Năm 2020, Ngày Pháp luật được tổ chức trong bối cảnh Ban Bí thư đã ban hành Kết luận số 80-KL/TW ngày 20/6/2020 về việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân (Kết luận số 80-KL/TW). Trên cơ sở tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW, Ban Bí thư đã ban hành Kết luận số 80-KL/TW với những định hướng mới để nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL), trong đó có việc tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật. Vì vậy, việc tổ chức hưởng ứng Ngày Pháp luật cần được nhìn nhận trong tổng thể các giải pháp, nhiệm vụ để triển khai có chất lượng, hiệu quả công tác PBGDPL trong thời gian tới.
Kết luận số 80-KL/TW ra đời là kim chỉ nam định hướng triển khai công tác PBGDPL trong giai đoạn mới. Cụ thể, Kết luận yêu cầu công tác PBGDPL là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và đòi hỏi sự tham gia, vào cuộc thực chất, hiệu quả của mọi cấp, mọi ngành, mọi cơ quan, tổ chức. Về mục tiêu, công tác PBGDPL cần lấy sự nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật của Nhân dân làm tiêu chí đánh giá kết quả công tác PBGDPL. Trong tổ chức thực hiện, lấy người dân làm trung tâm; đổi mới nội dung, hình thức PBGDPL bảo đảm phù hợp với nhu cầu xã hội và từng nhóm đối tượng, địa bàn; triển khai công tác PBGDPL toàn diện, rộng khắp đến các đối tượng, địa bàn trong phạm vi cả nước, nhưng cũng cần có trọng tâm, trọng điểm; huy động tối đa nguồn lực trong xã hội tham gia công tác này; góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Kết luận số 80-KL/TW đã xác định rõ nội dung PBGDPL cần bám sát thực tiễn cuộc sống và đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý xã hội trong từng giai đoạn, địa bàn, đối tượng cụ thể; kịp thời thông tin đầy đủ ngay từ khi soạn thảo văn bản pháp luật, các vấn đề có tác động lớn đến xã hội, các vấn đề được xã hội quan tâm hoặc cần định hướng dư luận xã hội để tạo sự đồng thuận cao trong thực thi chính sách, pháp luật. Với các định hướng này, Kết luận số 80-KL/TW đã tạo dựng và mở ra một không gian đa chiều mới để triển khai công tác PBGDPL, trở thành “bà đỡ” quan trọng đưa công tác này được thực hiện một cách toàn diện, có chiều sâu, trọng tâm, trọng điểm và đặc biệt là đổi mới cách tiếp cận triển khai thực hiện, coi trọng chất lượng, hiệu quả của công tác này.
Trước yêu cầu triển khai công tác PBGDPL trong tình hình mới, Ngày Pháp luật là biểu hiện tập trung của các hoạt động nhằm xây dựng ý thức và lối sống theo pháp luật, để ý thức pháp luật phải thực sự thấm nhuần trong nhận thức và hành động của mỗi người dân và trở thành thước đo hiệu quả công tác PBGDPL theo tinh thần chỉ đạo tại Kết luận số 80-KL/TW. Với cách tiếp cận này, ý nghĩa của Ngày Pháp luật không chỉ nhằm thể hiện tinh thần tôn vinh các giá trị, vai trò đặc biệt quan trọng của Hiến pháp, pháp luật trong cuộc sống của mỗi con người và trong sự phát triển của quốc gia, sự hưng thịnh của dân tộc, mà qua đó làm cho tinh thần thượng tôn pháp luật thực sự thấm sâu vào ý thức, hành vi, hoạt động của mọi người dân, mọi cơ quan, tổ chức và toàn xã hội.
Như chúng ta đã biết, “thượng tôn pháp luật” là yếu tố cốt lõi của Nhà nước pháp quyền XHCN và là yếu tố căn bản để thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng và văn minh. Hiến pháp năm 1992 (được sửa đổi, bổ sung năm 2001) đã quy định chủ trương xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đề ra:
"Nhà nước ta là công cụ chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, là Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Mọi cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức, mọi công dân có nghĩa vụ chấp hành Hiến pháp và pháp luật”[1]. Trong những năm tới, Đảng ta chủ trương “
đẩy mạnh việc hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”
[2]; đồng thời, cần gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật. Tập trung chỉ đạo quyết liệt, đầu tư hợp lý nguồn lực và các điều kiện để thực hiện tốt nhiệm vụ nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật. Như vậy, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật không chỉ dừng lại ở việc giữ gìn trật tự, kỷ cương xã hội, mà cao hơn, đó là góp phần giữ gìn, bảo vệ, thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước, sự trường tồn của dân tộc; phải trở thành hành động trong thực tế, để 365 ngày trong năm, ngày nào cũng là Ngày Pháp luật.
Như vậy, theo tinh thần Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư, Ngày Pháp luật không chỉ có mục tiêu trước mắt là tuyên truyền, phổ biến pháp luật, mặc dù mục tiêu đó rất quan trọng mà sâu xa hơn là đề cao giá trị con người, xây dựng nhân cách; đề cao ý thức làm chủ, tôn trọng kỷ luật, tự do trong khuôn khổ pháp luật; coi trọng các giá trị đạo đức tốt đẹp; coi trọng đạo lý làm người, ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, rèn giũa đạo đức, lối sống văn hoá, ý chí vươn lên vì tương lai của mỗi người và tiền đồ của đất nước. Đây chính là yếu tố tạo nên sự bền vững của ý thức pháp luật, của kỷ cương, phép nước. Cùng với đó, cần xây dựng một hệ thống pháp luật rõ ràng, minh bạch, thi hành pháp luật nghiêm minh, công bằng, thống nhất, phòng chống tội phạm, tham nhũng; quan tâm giải quyết khiếu nại, tố cáo; xây dựng nền hành chính trong sạch, tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động hành chính.
Để việc tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật theo tinh thần Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư có hiệu quả, bảo đảm chất lượng, thiết thực đóng góp vào việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của bộ, ngành, địa phương, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cần tập trung triển khai một số nhiệm vụ chủ yếu sau đây:
Một là, quán triệt, phổ biến, truyền thông và tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật để nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và toàn xã hội về vị trí, vai trò, ý nghĩa của pháp luật trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội và bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Từ đó, tạo thói quen tìm hiểu pháp luật như là công việc hàng ngày, tự thân của mỗi người và của toàn xã hội; nâng cao ý thức tuân thủ, chấp hành pháp luật, giáo dục lối sống và làm việc theo pháp luật; biết tôn trọng trật tự kỷ cương; sử dụng, áp dụng pháp luật trong quản trị doanh nghiệp hiệu quả và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân, tổ chức. Việc tổ chức Ngày Pháp luật phải thiết thực, phục vụ đắc lực sự phát triển kinh tế - xã hội, phục vụ nhu cầu pháp lý của tổ chức, cá nhân. Từng ngành, từng cấp cần xuất phát từ yêu cầu quản lý của mình trong từng lĩnh vực, địa bàn mà đề ra nhiệm vụ tổ chức Ngày Pháp luật cho phù hợp. Qua đó, nhằm tạo dựng, hun đúc và lan tỏa giá trị pháp luật trong đời sống xã hội để ngày 09 tháng 11 không chỉ là ngày tôn vinh luật pháp, được người làm công tác pháp luật thực hiện, mà còn đi vào tiềm thức của toàn thể nhân dân về sự thượng tôn pháp luật là một thành tố không thể thiếu được trong đời sống hàng ngày của tổ chức, cá nhân.
Hai là, Ngày Pháp luật phải được tiến hành thường xuyên, lâu dài, toàn diện. Ngày 09 tháng 11 là Ngày Pháp luật, nhưng không chờ đến ngày này mới tổ chức các hoạt động hưởng ứng. Ngày 09 tháng 11 chỉ là thời điểm cao trào tổ chức các hoạt động trong năm, là dịp để nhìn nhận, xem xét, đánh giá những việc đã làm, đề ra các nhiệm vụ tiếp theo; khen thưởng, tôn vinh những tấm gương sáng, điển hình trong xây dựng pháp luật, tuyên truyền, PBGDPL, tổ chức thi hành pháp luật. Để tổ chức các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật hiệu quả, cần phát huy vị trí, vai trò của người làm công tác pháp luật. Đây chính là yêu cầu Kết luận số 80-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong công tác PBGDPL. Người làm công tác pháp luật có thể là cán bộ nội chính, tư pháp, tòa án, kiểm sát, thanh tra; cán bộ làm công tác pháp luật trong lực lượng công an nhân dân, quân đội nhân dân; cán bộ pháp chế các cấp; luật sư, công chứng viên… Để tạo sự lan tỏa và phát huy hiệu ứng của Ngày 09 tháng 11 trong xã hội thì rất cần sự tham gia, vào cuộc của đông đảo người làm công tác pháp luật hưởng ứng Ngày Pháp luật.
Ba là, Ngày Pháp luật có ý nghĩa nhằm tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội. Vì vậy, việc tổ chức thực hiện cần trực tiếp phục vụ cho quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng pháp luật ngày càng đầy đủ, phù hợp với thực tế, minh bạch, dễ tiếp cận, dễ thực hiện, có chi phí tuân thủ thấp; nâng cao hiệu quả, hiệu lực thi hành pháp luật, tăng cường hoạt động kiểm tra, giám sát, bảo đảm các quy định pháp luật được chấp hành nghiêm minh, thống nhất ở mọi nơi, mọi lúc, mọi đối tượng. Cùng với việc tổ chức Ngày Pháp luật, cần đề xuất, thực hiện các giải pháp nâng cao năng lực quản lý nhà nước, tăng cường trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, công chức, triệt để loại bỏ tham nhũng, mọi hành vi tiêu cực trong hoạt động của bộ máy nhà nước; nâng cao vai trò của các cơ quan bảo vệ pháp luật, bảo đảm mọi vi phạm pháp luật đều được xử lý kịp thời, công bằng, nghiêm minh, thống nhất. Từ đó, giúp nâng cao hơn nữa niềm tin của nhân dân vào pháp luật, phát huy giá trị của pháp luật trong cuộc sống.
Bốn là, huy động mọi nguồn lực trong xã hội tham gia hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật nói riêng, công tác PBGDPL nói chung; tiếp tục phát huy các sáng kiến trong việc triển khai, xây dựng và phát triển các mô hình hưởng ứng Ngày Pháp luật hiệu quả, thiết thực, tiết kiệm; phát huy vai trò của nhà trường, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo luật, các tổ chức xã hội nghề nghiệp hoạt động trong lĩnh vực pháp luật, các tổ chức hành nghề luật tham gia hưởng ứng Ngày Pháp luật.
Năm là, phát huy dân chủ, vận động, thu hút quần chúng nhân dân tham gia hoạt động xây dựng, thực hiện, bảo vệ pháp luật; x
ây dựng môi trường văn hoá; tạo sự đồng thuận xã hội; xây dựng bộ máy trong sạch, vững mạnh, cải cách hành chính; tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật. Khuyến khích, hỗ trợ cho việc thành lập các tổ chức tự quản ở cơ sở có mục đích bảo vệ an ninh trật tự, bảo vệ môi trường. Đây là những việc làm thiết thực động viên nhân dân tham gia hưởng ứng Ngày pháp luật./.