã Ea Tân là người trực tiếp chỉ huy 10 công an viên đến hiện trường thi hành công vụ cũng bị bà Mai Thị Minh đuổi đánh. Do lực lượng quá mỏng, lại không được hỗ trợ kịp thời từ Công an huyện Krông Năng, nên Công an xã Ea Tân phải lập biên bản hiện trường, kê biên số tài sản mà vợ chồng ông Nhạc, Minh và các đối tượng khác lấy đi để có cơ sở xử lý sau này.
Sau khi Bản án số 120/2010/DSPT, ngày 26-8-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Đắc Lắc có hiệu lực, buộc Cao Văn Khương phải trả cho vợ chồng Lê Hữu Nhạc tổng số tiền cả gốc lẫn lãi là 1 tỷ 549 triệu đồng, Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng đã ban hành các quyết định thi hành án, tiến hành kê biên, bán đấu giá các tài sản phục vụ việc thi hành án theo quy định của Luật Thi hành án dân sự năm 2008. Tuy nhiên, việc kê biên, bán đấu giá động sản và bất động sản phục vụ thi hành án của Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng còn những vấn đề phải làm rõ. Về bất động sản gồm tài sản của vợ chồng Cao Văn Khương và của Cao Văn Khiêm, Cao Văn Biên bị vợ chồng ông Nhạc xiết nợ ngày 8-2-2010, mặc dù chưa xác minh rõ nguồn gốc tài sản có thuộc quyền sở hữu của người phải thi hành án hay không, nhưng ngày 20-4-2011, Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng vẫn ra Quyết định số 20/QĐ-CCTHADA để kê biên toàn bộ tài sản trên và đến ngày 3-8-2011 bán đấu giá với tổng số tiền hơn 163 triệu đồng. Như vậy, Chi cục thi hành án huyện Krông Năng đã kê biên tài sản của cả những người không có trách nhiệm thi hành án. Mặt khác, những động sản này còn là tang vật của một vụ việc có dấu hiệu phạm tội Cưỡng đoạt tài sản như những đánh giá, phân tích, nhận định tại Quyết định số 840 ngày 15-10-2012 của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắc Lắc.
Về tài sản là bất động sản gồm 7 thửa đất ở và đất sản xuất, mặc dù ông Cao Văn Khương đứng tên trong các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nhưng thực tế đó là tài sản chung của vợ chồng Cao Văn Khương và các hộ Cao Văn Khiêm và Cao Văn Biên. Nhưng, trong quá trình thi hành án, Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng đã không xác minh làm rõ nguồn gốc hình thành tài sản của người phải thi hành án để thực thi đúng pháp luật mà đã cưỡng chế, kê biên cả tài sản của những hộ không phải thi hành án (gồm đất và công trình xây dựng trên đất). Bên cạnh đó, theo phản ánh của các ông Khương, Khiêm và Biên, đến cuối tháng 7-2012, Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng đã bán đấu giá 3 thửa đất ở và đất sản xuất (có tổng diện tích 33.000m2), cùng các công trình xây dựng trên đất của các hộ Khương, Khiêm và Biên, với tổng số tiền 900 triệu đồng - thấp hơn nhiều so với giá thị trường. Hơn nữa, nếu chứng minh 7 thửa đất là của vợ chồng Cao Văn Khương, nhưng trên đất đó hiện có nhà ở và các công trình liên quan đến quyền lợi của Cao Văn Khiêm và Cao Văn Biên, thì khi bán đấu giá các tài sản này, các ông Khiêm, Biên phải được quyền ưu tiên mua mới đúng quy định tại khoản 3, Điều 74 Luật Thi hành án dân sự năm 2008. Ở đây, Chi cục thi hành án dân sự huyện Krông Năng lại không làm điều này, gây thiệt hại cho các hộ Cao Văn Khiêm và Cao Văn Biên.
Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng của tỉnh Đắc Lắc cần phải vào cuộc, nhằm bảo đảm việc giải quyết vụ tranh chấp hợp đồng vay tài sản ở xã Ea Tân được thực thi đúng pháp luật.
4. Báo Công an nhân dân Online có bài Quy định của Sở Tư pháp tỉnh Sóc Trăng gây phiền hà cho người dân. Bài báo phản ánh: Sáng 7/1, một người dân photo nội dung Điều 1 của Thông tư 75/2011/TT-BCA ngày 17/11/2011 do Bộ trưởng Bộ Công an ký ban hành, có hiệu lực từ cách nay đúng 1 năm (10/1/2012), sửa đổi Thông tư 36/2010/TT-BC quy định về đăng ký xe, trình bày với giọng bức xúc: “Thông tư 75 nói rất rõ là giấy bán, cho, tặng xe của cá nhân phải có chứng thực hoặc công chứng theo quy định của pháp luật. Thế nhưng khi tôi đến xã, xã lại nói không dám ký chứng thực vì tỉnh có quy định… khác, cấp xã phải chấp hành. Vậy là cán bộ xã kêu tôi phải lên trên… tỉnh để làm thủ tục này”. Nghe điều người dân bức xúc, PV Báo CAND đã tìm hiểu vụ việc.
Ngày 7/1, chúng tôi đến Sóc Trăng thì được biết Giám đốc Sở Tư pháp Nguyễn Thị Thu Vân cách nay chưa lâu đã có Công văn số 583/STP-BTTP gửi cho Công an tỉnh và Cục Thuế tỉnh Sóc Trăng. Văn bản cho biết thực hiện ý kiến chỉ đạo của ông Nguyễn Trung Hiếu – Chủ tịch UBND tỉnh (không rõ tại cuộc họp, hay văn bản truyền đạt nào - PV), Sở Tư pháp được giao tổ chức triển khai thực hiện theo hướng dẫn về việc chứng thực chữ ký và giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân.
“Trên địa bàn TP Sóc Trăng đã có 4 tổ chức hành nghề công chứng được thành lập và đăng ký hoạt động. Do đó, để đảm bảo yêu cầu cải cách thủ tục hành chính và an toàn pháp lý cho các giao dịch, phục vụ tốt công tác quản lý nhà nước, việc chứng thực giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân được thực hiện tại các tổ chức hành nghề công chứng trên địa bàn TP Sóc Trăng. Giám đốc Sở Tư pháp trân trọng đề nghị lãnh đạo Công an tỉnh, Cục Thuế tỉnh phối hợp với Sở Tư pháp chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thực hiện thống nhất việc công chứng giấy bán, tặng, cho xe của cá nhân trên địa bàn TP Sóc Trăng theo hướng dẫn…” - Công văn 583 cho biết.
Người dân cho rằng, quy định như thế chẳng khác nào cho rằng việc chứng thực của cấp xã tại những địa phương cấp huyện chưa có phòng công chứng là “thiếu an toàn”(?) dù bên A thuận bán, thuận cho, bên B thuận mua, thuận nhận. Quan trọng hơn là người dân bị phiền khi “nhà kế UBND xã, phường” lại phải đi tới nơi khác để thực hiện việc chứng thực hồ sơ thủ tục chuyển nhượng, cho, tặng,… có khi chiếc xe gắn máy do Trung Quốc sản xuất, cũ mèm, giá trị chỉ còn vài trăm ngàn đến 1 triệu đồng.
Chưa hết, chi phí cho mỗi lần chứng thực mỗi bộ hồ sơ bán, tặng, cho xe của cá nhân tại UBND xã, phường không đáng kể (tùy theo giá trị sử dụng còn lại của xe, thường chỉ 10.000 – 20.000 đồng), và chỉ người trực tiếp đứng tên sở hữu tài sản ký chứng thực; trong khi đến phòng công chứng, người dân phải tốn ít nhất chục lần so với phí chứng thực; đó là chưa kể có nơi phải buộc phải đủ vợ, đủ chồng (nếu không có xác nhận độc thân) để ký vào hợp đồng.
Trong khi đó, theo tìm hiểu của PV Báo CAND, trong quá trình thực hiện thủ tục đăng ký xe chính chủ theo nhu cầu của người dân, đơn vị Phòng CSGT đường bộ - đường sắt (PC67) Công an các tỉnh ĐBSCL không quan trọng thủ tục này mà cho biết “công chứng hay chứng thực đều được cả”.
Sáng 7/1, trao đổi với chúng tôi, Thượng tá Nguyễn Văn Tám – Phó Phòng CSGT đường bộ - đường sắt Công an TP Cần Thơ cho biết, theo quy định, việc thực hiện giao dịch tài sản có giá trị trên 50 triệu đồng, hai bên buộc phải qua công chứng. Tuy nhiên, đối với trường hợp xe máy, vẫn có những trường hợp xe SH, giá trị trên 50 triệu đồng, hai bên thuận mua, vừa bán, thực hiện việc giao dịch trước đại diện chính quyền cấp xã, phường, thì đơn vị đều chấp nhận. “Thủ tục càng đơn giản, không vận dụng một cách máy móc thì nhân dân càng đỡ phiền hà” – Thượng tá Nguyễn Văn Tám bộc bạch.
Tại PC67 Công an tỉnh Sóc Trăng, qua tìm hiểu của chúng tôi, thời gian gần đây, có khi người dân đến thực hiện thủ tục đăng ký, sang tên (để xe mình đang điều khiển được chính chủ) lên đến 500 hồ sơ/ngày. Đây là tín hiệu đáng mừng, cho thấy ý thức tự giác chấp hành pháp luật của người dân…
Qua tìm hiểu thêm của PV Báo CAND, điều khiến nhiều người dân bức xúc chính là vẫn còn những “lệ làng” giống như thực tế kể trên.
Một đại biểu HĐND tỉnh Sóc Trăng khi nhắc lại nội dung công văn của Sở Tư pháp cho rằng không thể nói đây là việc để đảm bảo yêu cầu cải cách hành chính. Bởi nếu cải cách hành chính thì phải gỡ bỏ những quy định mang tính “lệ làng”, gây phiền hà cho dân. “Nếu không minh bạch trong quy định này, người dân rất dễ nghĩ rằng ấy là biểu hiện của lợi ích nhóm” – ông này nói.
5. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Khuất tất một vụ sang tên nhà đất tại TP Bắc Ninh. Bài báo phản ánh: Đang sống ổn định tại căn nhà 586 Ngô Gia Tự (Tp Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh) vợ chồng bà Nguyễn Thị Ánh Nguyệt và ông Nguyễn Văn Đồng bị người khác khởi kiện ra tòa để…đòi nhà. Đến lúc này, vợ chồng bà Nguyệt mới “tá hóa” vì Sổ đỏ nhà mình đã mang tên người khác từ hơn 1 năm trước…
Hiện người đứng tên sổ đỏ tại nhà 568 là vợ chồng ông Lê Thanh Vịnh. Hồ sơ cho thấy, vợ chồng ông Vịnh mua nhà đất của vợ chồng bà Nguyệt vào ngày 31/5/2011, hợp đồng chuyển nhượng được công chứng viên (CCV) Ngô Thị Thu Hương- Văn phòng công chứng (VPCC) Công Thành (Từ Sơn, Bắc Ninh) chứng nhận.
Tuy nhiên, vợ chồng bà Nguyệt khẳng định, việc CC chuyển nhượng như trên là “khống” vì họ không hề ký bất cứ một hợp đồng chuyển nhượng nhà đất nào cho ông Vịnh. Sở dĩ CCV Hương có được Sổ đỏ, Chứng minh thư nhân dân (CMTND) của bên bán là do trước đó, chị gái bà Nguyệt là Nguyễn Thị Minh Tâm vay tiền của bà Hương và “cầm cố” những giấy tờ này. Hiện bà Nguyệt có một tờ giấy mang bút tích của bà Hương thể hiện việc bà Tâm vay của bà Hương hơn 40 tỷ và “chị Tâm thế chấp 1 ô nhà Nguyệt Đồng…Hương CC nhà Đồng Nguyệt….”.
Rất tiếc, bà Nguyệt đã đề nghị TAND Tp Bắc Ninh tiến hành lấy lời khai của bà Tâm (hiện đang bị tạm giam vì liên quan đến 1 vụ án hình sự) để làm rõ việc thế chấp sổ đỏ của bà Nguyệt để vay tiền bà Hương như thế nào nhưng đã bị thẩm phán từ chối. Tuy chưa có lời khai của bà Tâm nhưng tài liệu đã thể hiện, CCV Hương chính là “người môi giới” cho vợ chồng ông Vịnh “mua căn nhà” 586. “Việc làm này của bà Hương là thuộc các hành vi bị nghiêm cấm được quy định trong Luật Công chứng )”- bà Nguyệt nói.
Chính vì bà Hương chỉ có được Sổ đỏ và CMTND (cũ) của vợ chồng bà Nguyệt nên Hợp đồng chuyển nhượng đã bị sai những nội dung cơ bản, quan trọng như: không đúng địa chỉ thường trú, không đúng số CMTND của bên bán; không có chữ ký của con anh Đồng, chị Nguyệt là cháu Nguyễn Thị Thu Trang (SN 1991, người đồng sở hữu nhà, đất). Đã vậy, hồ sơ CC không có bản sao Chứng nhận đăng ký kết hôn của vợ chồng bên bán, không có bản sao hộ khẩu bên bán và không có giấy tờ tùy thân của cháu Trang.
Một số CCV có kinh nghiệm cho hay, với hồ sơ công chứng “thiếu thốn” như trên thì làm sao CCV có thể biết anh Đồng, chị Nguyệt có quan hệ vợ chồng, làm sao biết được những người đồng sở hữu nhà, đất chuyển nhượng…
Những điều này đều có thể làm cho nội dung Hợp đồng chuyển nhượng có sai sót, dẫn đến bị vô hiệu. Đó là chưa kể đến yếu tố “gian dối” trong việc giao kết hợp đồng trên khi ông Vịnh cho hay, vợ chồng ông phải mua căn nhà với giá 5,7 tỷ nhưng hợp đồng chuyển nhượng chỉ ghi 300 triệu đồng.
Hiện nay, tuy tranh chấp nhà đất giữa vợ chông ông Vịnh và vợ chồng bà Nguyệt đang chờ phán quyết của TAND tỉnh Bắc Ninh nhưng vợ chồng bà Nguyệt đã có nhiều đơn thư tố cáo hành vi giả mạo giấy tờ để chiếm đoạt nhà đất của một số người liên quan. Ông Nguyễn Trọng Trường- thẩm phán TAND tỉnh Bắc Ninh cho hay “nếu vụ việc được khởi tố điều tra, chúng tôi sẽ tạm đình chỉ giải quyết vụ kiện dân sự để chờ kết quả giải quyết của cơ quan điều tra”.