I- THÔNG TIN VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI BẬT CỦA ĐẤT NƯỚC
1. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh đưa tin: Sáng 6-9, tại TP Vinh (Nghệ An) đã diễn ra lễ kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Lê Hồng Phong (6-9-1902 – 6-9-2012).
Đọc diễn văn tại lễ kỷ niệm, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh Tổng Bí thư Lê Hồng Phong là một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người cộng sản kiên cường, nhà lãnh đạo tài năng, một chiến sĩ nhiệt thành của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Tổng Bí thư Lê Hồng Phong đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp độc lập, tự do của Tổ quốc và hạnh phúc của nhân dân. Tấm gương chiến đấu kiên cường và sự hy sinh lẫm liệt của Tổng Bí thư Lê Hồng Phong sống mãi trong trái tim các thế hệ.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ học tập và noi theo Tổng Bí thư Lê Hồng Phong, chúng ta tiếp tục thực hiện tốt việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, tích cực đấu tranh chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, tệ quan liêu, tham nhũng và mọi biểu hiện tiêu cực khác. Quyết tâm xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
2. Báo Nhân dân có bài Mưa lũ lớn ở miền trung làm 12 người chết, mất tích, bị thương; hàng nghìn ha lúa và nhà ở bị ngập. Bài báo phản ánh: Theo Văn phòng Ủy ban Quốc gia Tìm kiếm cứu nạn (UBQG TKCN), tính đến 16 giờ 30 phút ngày 6-9, mưa lũ tại miền trung đã làm năm người chết (Thanh Hóa hai người, Nghệ An hai người, Hà Tĩnh một người); mất tích một người (Thanh Hóa); ngập 1.512 nhà (Hà Tĩnh 1.500, Quảng Bình 12); ngập 1.833 ha hoa màu và cây ăn quả (Nghệ An 373 ha, Hà Tĩnh 1.325 ha, Quảng Bình 135 ha) và nhiều tuyến đường giao thông bị ngập. Riêng xã Lương Sơn, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa bị cô lập hoàn toàn.
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng - Thủy văn T.Ư, lũ trên các sông từ Thanh Hóa đến Nghệ An và hạ lưu các sông ở Hà Tĩnh tiếp tục lên; các sông ở Quảng Bình xuống dần. Dự báo, trưa, chiều nay ngày 7-9, mực nước hạ lưu sông Cả tại Nam Ðàn có khả năng lên mức báo động (BÐ) 2; các sông ở Thanh Hóa lên mức BÐ 1; hạ lưu sông La tại Linh Cảm còn dưới mức BÐ 1; các sông ở Quảng Bình xuống dưới mức BÐ 1. Ðề phòng lũ quét, sạt lở đất có thể xảy ra trên các sông suối ở vùng núi, ngập úng vùng trũng, đồng bằng các tỉnh từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh.
II- THÔNG TIN LIÊN QUAN ĐẾN CÔNG TÁC TƯ PHÁP
1. Báo Lao động có bài Chính sách máy lạnh. Bài báo phản ánh: Vào tối 2.9, trong chương trình “Dân hỏi, bộ trưởng trả lời”, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường khi được hỏi về suy nghĩ trước những quy định oái oăm: Thịt và phụ phẩm bảo quản chỉ được bày bán trong vòng 8 giờ kể từ sau khi giết mổ; giấy chứng minh nhân dân buộc phải có cả tên cha và mẹ của người được cấp… đã chỉ ra “nguyên nhân lớn nhất là do nhận thức chưa đồng bộ”.
Dù Bộ trưởng Cường sau đó không giải thích thêm, nhưng bất cứ ai đều có thể hiểu rằng sự “chưa đồng bộ” chính là khoảng cách giữa chính sách và cuộc sống, ở cả hai khía cạnh: Tính thực tiễn và tính khả thi.
Ngoài 2 quy định trên, không cần suy nghĩ cũng có thể liệt kê ra không ít những chính sách “không thực tiễn”, “thiếu khả thi”: Cảnh cáo, phạt tiền đối với hành vi hút thuốc lá nơi công cộng; quy định phạt từ 2-5 triệu đồng đối với hành vi “nghe điện thoại ở cây xăng”…
Có hai khía cạnh dễ nhận ra trong những văn bản pháp quy “không thực tiễn và thiếu khả thi” này. Thứ nhất, chuyện ai cũng biết, mục đích tốt, nhưng không có chế tài, không có đội ngũ “cảnh sát” để đảm bảo quy định đó được thực thi nên nảy sinh hiện tượng" nhờn luật". Thứ hai, còn nguy hiểm hơn là chính sách đó ban hành chỉ để bảo vệ quyền lợi của các bộ, ngành - một chính sách vừa “ngủ quên trên giấy”, vừa cục bộ, chỉ vì một nhóm lợi ích, mà biểu hiện rất thô thiển - là tư duy “không quản được thì cấm, bó tay thì cần chế tài”.
Trong một hội thảo về vấn đề chất lượng pháp lý và công cụ đánh giá của tác động pháp lý, một cố vấn của Bộ Tư pháp đã lý giải nguyên nhân của tình trạng “văn bản pháp lý ban hành chưa ráo mực đã phải sửa” là do thiếu tính công khai ngay từ khâu soạn thảo. Một người New Zealand - ông Hayden Fenwick - thì tỏ ra ngạc nhiên: Thông lệ quốc tế cũng như thực tiễn áp dụng tại New Zealand cho thấy sau khi có ý tưởng xây dựng một văn bản pháp lý, cơ quan soạn thảo phải đánh giá tác động pháp lý của chính sách để cân đong khả năng tác động của văn bản này đến các đối tượng bị điều chỉnh ra sao. Trên cơ sở đó mới bắt tay xây dựng dự thảo.
Việt Nam thì đang làm ngược. Nghĩa là sau khi dự thảo xong văn bản pháp lý, cơ quan soạn thảo mới xây dựng báo cáo tác động. Và đây chính là nguyên nhân khiến vô số văn bản, dù nhân danh Nhà nước, chưa kịp đi vào cuộc sống đã bộc lộ tính không khả thi, thậm chí tạo ra các rào cản phi lý cho người dân, doanh nghiệp.
Không khó để nhận ra đây chính là những “chính sách máy lạnh” mà tác giả chính là những “công chức đút chân gầm bàn” không hề biết (hoặc cố tình không thèm biết) cuộc sống i tờ ra sao.
Năm 2006, Bộ Tư pháp chính thức yêu cầu hủy cả trăm văn bản trái luật. 5 năm sau đó, tình hình này không những không được cải thiện mà ngày thêm tệ hại.
Và nguyên nhân, không phải vì trình bộ ban hành văn bản quy phạm của những “công chức đút chân gầm bàn” không được cải thiện, mà là vì các văn bản đó ngày càng thể hiện việc cố gắng bảo vệ lợi ích của người ban hành.
2. Báo Hà Nội mới có bài Hà Nội tồn đọng 6.000 dữ liệu tư pháp của công dân. Bài báo phản ánh: Hà Nội đã cập nhật được 3.088 trên tổng số gần 10.000 dữ liệu thông tin lý lịch tư pháp tồn đọng, có giá trị chứng minh công dân có hay không có án tích - là thông tin được Sở Tư pháp công bố tại hội nghị giao ban công tác tư pháp tháng 8-2012 do Sở Tư pháp Hà Nội tổ chức ngày 6-9.
Như vậy, với tiến độ hiện nay, Hà Nội còn khoảng hơn 6.000 dữ liệu tư pháp của công dân còn tồn đọng sẽ được ưu tiên xử lý, đảm bảo hoàn thành đúng tiến độ đã được Bộ Tư pháp giao là ngày 30-9-2012.
Về công tác kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Sở Tư pháp đã tổ chức thẩm định 10 văn bản của HĐND và UBND các quận, huyện, thị xã. Qua đó, phát hiện 4 quyết định của UBND huyện Ba Vì, thị xã Sơn Tây chưa phù hợp với quy định pháp luật. Ngoài ra, UBND quận Thanh Xuân và huyện Từ Liêm cũng có những sai sót về hình thức, căn cứ pháp lý hoặc nội dung quy phạm văn bản
3. Báo Sài Gòn giải phóng Online có bài Khởi tố nguyên Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Đắk Glong. Bài báo phản ánh: Đại diện Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Đắk Nông cho biết, ngày 5-9, Cơ quan điều tra Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã thực hiện tống đạt quyết định khởi tố bị can đối với ông Hồ Anh Từ, trú tại phường Nghĩa Đức, thị xã Gia Nghĩa (Đắk Nông), nguyên Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự huyện Đắk Glong; ông Nguyễn Đức Quang, nguyên chuyên viên Chi cục Thi hành án dân sự huyện Đắk Glong về hành vi “lạm dụng chức vụ quyền hạn chiếm đoạt tài sản”.
Trước đó, trong quá trình giải quyết việc thi hành án, lạm dụng chức vụ, ông Từ và ông Quang đã đòi đương sự phải chi 24 triệu đồng mới cho họ nhận lại tài sản sau thi hành án.
4. Báo Pháp luật Việt Nam có bài Khó thi hành án vì không xác định được nơi ở của đương sự. Bài báo phản ánh: Mặc dù đã áp dụng nhiều giải pháp quyết liệt để “giải phóng” lượng án tồn đọng, song công tác Thi hành án dân sự (THADS) ở Vĩnh Phúc vẫn còn nhiều khó khăn. Trong đó, theo Cục trưởng Nguyễn Đức Nghĩa ”nhiều vụ việc không xác định được nơi ở hiện tại của đương sự nên dù muốn xét miễn, giảm cũng khó”.
Từ 01/10/2011 đến hết 15/8/2012, toàn ngành đã thi hành xong 3.582 việc, đạt tỷ lệ 85% (so với chỉ tiêu được giao, còn thiếu 3%), cao hơn 3% so với cùng kỳ năm 2011; đã thi hành được trên 63 tỷ đồng trong số tiền có điều kiện thi hành, cao hơn 11,6 % so với cùng kỳ năm 2011.
Ngoài những việc chưa có điều kiện thi hành, với những vụ việc có điều kiện thì việc thi hành cũng không hề đơn giản. Theo Cục trưởng Nguyễn Đức Nghĩa, có nhiều vụ việc số tiền phải thi hành có giá trị lớn việc THA từ quá trình kê biên đến bán được tài sản phải diễn ra trong thời gian dài. Trong khi đó nhiều vụ việc đương sự đang chấp hành hình phạt tù dài hạn và chỉ có duy nhất là tài sản nhà đất, giá trị lớn hơn gấp nhiều lần nghĩa vụ phải thi hành án khó áp dụng biện pháp cưỡng chế kê biên tài sản để đảm bảo thi hành do không có sự đồng tình của nhân dân và chính quyền cơ sở .
Hơn nữa, quy định bán đấu giá đến cùng hiện nay cũng đã gây khó khăn kéo dài, gây thiệt hại cho đương sự và việc giải quyết THA. Theo ông Nghĩa, nguyên nhân của tình trạng này là do một số văn bản pháp luật liên quan giữa các cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn về công tác THADS chưa được kịp thời, đồng bộ, cộng với những khó khăn chung về tình hình kinh tế trong nước, trong khi số thụ lý mới tăng cao cả về giá trị và số lượng vụ việc và tính chất phức tạp đặc biệt là các án kinh tế; điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho công tác THADS trong tỉnh chưa đáp ứng được yêu cầu công tác...
Từ nay đến cuối năm, một trong những giải pháp mà THADS Vĩnh Phúc sẽ thực hiện quyết liệt là tiến hành kiểm tra định kỳ theo kê hoạch, kiểm tra đột xuất việc thực hiện nhiệm vụ của các đơn vị trực thuộc, các chấp hành viên, để kịp thời chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ được giao; Đối với các vụ, việc có điều kiện thi hành, kết hợp giáo dục thuyết phục và cưỡng chế thi hành án để giải quyết dứt điểm (kiên quyết cưỡng chế đối với những vụ việc đương sự có điều kiện thi hành nhưng cố tình chống đối, trốn tránh trách nhiệm). Đối với những vụ việc có tính chất phức tạp, chủ động xây dựng kế hoạch giải quyết, báo cáo Ban chỉ đạo THADS các cấp để có hướng giải quyết dứt điểm.
5. Báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh có bài Mất oan mười mấy năm cống hiến. Bài báo phản ánh: Hiện trên địa bàn TP.HCM vẫn còn hơn 1.000 trường hợp cán bộ phường, xã có thời gian công tác lâu năm chưa được giải quyết chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH). Nguyên nhân của vấn đề này khổ nỗi lại xuất phát từ một thông tư ra đời cách nay rất lâu, đó là Thông tư 13 của Bộ Nội vụ ban hành từ năm 1972.
Năm 1975, cô Nguyễn Thị Bông (quận 5) bắt đầu tham gia công tác phường ở vị trí kế toán ngân sách. Trải qua nhiều năm công tác với nhiều chức vụ khác nhau, năm 1996, cô được điều chuyển làm trưởng Ban Quản lý chợ Hòa Bình. “Tôi đã liên tục công tác trong vòng 36 năm nhưng sau khi bên BHXH rà soát lại thâm niên, thời gian tính bảo hiểm của tôi chỉ còn lại có 16 năm. Thời gian 20 năm ròng rã tại phường hoàn toàn bị cắt, tôi buồn lắm mà không biết phải nói với ai” - cô nói.
Mặc dù đã làm đơn kiến nghị gửi đến nhiều nơi nhưng câu trả lời mà các cô nhận được đều không như mong muốn. Bởi theo Thông tư số 13/NV ngày 4-9-1972 của Bộ Nội vụ (nay là Bộ LĐ-TB&XH) thì chỉ những cán bộ có thời gian giữ chức vụ chủ chốt của phường, xã mới được tính thời gian công tác liên tục để hưởng BHXH. Còn những đối tượng thuộc diện nằm ngoài danh mục như cô Bích hay cô Bông thì đều không được hưởng chế độ BHXH. Điều đáng chú ý là trên cổng thông tin điện tử Bộ Tư pháp (http://vbqppl.moj.gov.vn) thì Thông tư 13 đã được đưa vào danh mục văn bản hết hiệu lực từ ngày 19-12-1980.
Theo bà Đoàn Thị Lành, Trưởng phòng Xây dựng chính quyền (Sở Nội vụ), từ lâu TP đã nhận thấy bất cập nêu trên trong chính sách cho cán bộ phường, xã và đã liên tục có kiến nghị lên Chính phủ từ năm 2005. “Chúng tôi đã mất rất nhiều thời gian và công sức cho việc này, tuy nhiên do chưa có văn bản mới nào thay thế nên bên bảo hiểm vẫn thực hiện theo Thông tư 13” - bà Lành cho biết thêm.
Về hướng giải quyết cho những cán bộ phường, xã đang còn thiệt thòi như hai trường hợp đã nêu, bà Lành cho hay thành phố đã trình hồ sơ lên Chính phủ và dự kiến trong năm nay sẽ có cách giải quyết hợp lý. Đối với những đơn, thư phát sinh sau này (gửi lên TP sau khi TP đã trình hồ sơ) thì TP sẽ được giao quyền tự giải quyết.
Báo cũng có bài Vô ý làm mất chứng cứ, xử lý sao? Bài báo phản ánh: Gần đây, nhiều người dân đã khiếu nại cơ quan chức năng làm mất tài liệu, chứng cứ mình đã nộp khiến vụ án rơi vào bế tắc. Vấn đề đặt ra: Theo quy định hiện hành, phải xử lý trách nhiệm của người vô ý làm mất chứng cứ như thế nào?
Chuyện cán bộ tố tụng, giám định viên… làm mất chứng cứ, tài liệu của đương sự đã không còn là chuyện hiếm. Tuy nhiên, cho đến nay, việc xử lý trách nhiệm của các cán bộ liên quan đều không rõ ràng, trừ các trường hợp cố tình phi tang, hủy hoại chứng cứ nhằm làm sai lệch hồ sơ vụ án. Hầu hết các trường hợp không chứng minh được lỗi cố ý, các cơ quan thường đóng cửa nhắc nhở rút kinh nghiệm, kỷ luật nội bộ mà rất hiếm khi thấy có chuyện xử lý hành chính hay hình sự.
Theo ThS Nguyễn Trương Tín (giảng viên ĐH Luật TP.HCM), thực tế này có nguyên nhân là do quy định hiện hành chưa rõ ràng.
Cụ thể, pháp luật hành chính chưa có quy định nào điều chỉnh hành vi này. Pháp luật hình sự có tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 285 BLHS) nhưng thực tế lại khó áp dụng. Bởi lẽ để xử lý hình sự thì phải chứng minh được hành vi phạm tội vô ý hay cố ý, mục đích, động cơ là gì, hậu quả xảy ra nghiêm trọng như thế nào, chứng cứ quan trọng tới đâu… Nếu những điều này còn chưa rõ mà nóng vội khởi tố thì có thể làm oan.
Cạnh đó, cán bộ và cơ quan chức năng cũng có thể bị khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước. Tuy nhiên, đến nay cũng chưa thấy có vụ nào người dân khởi kiện. Vì để yêu cầu bồi thường, ngoài việc phải có văn bản kết luận của cơ quan có thẩm quyền, đương sự còn phải tự chứng minh cho được rằng chứng cứ, tài liệu bị mất là bản gốc, rất quan trọng, quyết định thắng - thua, ảnh hưởng đến toàn bộ vụ án...
Theo kiểm sát viên cao cấp Võ Văn Thêm (Viện Phúc thẩm III VKSND Tối cao), trước mắt, khi xử lý hành vi làm thất lạc chứng cứ, tài liệu vụ án, cần xác định rõ những điểm sau: Chứng cứ, tài liệu bị mất là bản gốc hay bản sao, làm mất do nguyên nhân khách quan hay chủ quan, do lỗi vô ý hay cố ý, hậu quả của việc làm mất ra sao, có ảnh hưởng đến toàn bộ vụ án hay không...
Ông Thêm cho rằng nếu cán bộ vô tình làm mất chứng cứ nhưng có thể khôi phục lại thì chỉ nên xử lý kỷ luật nội bộ. Còn nếu gây hậu quả nghiêm trọng như vì vậy mà vụ án phải đình chỉ, gây thiệt hại vật chất lớn thì có thể xử lý hình sự về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 285 BLHS). Nếu cố tình phi tang, hủy hoại chứng cứ thì có thể xử lý hình sự về tội làm sai lệch hồ sơ vụ án (Điều 300 BLHS) nếu thỏa mãn các dấu hiệu của tội này.
Về lâu dài, Thẩm phán Vũ Phi Long (Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP.HCM), luật sư Trần Công Ly Tao (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM), luật sư Nguyễn Văn Tâm (Đoàn Luật sư TP.HCM) đều cho rằng pháp luật hành chính, dân sự, hình sự cần quy định cụ thể về hành vi vô ý làm thất lạc chứng cứ, tài liệu, hồ sơ vụ án cùng chế tài để dễ dàng vận dụng.